بیوگرافی آیت الله علیرضا اعرافی

به گزارش رکنا، آیت الله علیرضا اعرافی، از فقهای شورای نگهبان و رئیس حوزه های علمیه کشور است. آنچه می خوانید، زندگینامه ایشان است که عیناً از سایت شان بازنشر می شود.

الف) مشخصات فردی:

تولد:

آیت‌‌الله اعرافی به سال 1338 در شهر میبد در استان یزد و در خانه‌ای دیده به جهان گشود که مأوی دین‌داران و امید ستمدیدگان در دوران ستم‌شاهی بود.

پدرش آیت‌‌الله محمدابراهیم اعرافی(ره) از علمای زاهد، شجاع و مردم‌داری بود که نقشی محوری در احیاء ارزش‌های اسلامی و شعائر الهی در منطقه و سد محکم در برابر فرهنگ ستیزی و بی‌عدالتی رژیم پهلوی به شمار می‌رفت، او که از دوستان نزدیک امام خمینی(ره) بود، سال‌ها قبل از انقلاب اسلامی با برپایی نماز جمعه و دعوت مردم به راهپیمایی نقش بسزایی در بیداری مردم میبد یزد و تربیت نسلی مؤمن، عالم و انقلابی برای منطقه  و کشور ایفا کرد.

مادر آیت‌‌الله علیرضا اعرافی نیز از فرزندان آیت‌‌الله شیخ کاظم ملک افضلی اردکانی (ره) از زنان مؤمن و پاک‌دامن روزگار بود که همگام و همراه پدرش در تربیت فرزندان و پیشبرد اهداف اسلامی کوشید.

تحصیلات:

آیت‌ الله اعرافی پس از گذراندن روخوانی قرآن کریم، ادبیات و احکام اولیه در دوران کودکی نزد پدر و اساتید دیگر، در سال 1349 به قم هجرت کرد و دروس کلاسیک را پی گرفت و به سال 1350 دروس حوزه را آغاز، با ذوق و ذکاوت ذاتی و تلاش و کوشش تحسین برانگیز به سرعت دروس مقدماتی و دوره سطح حوزه را به پایان برد، به گونه‌ای که در سال 1356 در درس خارج فقه و اصول بزرگان حوزه حاضر شد آیت‌ الله اعرافی از آن دسته از شخصیت‌های دینی و علمی است که مکتب اساتید بسیاری را در رشته‌ های گوناگون درک و از محضر هر یک از آنان خوشه چینی کرده است.

او که در درس خارج فقه و اصول، شاگرد اساتیدی چون آیت‌ الله العظمی حاج شیخ مرتضی حائری(ره)، آیت‌ الله العظمی فاضل لنکرانی(ره)، آیت‌‌الله العظمی وحید خراسانی(دامت برکاته) و آیت‌‌الله العظمی جواد تبریزی(ره) بود، در درس تفسیر قرآن آیت‌ الله میرزا علی مشکینی(ره) و هیئت علامه حسن‌زاده آملی(حفظه ‌الله) شرکت جست و کتابهای فلسفت نا و اقتصادنا شهید صدر(ره) را نزد آیت‌‌الله سیدکاظم حائری(حفظه‌ الله) فراگرفت.

او که طی سالهای تحصیل از شرکت در دروس فلسفی بازنماند، اسفار اربعه، برهان شفا، فصول‌الحکم و تمهید القواعد را نزد آیت‌‌الله جوادی آملی(دامت برکاته) و بخشی از اسفار را نزد آیت‌‌الله شهید مطهری(ره) آموخت و از علامه مصباح یزدی(حفظه‌الله) در مباحث فلسفه بهره برد و در تمام این سالها از حضور در پای درس اخلاق، اساتید اخلاق و مجالس اخلاقی آنان غفلت نکرد و بر اساس همان سنت همیشگی حوزه در تحصیل همپای با تهذیب را نصب‌‌العین قرار داد و بر محاسبه و مراقبه در گفتار و رفتار و تأسی بر سیره بزرگان در اخلاق به ویژه پدر بزرگوارش کوشید.

حرکت علمی:

تلمذ آیت‌‌الله اعرافی در برابر این قله‌های علم و تقوا در روزگار خود و آشنایی او با افکار و اندیشه‌ها، سبک و سیره آنان از آیات قرآن و کلام اهل‌بیت(علیه‌‌‌السلام) فضای فکری و اخلاقی او را چنان شکل داد تا بتواند در مرحله نوین ورود حوزه‌های علمی به جهان نو، با دستی پر به سراغ مباحث اجتماعی و پدیدهای نوظهور در عرصه اندیشه و علم گام بگذارد، در این مسیر فراگیری زبان‌های عربی و انگلیسی و مطالعات فراوان او در رشته‌های ریاضی و فلسفه غرب، علوم انسانی و اجتماعی و کتبی که نوعاً در حوزه متداول نبوده است کمک شایانی به او در درک درست از فضای جدید جامعه شد.

بااین‌همه شرکت او در دوره تحقیقاتی تعلیم و تربیت و علوم انسانی دفتر همکاری حوزه و دانشگاه (پژوهشگاه حوزه و دانشگاه) او را به رسیدن الگویی در چگونگی برخورد، نقد و یا گفتگو با مکاتب و اندیشه‌های نوین کمک کرد و از همه مهم‌تر به شناخت و ارتباط با نسل جدید حوزه و دانشگاه رهنمون ساخت و در طول چهار دهه گذشته همواره با دانشگاه‌های داخل و خارج در عرصه بین‌الملل در ارتباط و در دانشگاه‌های گوناگون تدریس کرده است .

آیت‌‌الله اعرافی در زمان تحصیل با پر کردن روزهای تعطیل خود به مباحثه تفسیر المیزان و نهج‌البلاغه و سایر کتب علمی پرداخت و منظومه فکری و علمی و اخلاقی خود را با نورانیت کلام وحی و اهل‌بیت(علیه‌‌‌السلام)؛ منور کرد. سرانجام  این حرکت فرهنگی و اجتماعی او به جهت‌دهی مطالعات و پژوهش‌های کتابخانه‌ای و میدانی در تعلیم و تربیت رساند و ضرورت و خلأ در این بخش او بر آن داشت که با نوآوری و تطبیق مباحث موجود در کتب قدما با مباحث امروزین به تدریس فقه ‌التربیه پرداخته و درزمینهٔ علوم انسانی و فلسفه آن و به‌ویژه حوزه علوم تربیتی و فلسفه تربیتی، ابواب جدید فقهی ازجمله فقه تربیتی، فقه روابط اجتماعی، فقه اخلاق را پایه‌ریزی کند، به‌گونه‌ای که جایزه جهانی علوم انسانی اسلامی ویژه نوآوری و نظریه‌پردازی در رشته تعلیم و تربیت اسلامی به او اعطاء شد.

این جهت‌ دهی سال‌ها تحقیق و تبلیغ و تدریس در حالی صورت گرفت که وی در عرصه تدریس، تدریس اسفار اربعه و خارج فقه و اصول را ادامه و با دارا بودن شاگردانی در فقه، اصول و فلسفه در زمره اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم قرار گیرد.

آیت‌‌الله اعرافی به دلیل مطالعات فراوان در علوم مختلف و مشاهده مراکز علمی و حوزوی در بسیاری از کشورهای جهان از نزدیک و حضور فعال در همایش‌ها و کنفرانس علمی و دینی بین‌المللی در کنار تسلط بر علوم حوزوی و تدریس سطوح عالی حوزه از معدود شخصیت‌های علمی و دینی است که در دوره گذار حوزه‌های علمیه به مقطعی جدید ورود انقلاب اسلامی به دهه چهارم، یعنی دهه تقابل و تعامل گفتمان‌ها، گفتمان‌ها و پدیده‌های نوین فکری، سیاسی و اجتماعی را رصد و آسیب‌شناسی و فرصت‌ها و تهدیدها را فهرست می‌کند.

آثار و مسئولیت‌های علمی و اجرایی آیت‌‌الله اعرافی به‌خوبی بیانگر جایگاه مذهبی، مردمی، علمی و اخلاقی ایشان است به‌گونه‌ای که او در عین قرار داشتن در جایگاه یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و ارتباط با فضلا و روحانیون و بدنه حوزه و مؤسسات علمی،  در قم در جایگاه امام‌جمعه قم ارتباط تنگاتنگی با مردم داشته و در جایگاه مدیریت حوزه‌های علمیه سراسر کشور با نخبگان حوزوی در ارتباط است.

بینش سیاسی و اجتماعی:

آیت‌‌الله اعرافی که خود از خانه جهاد و اجتهاد برخاست و از همان دوران کودکی مبارزه پدر و حضور مبارزین نهضت را در منزل از نزدیک دید، در دوران نهضت همراهی و همگامی با مخالفان و مبارزان را تجربه کرد و در سن 16 سالگی به زندان افتاد، پس از پیروزی انقلاب لحظه‌ای در دفاع از ارزش‌های به‌دست‌آمده آرام ننشست.

او در سال‌های دفاع مقدس بارها در جبهه‌های جنگ حضور یافت و مشوق رزمندگان اسلام بود. باروحیه ولایت ‌مداری درصحنه‌های سخت و دشوار، در کنار مردم پاسدار خون شهدا و ارزش‌های به‌دست‌آمده بوده و بر اساس تکلیف مداری، هرگز از وظیفه‌ای که اسلام و انقلاب بر دوش او نهاده شانه خالی نکرده است.

تأکید بر ولایت‌فقیه، پاسداری از ارزش‌های الهی و انسانی به‌دست‌آمده از خون شهدا، احترام به مردم‌سالاری دینی و قانون و رأی مردم، رسیدگی به نابسامانی‌های اجتماعی چون بیکاری و تورم و رعایت اخلاق و ادب اسلامی در عرصه سیاست و .... از مبانی و دغدغه‌های سیاسی و اجتماعی ایشان است.

ب ) مسئولیت‌های اجرائی:

نام سازمان یا مؤسسه محل خدمت /  نوع فعالیت /  سمت

    امامت جمعه شهر مقدس قم

    مدیر حوزه‌های علمیه کشور

    جامعه المصطفی العالمیه/ هیئت امناء/  رئیس

    شورای عالی انقلاب فرهنگی/ عضو حقیقی

    شورای فرهنگ عمومی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی/ پژوهشی/  عضو

    جامعه المصطفی العالمیه/ علمی– اجرایی/  رئیس/  سابقاً

    پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم / پژوهشی- آموزشی- اجرایی/  رئیس/  سابقاً

    پژوهشگاه حوزه و دانشگاه قم/ پژوهشی/  مدیر گروه علوم تربیتی/  معاون پژوهشی/  سابقاً

    مرکز جهانی علوم اسلامی/ علمی- اجرایی/  رئیس/  سابقاً

    شورای فرهنگی‌- اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری/ پژوهشی- اجرایی/  عضو/  سابقاً

    مؤسسه آموزشی- پژوهشی امام خمینی (ره‌) قم/ پژوهشی/  مدیر گروه علوم تربیتی/  سابقاً

    مرکز جهانی علوم اسلامی و سازمان مدارس / علمی - اجرایی /  عضو هیئت امناء/  سابقاً

    مرکز خدمات حوزه‌های علمیه/ عضو هیئت‌مدیره

    کمسیون حوزوی شورای عالی انقلاب فرهنگی/ عضو

    امامت جمعه شهرستان میبد (استان یزد)

    حوزه علمیه برادران و خواهران میبد/ مسئول

    دانشگاه پیام نور، دانشکده الهیات، دانشگاه علمی- کاربردی، علوم قرآنی و مرکز تحقیقات ژنتیک میبد/ عضو هیئت امناء

    مؤسسه بین‌المللی هدی / اجرایی /  عضو هیئت امناء/  سابقاً

    حوزه علمیه قم / علمی اجرایی /  معاون پژوهشی/  سابقاً

    کنگره دین‌پژوهان کشور / پژوهشی /  عضو/  سابقاً

    فصلنامه حوزه و دانشگاه / اجرایی /  مدیرمسئول

    دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم / اجرایی /  عضو هیئت امناء/  سابقاً

    جامعه مدرسین حوزه علمیه قم/ عضو

    شورای عالی برنامه‌ریزی وزارت علوم/ عضو

    سند چشم‌انداز آموزش‌وپرورش/ ناظر

    شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور/ عضو

    موسسه اشراق و عرفان/ مؤسس/  رئیس هیئت‌مدیره

ج ) سوابق تحقیقاتی:

عنوان طرح تحقیقاتی /  سمت در طرح

    فلسفه تعلیم و تربیت / مؤلف

    اهداف تعلیم و تربیت از دیدگاه اسلام / مجری

    در باب استعداد آدمی / مجری

    آراء تربیتی دانشمندان مسلمان (5 جلدی)/ مجری

    نظام تربیت اسلامی (سه جلد) / مجری

    سیره تربیتی پیامبر و ائمه (ع ) (سه جلد) / مجری

    نقش تربیت‌معلم / مشاور و ناظر

    ارتباط معرفتی علوم تربیتی و اسلام / مشاوره و ناظر

    مجموعه مقالات / مجری، استاد راهنما و مشاور

د) سوابق آموزشی:

عنوان دروس مورد تدریس/  نام مؤسسه یا دانشگاه

    کتاب‌های مربوط به فقه و اصول در دوره سطح حوزه/ حوزه علمیه قم

    فلسفه اسلامی، کتاب‌های بدایه, نهایه, اسفار و منطق / حوزه علمیه قم

    خارج فقه : کتاب‌های قضاء و شهادات و حدود / حوزه علمیه قم

    خارج اصول فقه / حوزه علمیه قم

    فقه التربیه / حوزه علمیه قم

    عرفان اسلامی . کتاب تمهید القواعد/ مرکز جهانی علوم اسلامی

    فلسفه تعلیم و تربیت و تربیت در قرآن و روایات / دانشگاه تربیت مدرس تهران - دانشگاه تربیت‌معلم تهران

    تربیت اسلامی / مؤسسه آموزشی - پژوهشی امام خمینی (ره ) قم و مراکز تخصصی تبلیغ و تفسیر حوزه

    فلسفه اخلاق / مؤسسه امام خمینی و مراکز تخصصی حوزه

    فلسفه / دانشگاه سپاه قم

    فقه و اصول / دانشگاه قم (مدرسه عالی قضایی)

    دروس معارف / دانشگاه علامه طباطبایی تهران

ه‍ ) عناوین پایان نامه‌هایی که استاد، راهنما یا مشاور آن بوده‌اند:

عنوان پایان‌نامه/ مقطع/ سال

١. میزان انطباق محتوا و اهداف کتب تعلیمات دینی مقطع راهنمایی /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٦

٢. انگیزش در اخلاق از دیدگاه قرآن کریم /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٧

٣. روش‌های تربیتی ـ انذار و تبشیر در قرآن /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٧

٤. بررسی تطبیقی فطرت از دیدگاه شهید مطهری و استعداد از دیدگاه اسکفلر و پیامدهای آن /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٧

٥. بررسی ارتباط میان آموزه‌های وحیانی و دانش‌آموز آموزش‌وپرورش از منظر معرفت‌شناسی /  دکتری /  ١٣٧٩

٦. رابطه فقه و تربیت /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

٧. تاریخ تحول ادوار اجتهاد /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

٨. جایگاه عقل و دین‌شناسی علامه طباطبایی و اقتضائات آن در تربیت عقلانی /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

٩. آداب و شیوه‌های آموزشی در سیره معصومین (ع ) /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

١٠. آرای تربیتی امام خمینی (ره ) /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

١١. مبانی کلامی حکومت دینی /  سطح ٤ حوزه(دکترا) /  ١٣٨١

١٢. خانواده در اسلام /  کارشناسی ارشد /  ١٣٨٠

١٣. تربیت فرزند در قرآن /  کارشناسی ارشد /  ١٣٨٠

١٤. مادیت گرایی، ریشه و علل آن از دیدگاه اسلام /  ١٣٧٩

١٥. اسلام و دموکراسی /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

١٦. تربیت اخلاقی در سیره معصومین(ع) /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

١٧. روش‌های آسیب‌زا در تربیت اسلامی /  کارشناسی ارشد /  ١٣٧٩

و شمار دیگری از پایان‌نامه‌ها

و) کتا‌‌‌ب‌ها:

    مجسمه و نقاشی/ زمستان/ 90

    وحدت حوزه و دانشگاه/ پائیز/ 92

    فقه تربیتی ج 1 (مبانی و پیش‌فرض‌ها) / بهار/ 95

    فقه تربیتی ج2 (یادگیری علم و دین)/ پائیز/ 96

    بررسی فقهی فلسفه ورزی و فلسفه آموزی/ بهار/ 91

    قواعد فقهیه/ بهار/ 93

    نفاق شناسی/ تابستان/ 95

    احکام تربیت فرزند/ بهار/ 95

    تربیت فرزند با رویکرد فقهی/ تابستان/ 95

    درآمدی بر تفسیر تربیتی/ بهار/ 97

    ضمیر ناخودآگاه در قرآن/ تابستان/ 93

    فقه تربیتی جلد 1; مبانی و پیش‌فرض‌ها (ویراست جدید)/ بهار/ 95

    فقه تربیتی جلد 4; تعلیم و تعّلم علوم و معارف عقلی/ تابستان/ 95

    فقه تربیتی جلد 5 «تعلیم و تعلم علوم و معارف شهودی»/ بهار/ 95

    فقه تربیتی جلد 7 «آداب مشترک تعلیم و تعلم»/ بهار/ 95

    مکاسب محرمه 1 (اعیان نجس 1)/ پائیز/ 95

    مکاسب محرمه جلد 2 (اعیان نجس 2)/ تابستان/ 95

    مکاسب محرمه جلد 5 (محرمات علوم)/ زمستان/ 95

    مکاسب محرمه جلد ششم (محرمات هنر)/ تابستان/ 95

    روش‌های تربیت/ زمستان/ 95

    هرمنوتیک/ بهار/ 95

    درآمدی بر اجتهاد تمدن ساز/ بهار/ 95

    حوزه علمیه؛ چیستی، گذشته، حال و آینده/ بهار/ 95

    فقه تربیتی جلد 2 «ویراست سوم» (تعلیم و تعلّم علم و دین)/ پائیز / 96

    فقه تربیتی جلد 24 (تربیت عبادی)/ بهار/ 96

    مکاسب محرمه جلد 3 (داد و ستد با کالاهای دارای منفعت حرام)/ زمستان/ 96

    مکاسب محرمه جلد 4 (محرمات علـــوم 1)/ زمستان/ 96

    قلمرودین و گستره شریعت/ بهار/ 96

    بررسی فقهی سب و دشنام / تابستان/ 96

    خورشید عاشورا/ پائیز/ 96

    فقه تربیتی جلد بیست و ششم (تربیت جنسی)/ تابستان/ 96

    مکاسب محرمه جلد 12 (محرّمات روابط میان فردی 4)/ زمستان/ 96

    گفتارهایی در باب حوزه و تمدن و انقلاب اسلامی/ زمستان/ 96

    تبلیغ/ زمستان/ 96

    شیطان شناسی/ زمستان/ 96

    فقه تربیتی جلد بیست و یکم (تربیت جسمانی)/ زمستان/ 97

    مکاسب محرمه جلد 8 (محرّمات ورزش و بازی)/ پائیز/ 97

    مکاسب محرمه جلد 9 (محرّمات روابط میان فردی 1)/ بهار/ 97

    مکاسب محرمه جلد 13 (محرّمات سیاست)/ زمستان/ 97

    اندیشه‌های راهبردی قرآنی و حدیثی المصطفی(ص)/ زمستان/ 97

    گواهان اعمال/ تابستان/ 97

    وحدت و بیداری/ تابستان/ 98

    مکاسب محرمه جلد چهاردهم (محرّمات تجاری و اداری)/ تابستان/ 98

    مکاسب جلد هفتم (محرمات هنر 2 «غنا»)/ تابستان/ 98

    فقه تربیتی جلد سوم ; تعلیم و تعلم قرآن و حدیث/ تابستان/ 98

    فقه تربیتی جلد بیست و نهم (تربیت خانواده)/ پائیز/ 98

    اجتهاد تقلید جلد اول (مقدمات اجتهاد)/ زمستان / 98

    اجتهاد و تقلید جلد 4 (شرایط مرجع 1)/ بهار/ 99

    اصول روابط خانوادگی در اسلام/ بهار/ 99

    مکاسب محرمه ج 10 (غیبت)/ تابستان/ 99

    مکاسب محرمه ج 11 (کذب)/ تابستان/ 99

    مکاسب محرمه ج 15 (اخذ اجرت بر واجبات)/ تابستان/ 99

    دیپلماسی حوزوی در بحران کرونا/ تابستان/ 99

    فقه تربیتی ج 26 (وظایف نهادهای تربیتی: حکومت) / تابستان/ 99

    فقه تربیتی ج7.2 ( آداب مشترک تعلیم و تعلم)/ پاییز/ 99

    اجتهاد و تقلید جلد 2 (راه‌های تحصیل حکم1)/ پاییز/ 99

    فقه امربه‌معروف و نهی از منکر/ ویراستاری/ 99

    فقه تربیتی ج 30 (قواعد)/ ویراستاری/ 99

ط) اسامی و مشخصات جوایز علمی

    کسب جایزه جهانی نوآوری و نظریه‌پردازی علوم انسانی اسلامی در رشته تعلیم و تربیت اسلامی در دومین دوره آن

    کسب رتبه اول کتاب برتر حوزه در سال 1377 (کتاب "آراء دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن ج١")

    کسب رتبه برگزیده سومین دوره کنگره دین‌پژوهان کشور در سال 1380 (کتاب تربیت فرزند "سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)")

    کسب رتبه اول بیست و یکمین دوره انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در سال 1382(کتاب‌آرای دانشمندان مسلمان در تعلیم و تربیت و مبانی آن ج 3)

    کسب رتبه پژوهش برتر (فقه تربیتی)

    کسب رتبه کتاب برگزیده کتاب سال حوزه در سال 1394 (کتاب تربیت فرزند با رویکر فقهی)

منبع: عصرایران