مجازات توهین و افترا چیست

آنچه در آستانه انتخابات تحت عنوان اخلاق انتخاباتی از آن یاد می‌شود، مجموعه‌ای از بایدها و نبایدهای قانونی و اخلاقی است که فرد نماینده و نیز طرفداران وی، ملزم و ملتزم به رعایت آن خواهند بود.
از جمله مواردی که نمایندگان شرکت‌کننده در انتخابات می‌بایست نسبت بدان پایبند باشند عدم بیان تهمت‌هایی به رقیبان به منظور جمع‌آوری آرای بیشتر است. قانونگذار نیز برای مقابله با احتمال بروز چنین بی‌اخلاقی‌هایی، مواردی را جرم شناخته و مجازات‌هایی تعیین کرده است. قانونگذار در ماده 697 از کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی بیان می‌دارد:
هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر، به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می‌شود و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است، به یک ماه تا یک سال حبس و تا هفتاد و چهار ضربه شلاق یا یکی از آنها حسب مورد محکوم خواهد شد.

تبصره_ در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب شود هرچند بتواند صحت اسناد را ثابت کند مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد.

در خصوص این ماده نکاتی را به اختصار بیان می‌کنیم:

1. تهمت و افترا از جمله جرایمی است که به حیثیت و آبروی افراد لطمه وارد می‌کند.

2. این جرم زمانی تحقق می یابد که فردی به دیگری موضوعی را که مطابق قانون جرم محسوب می‌گردد را نسبت دهد. به‌عبارتی دیگر عمل انتسابی می‌بایست در زمان انتساب جرم باشد.

3. جرم افترا فقط نسبت به اشخاص حقیقی امکان‌پذیر می‌باشد، بنابراین شامل اشخاص حقوقی نمی‌شود.

4. برای تحقق یافتن جرم افترا حتماً لازم نیست که فرد موضوعی که جرم است را از طریق جراید یا اوراق چاپی یا خطی به دیگری نسبت دهد، بلکه به هر وسیله‌ای که فرد جرمی را خلاف واقع به دیگری نسبت دهد جرم افترا محقق خواهد شد.

5. چنانچه فردی انجام موضوعی را که از نظر قانون جرم محسوب نمی‌شود به فردی نسبت دهد، افترا محسوب نخواهد شد.

6. برای تحقق جرم افترا بایستی فرد نسبت دهنده قصد نسبت دادن امر مجرمانه را داشته باشد. به عبارتی دیگر انتساب امر مجرمانه باید صریح و واضح باشد. پس اگر کسی با قصد مزاح و شوخی امری جزایی را به کسی نسبت دهد، عمل وی افترا نخواهد بود.

7. جرم افترا زمانی تحقق می‌یابد که دیگری موضوعی را که مطابق قانون جرم محسوب می‌گردد را به دیگری نسبت دهد و نیز نتواند صحت آنچه نسبت داده را اثبات نماید. بنابراین اگر توانست صحت مطالب نسبت داده شده را ثابت کند یا خود منتسب‌الیه به موضوع اقرار یا آنرا تایید نماید یا مرجع قضایی کشف کرد که اسناد (به کسر الف)، صحت دارد جرم افترا منتفی و حکم برائت صادر می‌شود.

8. اینکه هرگاه کسی شکایتی از دیگری نمود، به عبارتی دیگر عنوان مجرمانه‌ای را به دیگری نسبت داد، اما نتواند صحت اتهام وارده را اثبات کند، مجوز این امر نخواهد بود که وی را تحت عنوان مفتری تحت تعقیب و مجازات قرار داد. چه اینکه دراین‌صورت در صورت عجز از اثبات اتهام توسط شاکی، باید بیان داشت که متهم خواهد توانست شکایت افترا مطرح کند. در حالی‌که چنین نظری صحیح نیست زیرا زمانی فرد مفتری محسوب می‌شود که علاوه بر آنکه لازم است بداند که عمل انتسابی از طرف وی جرم است، قصد افترا و سوء نیت نیز باید داشته باشد. در غیر این‌صورت باید بیان داشت که در پشت هر شکایتی که مطرح می شود، در صورت عدم ثبوت اتهام انتسابی، طرف مقابل می‌تواند از شاکی شکایت افترا مطرح نماید، که این نظر خلاف قانون و مصلحت است.