نه ما و نه ترامپ به دنبال جنگ نیستیم/ اسرائیل قبل از مذاکرات ایران و آمریکا گوشش پیچانده شد

بخشی از گفتگوی خبر آنلاین با علی شکوری‌راد ، تحلیلگر سیاسی اصلاح طلب را بخوانید :

سوال : دور اول مذاکرات ایران و آمریکا در عمان برگزار شد. آقای عراقچی بعد از مذاکره، آن را سازنده و در فضای احترام متقابل ارزیابی کردند. شما این مذاکرات را چطور می بینید؟

پاسخ : این مذاکرات بر مبنای تمایل دو طرف به رسیدن به یک تفاهم شکل گرفته است. طبیعتا انتظار می‌رود که در گام اول راه برای گفتگو باز باشد و هردو طرف سعی‌ کنند این راه را باز نگه‌ دارند. همین اتفاق هم افتاده است. اما علی‌رغم فضای سیاسی خیلی بدبینانه‌ای که وجود داشت و قبلا بر اساس گفته‌ها دستیابی به این گفتگوها بعید تلقی می‌شد، مذاکره انجام شد و ظاهرا اختلافی هم پیش نیامد. به نظر می‌رسد دو طرف در تلاشند که این راه و مسیر کنونی را مسدود نکنند.

اسرائیل قبل از مذاکرات عمان به آمریکا احضار شد و گوشش پیچانده شد

سوال : اولین‌ بار نیست که ایران و آمریکا چه مستقیم و چه غیر مستقیم وارد مذاکره میشوند. اما به نظر میرسد که مذاکرات کنونی یک مقدار با دفعات قبل متفاوت است. به نظر شما این تفاوت در چیست؟

پاسخ : طرفین ارزیابی نسبتا دقیقی از همدیگر دارند و هریک از طرفین می‌تواند توانمندی‌ها، امکانات، خواسته‌ها و نیازهای خود را در نظر بگیرند و براساس آن گفتگو کند. بنابراین گفتگوها در زمین واقعیات صورت می‌گیرد و نه بلوف و رجزخوانی. تفاوت دیگر «بیرونی» است. در این دور از مذاکرات همه طرف‌هایی که می‌توانند در این مذاکرات تحت تاثیر قرار بگیرند، به غیر از اسرائیل خواهان موفقیت این مذاکرات و دستیابی به یک توافق هستند.

این اشتیاق فراگیر را پس از اولین دور مذاکرات که دولت‌های دیگر پیام‌هایی صادر کردند می‌شود دید. از اظهار نظرهایی هم که در این مدت‌ صورت‌گرفته این تفاوت را می‌شود فهمید. یعنی علاوه بر طرفین، همه ذی‌نفعان ثالث می‌خواهند این گفتگوها به نتیجه برسد. اسرائیل، تنها مخالف است؛ که به نظر می‌رسد برای آنکه کارخرابی نکند قبل از مذاکرات به امریکا احضار شده و ضمن ملاطفت ظاهری گوشش پیچانده شده است.

مذاکرات برجام هنرمندانه بود و با هنرمندی ظریف پیش رفت

سوال : چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی بین این دور از مذاکرات و مذاکرات برجام وجود دارد که ۱۰ سال پیش بین ایران و آمریکا حتی به صورت دو جانبه و مستقیم در جریان بود؟

پاسخ : برجام مذاکراتی چندجانبه بود و طرف‌های مختلف داشت. هرکدام از آن‌ها هم منافع خاص خود را دنبال می‌کردند. آن مذاکرات خیلی هنرمندانه و با هنرمندی‌های «ظریف» به سرعت پیش‌رفت. در مدت دو سالی هم که این توافق اجرا شد تاثیر شگرفی بر فضای عمومی و اقتصادی کشور گذاشت. اما این دوره از مذاکرات دوجانبه است؛ هم اروپا و هم روسیه و چین غایب اند. به همین دلیل به نظر می‌رسد که امکان توافق مقداری بالا رفته است.

از یک سو، ترامپ در این مدت اظهارنظرهایی کرده و افق‌ها را برای رسیدن به توافق روشن‌نگه داشته است. به خصوص آقای ویتکاف فرستاده ویژه‌ای ترامپ «پیشینه‌ بدی» در مورد ایران ندارد و اظهارنظرهای منفی نداشته است.   این، برخلاف اظهار نظرهای تند و تیز و حداکثری برخی از اعضای کابینه ترامپ است. در مورد ویتکاف به نظر می‌رسد که او بسیار واقع‌گراتر و عزم او برای دستیابی به توافق جزم‌تر است.

ترامپ همه تندروها را در دولت خود جمع کرده تا بتواند آنها را کنترل کند

وی افزود : از سوی دیگر ترامپ همه تندروها را در دولت خود جمع کرده تا خود او رئیس آنها باشد و بتواند آنها را هدایت و کنترل کند و همزمان با مذاکرات دارد این کار را انجام می‌دهد. به نظر می‌رسد که ترامپ در این مذاکرات در حال پیشبردن اراده خود برای ثبت یک توافق مهم با ایران در کارنامه‌اش است تا ضمن تفاخر به آن بتواند نگرانی‌هایش را در خاور میانه کاهش دهد.

صدور مجوز مذاکره دوجانبه از سوی نظام یعنی اراده برای دستیابی به توافق

سوال :  چقدر این اراده را در جمهوری اسلامی می‌بینید که به یک توافق با آمریکا دست پیدا کند؟

پاسخ : اگر منظور دولت و رئیس‌جمهور باشد، عزم این‌ها برای دستیابی به یک توافق جزم است. از طرف دیگر وقتی رهبری اجازه این نوع مذاکرات را دادند، معنایش این است که قبول کردند که این مسیر طی شود. بالطبع چون کارگزار این مذاکرات وزارت خارجه به عنوان جزئی از دولت است، می‌شود پیش‌بینی کرد وقتی هزینه‌های یک کار پرداخته می‌شود از نفع آن هم  حداکثر بهره برده شود. به این ترتیب معنای صدور مجوز مذاکره و مذاکره دوجانبه این است که اراده‌ای برای دستیابی به توافق وجود دارد.

اگر در زمان برجام تاحدی مثلا می‌شد این را فهمید، الان با توجه به تجربه بعد از برجام کاملا مشخص است که ما بدون داشتن یک توافق با آمریکا نمی‌توانیم مسیر پیشرفت و توسعه را برای ایران هموار کنیم. معنای این حرف سرسپردگی و دل‌سپردگی و این حرف‌ها نیست. واقعیت‌ها امروز برای همه مکشوف است.

همه می‌دانند که اگر قرار باشد از این نابسامانی، که شایسته کشور ایران و مردم آن نیست، خارج شویم باید مسیر آن را هموار کنیم. اولین قدم در هموار کردن مسیر، رفع تنش با آمریکا است که به هرحال در همه‌جای این کره برای خود جایگاه و پایگاه دارد.

نه ما و نه ترامپ به دنبال جنگ نیستیم

سوال : ترامپ دردسرهای زیادی را برای ایران ایجاد کرده است. وقتی شما می‌گویید اگر با او بتوان به توافق دست پیدا کرد پس در واقع بخش بسیار زیادی از مشکلات ایران با آمریکا حل می‌شود. این طور نیست؟

پاسخ : تکلیف روشن‌تر می‌شود. به دلیل پیچیدگی رفتاری دموکرات‌ها همیشه یک شرایط بینابینی فرساینده پیش روی ما بوده است. این شرایط بینابینی نه آن غلظت و شدت دوران ترامپ را و نه شرایط یک صلح را داشته است اما طولانی و فرساینده بوده است. دموکراتها پیچیدگی‌های خاص خود را دارند. از این نظر فکر می‌کنم با ترامپ زودتر می‌توانیم تکلیف را روشن کنیم. یعنی این صفر یا صد بودن او این مزیت را ایجاد می‌کند که بالاخره تکلیف بین جنگ یا صلح کاملا روشن می شود.

 نه ما، نه ترامپ به دنبال جنگ نیستیم پس گزینه‌ای که باقی می‌ماند همان صلح است. بنابراین به نظر می‌رسد در این شرایط اگر صلحی اتفاق بیفتد جامع‌تر و پایدارتر خواهد بود.

ریاست پزشکیان بر دولت محصول بی اعتبار شدن تندروها در حاکمیت است

سوال :  حالا که مذاکرات با آمریکا آغاز شده تندروها هم وارد صحنه شده اند و مدام مخالفت‌های مسبوق به سابقه خود را اعلام می‌کنند. به نظر شما آن‌ها چقدر میتوانند در تصمیمی که حاکمیت گرفته و شما آن را «اراده برای دستیابی به توافق» ارزیابی کردید موثر واقع شوند؟ آیا ممکن است باعث به بن‌بست رسیدن مذاکرات شوند؟

پاسخ : اولا تندروها خیلی تقلیل و تخفیف پیدا کرده‌اند. حتی جبهه پایداری و دیگر تندروها - که تفکرات آخرالزمانی دارند و دنبال پیروزی موهوم هستند و در نتیجه مسیر مذاکره را نمی‌پسندند - اعتبارشان را از دست داده اند. ثانیا اگر ما امروز در جایی هستیم که پزشکیان رئیس دولت شده دقیقا به خاطر عملکرد تندروها و رویگردانی نظام از آنها بوده است. این‌طور نبود که مثلا در انتخابات ریاست جمهوری پزشکیان خیلی راحت تأیید و برنده شده باشد ...

فرآیند بی اعتمادی به "هسته سخت" در حال تشدید است

بی‌اعتمادی‌ای نسبت به "هسته سخت" ادعایی تندروها به وجود آمده و رهبری نسبت به آنها بی‌اعتماد شده‌اند و به نظر من این فرآیند بی‌اعتمادی همچنان در حال تشدید است. دور نخواهد بود که آنها از صحنه سیاسی کشور توسط حاکمیت طرد و رانده شوند.