"سوزن دوزی" هنر ماندگار زنان عشایر سنگسر

به گزارش رکنا از سمنان، ایران و ایرانی همواره با هنر و خلق آثار هنری ماندگار عجین بوده است و از دیرباز هنر و دستبافته های هنری با دستان زنان هنرمند این سرزمین پیوندی ناگسستنی دارد.

خلق آثار هنری از فرش و گلیم، تا پارچه های زیبای پر نقش و نگار در جای جای این سرزمین پهناور معرف تمدن ناب ایران و زنان ایرانی می باشد.

اما این هنر فاخر این روزها  همچون بسیاری از هنرهای دستی مسیری نه چندان امیدوارکننده را درپیش گرفته و به دلیل عدم استقبال نسل جوان از یک طرف و عدم عرضه در بازار به دلیل قیمت بالای تولیدات از طرف دیگر آرام آرام می رود تا  به دست فراموشی سپرده شود.

"سوزن دوزی" هنری آغشته به آواز دخترکان ایلیاتی

هنر "سوزن دوزی" یکی از دستبافته های زیبایی است که روایتگر رویاها و دل خواسته های دخترکان و زنان افسونگر و هنرمند این خاک پهناور به ویژه ساکنان مناطق کوهستانی و عشایر غیور است.

هنری به قدمت تاریخ کهن ایران جاویدان با قدمتی چندین هزار ساله. در این هنر زنان و دختران با الهام از رویاهای خود و خلاقیتی که دارند نقش و طرحی را روی پارچه های مختلف ابریشمی، پشمی و پنبه ای و زربافت با روش های مختلف سوزن دوزی می کنند و در آن برای تزیین پارچه از نخ های رنگی و شاد ابریشمی، پشمی، گلابتون، نقده، ملیله، سرمه و الیاف مصنوعی استفاده می شود.

این هنر قدیمی به عنوان روشی برای تزیین پارچه و جامه در بلوچستان، بندر ترکمن، تفرش، سنگسر و برخی نقاط دیگر ایران به ثبت رسیده است.

زنان و دختران در سوزن دوزی روی سطح پارچه های ساده، طرح هایی را با نخ های رنگی ترسیم می کنند که این کار با کمک سوزن و قلاب انجام می شود و بخیه های ظریفی روی پارچه می دوزند. در روش های اجرای سوزن دوزی تنوع زیادی وجود دارد. معمولا برای سوزن دوزی از کارگاه سوزن دوزی (قابی به شکل مستطیل یا دایره برای صاف نگه داشتن پارچه) استفاده می شود.

سوزن دوزی در استان سمنان

سوزن دوزی در استان سمنان از دیر باز در برخی مناطق روستایی و کوهستانی رواج داشته است. به طوریکه در مناطقی نظیر مجن، خارطوران و به ویژه مهدیشهر تولید می شود.

انجام سوزن دوزی علاوه بر البسه مردان وزنان در موارد دیگر نیز در استان سمنان دیده می شود که از جمله می توان به سوزن دوزی بر روی جلد پارچه‌ای قرآن، سجاده نماز، کیسه‌های شانه، چُپق، توتون، پوشش‌های لب تاقچه، آینه، سفره‌های قند و غیره اشاره کرد.

این نمونه‌ها به جهت تزیین و آراستگی فضای منزل و وسایل شخصی افراد، با ذوق و سلیقه زنان هنرمند انجام می شده است. در مناطقی چون خوارتوران و بیارجمند (توابع شهرستان شاهرود)، مهدیشهر، منطقه سرکویر شهرستان دامغان و روستای کلاته رودبار می توان نمونه‌هایی از این نوع سوزن دوزی‌ها را مشاهده کرد.

مهدیشهر شهر ملی سوزن دوزی

مهدیشهر یکی از مهمترین مراکز تولید آثار سوزن دوزی در استان سمنان به شمار می آید. بانوان این شهر به ویژه عشایر ایل سنگسر همچنان در این عرصه فعالیت دارند به طوریکه "سیده فاطمه خادمیان"، از هنرمندان هنر سوزن‌دوزی مهدی‌شهر در سال گذشته موفق شده بود تا به‌عنوان کارآفرین برتر صنایع‌دستی استان سمنان در چهاردهمین جشنواره کارآفرین برتر کشور انتخاب و معرفی شود.

با این همه به منظور حفظ و ترویج مجدد این هنر فاخر با پیگیری های به عمل آمده مهدیشهر به عنوان شهر ملی "سوزن دوزی" در استان سمنان معرفی و دبیرخانه آن همزمان با برگزاری شکرانه "حاصل" با حضور معاون عمرانی استاندار و جمعی از مسئولین و علاقه مندان هنر صنایع دستی گشایش یافت.

شهردار مهدیشهر به عنوان دبیر این دبیرخانه به اهمیت احیائ صنایع ارزشمند دستی و هنرهای بومی محلی اشاره کرد و گفت: باید تلاش کنیم تا نسل جوان را با هنرهای زیبا و ماندگار نسل های پیشین آشتی دهیم و از این طریق در حفظ تمدن و آثار ارزشمند نیاکانمان کوشا باشیم.

علیرضا شربتدار برگزاری کلاس های آموزشی، ایجاد بازارچه های عرضه محصولات هنری و صنایع دستی و معرفی هنرمندان شاغل در این هنر زیبا را از راه کارهای معرفی و ماندگاری هنر سوزن دوزی در شهر مهدیشهر برشمرد.

شهردار جوان مهدیشهر و دبیر دبیرخانه شهر ملی سوزن دوزی بر نقش موثر و مهم حمایتی دستگاه های مرتبط نظیر میراث فرهنگی و صنایع دستی بر حفظ این هنر اشاره کرد و توجه هر چه بیشتر به هنرمندان شاغل در صنایع دستی را خواستار شد و گفت: گسترش و آموزش هنر سوزن دوزی می تواند یکی از راه های ایجاد اشتغال خانگی و درآمد مطمئن برای زنان خانه دار به شمار آید.

کلام آخر...

هنر سوزن دوزی از جمله هنرهای بانوان سرزمین پهناورمان است که در برخی نقاط کشور از جمله بلوچستان، ترکمن صحرا و خراسان جنوبی همچنان رواج داشته و دارد. پیش از این نیز بلوچستان به عنوان یکی از شهر های ملی سوزن دوزی معرفی و به ثبت رسیده است. با این حال معرفی مهدیشهر به عنوان شهر ملی سوزن دوزی در استان سمنان و راه اندازی دبیرخانه آن با محوریت شهرداری این شهر می تواند گامی مهم در حفظ و ترویج این هنر دستی ارزشمند نزد زنان و دختران ایل بزرک سنگسر و انتقال آن به نسل های بعدی به شمار آید.

حمایت و توجه به هنرهای دستی، ترویج، آموزش و عرضه آن در بازارهای داخلی و حتی خارجی، علاوه بر حفظ فرهنگ و تمدن ایران بزرگ می توان به عنوان راهی در دسترس و آسان برای ایجاد اشتغال و درآمدزایی پایدار به ویزه مناطق روستایی به شمار بیاید اما باید بپذیریم برای این مهم نیاز نقش دولت و دستگاه ها و ادارات دولتی نظیر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در استان و شهرستان ها  بیش از پیش احساس می شود.

حسن رستم زاده/ سمنان