دوست دارم با خواهر و پدرم همبازی شوم/ در این شهر "شهره" ها کم نیستند

مارال فرجاد پس از تجربه بازی در مجموعه های تلویزیونی مختلفی چون «کت جادویی»، «تا صبح» و «عملیات۱۲۵» و سال ها بازی در تئاتر و روی صحنه نمایش، در طول شب های نخست ماه رمضان با ایفای نقشی متفاوت تر از همیشه خوش درخشید. نقشی که نه فقط در کارنامه کاری فرجاد، که در مجموع در تلویزیون قابل توجه و حائز اهمیت بود و می شود در خصوص ابعاد مختلفش صحبت کرد. شهره یا همان محبوبه این سریال، دختری جسور و تا حدی خط شکن خط شکن تر از همه نقش هایی که تاکنون از زنان تلویزیونی دیده ایم بود. دختری که آمال و آرزوهایی داشت و اهداف بزرگش را، ولو از راه هایی نادرست و گاهی کج دنبال می کرد. بازی در چنین نقشی در فضای بازیگری ایران، به مثابه حرکت بر لب تیغ می ماند. نقش هرچقدر هم که صاحب شناسنامه باشد و در فیلمنامه به درستی به آن پرداخت شده باشد، باز در حین اجرا و بازی بازیگر Actor ظرافت ها و جسارت هایی را می طلبد تا هویت آن به درستی جان بگیرد و چون شخصیتی واقعی دیده شود. جالب این که در بسیاری موارد، این ضعف دو طرفه می شود؛ فیلمنامه از پرداخت درست شخصیتی که جان و هویت داشته باشد، رفتارش قابل حس و درک باشد و صرفا به تصویری کلیشه ای از نقش های منفی تبدیل نشود، باز می ماند و بازیگر هم در مسیر اجرا دستش برای ترسیم شخصیت باز نیست. این است که عموم مثال هایی که از شخصیت هایی چون شهره در ذهن داریم، تصاویری کلیشه ای از دخترانی فراری از خانه و خانواده، چشم بسته به روی هر نوع اخلاقیات و با تصمیماتی شتاب زده و سطحی هستند. اتفاقی که در شخصیت شهره یا همان محبوبه دیده نمی شود و به مدد فیلمنامه و کارگردانی عسگرپور و صد البته بازی فرجاد، این نقش شایسته توجه شده است. این بازیگر در گفت وگو با جام جم از چگونگی ایفای نقش شهره می گوید.

به کارنامه کاری تان که نگاه می کنم، شخصیت شهره را متفاوت از هر نقشی که تاکنون ایفا کرده اید می بینم. شخصیتی جسور و قدرتمند که جنس آن، با بازی های قبلی تان در عالم تلویزیون و سینما Cinema تفاوت دارد. از نقطه شروع بازی در این نقش بگویید. آقای عسگرپور چطور و براساس چه معیارهایی شما را برای ایفای این نقش انتخاب کردند و خودتان چه شد که نقش را پذیرفتید و قبول کردید که در این مجموعه مقابل دوربین بروید؟

ابتدا باید این نکته را تصریح کنم که من در عالم تئاتر نقش های متفاوتی را تجربه کرده ام؛ نقش هایی که شاید گاه در مواردی به شخصیت شهره هم شبیه بوده باشند و از این حیث، بازی در این نقش تجربه اولم محسوب نمی شد. با این حال نقش هایی که در تلویزیون و سینما بازی کرده ام نقش های دیگری بودند و اولین بار بود که چنین شمایلی از من می دیدید.

در خصوص انتخاب شدنم برای این نقش، خانم لیلا رنگرزان (دستیار کارگردان) من را به آقای عسگرپور معرفی کردند و از این بابت از ایشان تشکر می کنم.

انتخابشان بر مبنای ملاک خاصی بود؟ نمایش یا بازی ویژه ای از شما دیده بودند؟

نمی دانم کارهای قبلی ام را در تئاتر دیده بودند یا نه؛ از این قضیه اطلاعی ندارم. شاید هم بخش های کوتاهی از بازی هایم را روی صفحه مجازی ام می گذاشتم دنبال کرده بودند.

وقتی برای اولین بار درخصوص این نقش با آقای عسگرپور صحبت می کردید، نوع نگاه ایشان نسبت به این نقش چه بود؟ چه توقعاتی برای ترسیم بهتر آن از شما داشتند؟

خب این نخستین بار بود که من با آقای عسگرپور همکاری می کردم. پیش از این، همیشه نامشان را شنیده بودم. فیلم ها و مجموعه هایی که ساخته بودند را دنبال می کردم و دوست داشتم با ایشان همکاری کنم. وقتی برای اولین بار به دفترشان رفتم و ایشان را از نزدیک دیدم، به من گفتند هر کسی که پایش را توی دفتر می گذارد، می گوید نقش شهره را به من بده. واقعا نقش جذابی بود و خوشحالم مرا برای بازی کردنش انتخاب کردند.

در آن زمان، بازیگرهای دیگر مجموعه انتخاب شده بودند؟ می دانستید قرار است با آقای تارخ همبازی شوید؟

بله. وقتی شنیدم آقای تارخ همبازی ام است، جذابیت این کار برایم دوچندان شد. خاطره ای هست که هنوز برای خود آقای تارخ تعریف نکرده ام. یادم هست وقتی سریال «آپارتمان» ساخته می شد، بارها همراه پدرم پشت صحنه این مجموعه رفته بودم و آقای تارخ را همیشه سر صحنه می دیدم. از همان زمان بازیگری او برایم جذاب بود.

یکی دو قسمت قبل وقتی متوجه شدیم شهره در بیمارستان فوت کرده، مخاطبان زیادی در بهت فرو رفتند و شاید همه منتظر بودند او به هوش بیاید و به کارش ادامه دهد. حضور شخصیت شهره از ابتدا در فیلمنامه به همین اندازه بود و قرار بود در این نقطه از داستان به پایان برسد؟

چرا؛ دوست داشتم شهره پررنگ تر می بود. البته از ابتدا در فیلمنامه حضورش به همین اندازه بود و قرار بود با حذف شدن او، سوءظن ها به سمت حاج رسول برود. با این حال به نظرم حتی آقای عسگرپور هم در میانه کار این تمایل و علاقه را داشتند و بدشان نمی آمد نقش پررنگ تر شود. اما از آنجا که کار کلید خورده بودیم و باید به پخش رمضانی می رسید، فرصتی برای تغییر در فیلمنامه وجود نداشت و نمی شد چیزی را براحتی عوض کرد.

و جالب این که علی رغم فاصله سنی، در این مجموعه زوج خوبی را تشکیل دادید و تعامل ها و کشمکش های میان شهره و حاج رسول، پاورپذیر از آب درآمده بود. این تعامل ها در پشت صحنه چگونه بود؟

لحنی که ابتدا برای این شخصیت در نظر گرفته بودم، کمی شیطنت آمیزتر بود و رفتارهای اغواگرانه بیشتری داشت. اما تاکید آقای عسگرپور و آقای تارخ، این بود که این رگه های شیطنت و رفتار اغواگرانه اش را کمتر کنم. می گفتند شهره، شخصیت بی اصل ونسبی نیست که چنین رفتاری داشته باشد، او خانواده دارد و به جایی وصل است. گرچه جلوی حاج رسول قلدربازی درمی آورد اما دربین خانواده اش، لحنش معمولی می شود. عاملی که شهره را به چنین رفتارهایی سوق داده بود، هدف پول پرستی و کسب اموال بود که باعث می شد چنین رفتاری در او برجسته تر شود. این اتفاق فقط مختص این شخصیت نیست و به نظرم در جامعه هم می شود آدم هایی مثل او را پیدا کرد. آدم هایی که مشغول کار و فعالیت هستند و گاه برای پیشبرد کارهایشان، لحن اغواگرانه به خود می گیرند تا به خیال خودشان مخ آدم ها را بزنند. تاکید آقای عسگرپور و تارخ این بود که این شخصیت را واقعی ترسیم کنیم تا هرچه بیشتر باورپذیر شود.

ولی با وجود همین تغییرها، باز به نظرم میان دیگر شخصیت های زنی که در مجموعه های تلویزیونی دیده بودیم، شخصیت شهره متمایزتر بود و ویژگی های باورپذیرتری داشت.

خوشحالم که این را می گویید. به نظرم همه ما معتقدیم اساسا بازی در تلویزیون و حتی تئاتر، ضوابط و چارچوب هایی دارد. نمی شود دختری که چنین رفتاری دارد یا حتی دزد The Thief است، سطح کلام و دیالوگ های یکسان با دیگر شخصیت های زن داشته باشد یا اگر چیزی می گوید، کلامش سانسور شود. گاهی اوقات استانداردهای ما موجب می شوند همه چیز یک خطی شود. اگر شهره در دنیای واقعی بود، قطعا اغواگری های بیشتر و بارزتری داشت اما در تلویزیون نباید این طور باشد. اگر من چنین نقشی را ایفا می کنم، نباید گریم و نوع لباس پوشیدنم با بازیگر نقش مثبت کار یکی باشد، بلکه لازم است تغییراتی در او ایجاد کنم تا متمایز از کار دربیاید. باورپذیری، دلیلی است که موجب می شود مردم مجموعه ها را دنبال کنند. همین الان از مردم بپرسید چرا پایتخت را می بینند؟ پایتخت دیده می شود چون هم طنز است و هم آزادی Freedom بیان دارد. ما در این مجموعه لحظاتی از سیگار کشیدن پسر جوان داستان، مو رنگ کردن او و حتی نوع صحبتش با خانواده اش دیدیم یا بیوه زنی را دیدیم که خواستگار داشت و ازدواج مجدد کرد. این لحظات به واقعیت نزدیک تر هستند و همین ها برای مخاطبان جذاب است.

نکته دیگری که در ایفای چنین نقش هایی حائز اهمیت می شود، این است که بسیاری از بازیگران (چه مرد و چه زن) از بازی در چنین نقش هایی واهمه دارند. می ترسند با بازی در نقش های منفی و چالش برانگیز، در چنین قالبی کلیشه شوند یا حتی مردم خود واقعی شان را هم منفی فرض کنند. وقتی پیشنهاد بازی در این نقش مطرح شد، شما هم این ترس ها را داشتید؟

دلیل اصلی این کلیشه شدن، به نوع نگاه کارگردان ها و دستیارانشان برمی گردد. این افراد عموما قدرت ریسک پذیری شان کم است و وقتی بازیگری را در نقشی می بینند، آنها هم باز شبیه همان نقش را به او پیشنهاد می دهند. من در مدت فعالیت و حضورم در تئاتر، یاد گرفته ام به برخی نقش ها نه بگویم؛ نقش هایی که حتی شاید باعث شوند معروف تر شوم، اما باز به آنها نه می گویم و در نقش هایی که دوستشان ندارم، بازی نمی کنم. خدا را شکر، این روزها وضع تئاتر هم بهتر شده، تئاترهای خوب روی صحنه می روند، به لحاظ مالی شرایط بهتر شده است و مجبور نیستیم برای ادامه فعالیت و امرار معاش در هر کاری بازی کنیم.

پس باید این طور نتیجه بگیرم که بازیگری در تئاتر را نسبت به فعالیت در تلویزیون جدی تر می دانید و اولویت شما، حضور روی صحنه نمایش است؟

بله، در این مدت بازیگری و حضور در عرصه تئاتر، بازیگری برایم خیلی جدی تر از قبل شده است. اگر زمانی پرکاری و پول درآوردن برایم اولویت اصلی بود، این روزها تغییر رویه داده ام و جهان بینی ام نسبت به زندگی و کارم عوض شده است.

به نظر می رسد حداقل در حوزه سینما و تلویزیون، نوعی کم کاری و گزیده کاری هم پیشه کرده اید و مدتی است شما را کمتر در قالب این رسانه ها می بینیم. این کم کاری بر اساس تصمیم شخصی بوده؟

مسلما این طور نبوده که هیچ پیشنهادی نداشته باشم. حتی چند پیشنهاد نقش اول سریال داشتم که به دلیل این که از داستانشان خوشم نیامد یا در آن مدت درگیر بازی در تئاتر بودم، به آنها نه گفتم. شاید اگر این اتفاق ها در دهه ۸۰ می افتاد، به بسیاری از این نقش ها جواب مثبت می دادم؛ اما الان نوع نگاه و سطح تجربه ام عوض شده است و خودم را در وهله اول، بازیگر تئاتر می دانم. نمی شود همه چیز را باهم داشت و از پدرم این نکته را یاد گرفته ام که کم بودن اما درست بودن، خیلی بهتر از این است که مدام باشی و پشت سر هم دیده شوی و بعد ناگهان حذف شوی. چون باید قبول کنیم تلویزیون و سینمای ما بی رحم است و خودت باید حواست باشد از یادها محو نشوی. وقتی بسیاری از این پیشنهادها را نمی پذیرم، ممکن است دلم برای مخاطبان و مردمم تنگ شود، اما سعی می کنم آینده را در نظر بگیرم. برایتان خانم گلاب آدینه را مثال می زنم که علی رغم سنی که دارد، هنوز در تئاتر جایگاه دارد و روی صحنه می درخشد. می دانید چرا؟ چون انتخاب های درستی دارد.

کمی هم از فضای رهایم نکن فاصله بگیریم و به سوالات دیگر بپردازیم؟ شما دختر جلیل فرجاد هستید؛ بازیگری که سال هاست در این عرصه فعالیت می کند و برای مخاطبان آشناست. پدر در بازیگر شدن شما و خواهرتان چقدر نقش داشت؟ فکر می کنید اگر پدرتان بازیگر نبود شما به این عرصه وارد می شدید؟

قبول دارم نام و حضور ایشان، نقشی اساسی دارد. ما از بچگی چشممان به بازیگری باز شد و با آن بزرگ شدیم. مهمان هایی که به خانه مان رفت وآمد می کردند، همه بازیگران تئاتر و سینما بودند، خانوادگی به جشنواره ها می رفتیم و تفریح دوران کودکی مان، رفتن سر صحنه فیلم ها و سریال ها بود. این خاطرات و تجربیات، قطعا در بازیگر شدنمان نقش داشته است. نام خانوادگی فرجاد، قبل از حضور من در عرصه بازیگری معروف شده بود و این تاثیر حضور پدرمان است. با این حال گاه فکر می کنم کاش پدر بازیگر نبود، ما طعم بازیگری را نمی چشیدیم و خودمان هم بازیگر نمی شدیم. پدرم همیشه می گفت بازیگری سخت است، آینده و امنیت شغلی ندارد و ما قبول نمی کردیم. فکر می کردیم چون نمی خواهد بازیگر شویم، بهانه می آورد و بعد که بزرگ تر شدیم، به حرفش رسیدیم.

و جالب این که در سال های اخیر کمتر پیش آمده با پدر یا خواهرتان همبازی شوید. این هم ترجیح خودتان است؟

هم من و هم خواهرم در سال های اول فعالیت مان که هنوز کودک بودیم، همراه با پدرم بازی می کردیم. اما در سال های اخیر نمی دانم چرا این طور نشده؛ گویا فرصتی فراهم نشده است. اگر پیشنهادی مطرح شود و پیشنهاد خوبی هم باشد، از آن استقبال می کنیم. هرچند بازی کردن همراه با عزیزان سخت است و اگر خودت دغدغه ای داری، این دغدغه دوچندان می شود، برای او هم نگران می شوی و قلبت مضاعف می کوبد.

بویژه در عالم تئاتر که امکان برداشت مجدد نیست و مخاطب همه چیز را زنده می بیند، این دلشوره ها و اضطراب ها بیشتر است.

توجه به نظر پدر

از پدرم (جلیل فرجاد) درس های زیادی در زندگی و کار گرفته ام. هنوز نظر پدرم را می پرسم و وقتی پیشنهادی مطرح می شود، متن را می دهم تا بخوانند و نظرشان را بگویند؛ حتی بازی هایم را هم با ایشان تمرین می کنم و از او راهنمایی می خواهم.

موهبت حضور استاد

حضور آقای تارخ اتفاق فوق العاده ای بود. من معتقدم باید از بزرگان یاد بگیریم. اگر آقای تارخ در این سن هنوز نقش اصلی مجموعه ای را بازی می کند، دلیل دارد. ایشان برای بهتر بازی کردن نقش هایش تلاش می کند، شب دیالوگ ها را در خانه می خواند و روزی نبود که بدون تمرین و آمادگی سر صحنه بیایند. روزهایی که در مقابل ایشان بازی داشتم، خیالم راحت بود. ایشان از قبل دیالوگ ها را می خواند، دوباره باهم پانزده بیست باری تمرین می کردیم و وقتی کارگردان می آمد، چند بار دیگر هم این تمرین تکرار می شد و کاملا به کاری که قرار بود انجام بدهیم، مسلط می شدیم. آقای تارخ بازیگری است که برای کارش ارزش قائل است و به بازیگر مقابلش هم اعتماد به نفس می دهد.