برجام و 2 گره ای که به جانش افتاده / روزهای حساسی که سرنوشت مذاکرات هسته ای را تعیین می کند

مذاکرات برجام مدتی است که به وقفه افتاده است. با خروج ترامپ از برجام ایران نیز از برجام فاصله گرفت. اخیراً زمزمه هایی مبنی بر بازگشت ایران به برجام شنیده می شود.

به گزارش رکنا، وضعیت برجام پیچیده تر از گذشته شده است. در حالیکه بسیاری امیدوارند ایران تا چند روز دیگر مذاکرات هسته ای را از سر بگیرد اما برخی مقامات اروپایی در مورد آینده برجام نگرانند و تهدید کرده اند که در صورت از دست رفتن فرصت اخیر، شاید همه پل ها خراب شوند.

آنگلا مرکل (صدراعظم آلمان) ضمن حضور در نشست کابینه دولت رژیم صهیونیستی در کنفرانس خبری مشترک با «نفتالی بنت» نخست‌وزیر اسرائیل خواستار بازگشت فوری ایران به مذاکرات وین برای احیای برجام شد. وی با تاکید بر لزوم ازسرگیری مذاکرات وین، گفت: ما خواستار ارسال یک پیام حتمی به ایران هستیم مبنی بر این که آن‌ها باید فوراً به میز مذاکرات بازگردند.

صدراعظم آلمان سپس بدون اشاره به بدعهدی سه کشور اروپایی عضو برجام و خروج یکجانبه آمریکا از این توافق، اظهار داشت: هفته‌های آتی برای آینده توافق هسته‌ای با ایران تعیین‌کننده است. هر روز که بدون پاسخ تهران به پیشنهادات آمریکا می‌گذرد، به غنی‌سازی بیشتر اورانیوم توسط ایران می‌انجامد.

همچنین، طبق اظهارات محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی، تولید مواد 20درصدی ایران از این مقدار خواسته شده در قانون مجلس عبور کرده است. در همین زمینه، یک منبع آگاه به خراسان خبر داد که ذخایر مواد غنی شده 20درصد ایران با گذشت حدود 10ماه از اجرای این قانون به 190کیلو گرم رسیده و تا پایان موعد مقرر به 240 کیلوگرم یعنی دو برابر خواسته مجلس خواهد رسید.

این شواهد نشان می دهد که شاید برجام مجددا در سراشیبی سقوط قرار گرفته و روابط ایران و غرب بار دیگر تیره تر از همیشه گردد.

مسائلی که تبدیل به گره برجام شده است

در همین رابطه، امین سیکل (Amin Saikal) استاد دانشگاه استرالیای غربی در پایگاه استراتژیست گفته که اگرچه شرایط برجام در حال تغییر است اما سرنوشت آن هنوز محتوم نیست. این کارشناس تاکید دارد که دو عامل، بیش از سایر عوامل در حال تغییر سرنوشت برجام هستند. اولی، تغییر رئیس جمهوری ایران است. خروج حسن روحانیِ موافق برجام به جای سید ابراهیم رئیسی که منتقد سیاست خارجی دولت قبل است به خوبی نشان می دهد که اوضاع تغییر کرده است. با وجود این، رئیسی اعلام کرده که از برجام خارج نخواهد شد اما پیشرفت همزمان فعالیت هسته ای و افزایش غنی سازی اورانیوم ایران و پیشبرد برجام، به خوبی گویای این است که سیاست ایران تغییر کرده و دیگر قرار نیست همانند دولت قبل فقط با یک نقشه و طرح در مقابل غرب قرار بگیرد

همزمان با این مساله، عدم تعیین زمان لازم برای از سرگیری مذاکرات، امر دیگری است که می تواند مذاکرات هسته ای را تحت پوشش دهد. غرب به شدت مُصر است که ایران هر چه سریعتر به مذاکرات بازگردد، چرا که گمان دارد ایران در حال پیشرفت فعالیت هسته ای خود است و اگر زمان بگذرد شاید دیگر نتواند با ایران بر سر مسائل هسته ای مذاکره کند.

مساله مهم دیگر عدم نیل دو طرف به خواست های بنیادی (fundamental demands) طرف دیگر است. امین سیکل معتقد است آمریکا علی رغم درخواست ایران، هنوز تحریم های ضد ایرانی را بر نداشته است. ایران تاکید دارد که دولت جو بایدن باید گام نخست را بردارد تا ایران هم بتواند گام های مثبتی را در این زمینه بردارد.

به گفته استاد دانشگاه استرالیای غربی، عوامل فوق الذکر باعث شده که مساله برجام پیچیده شود و به نظر می رسد تا زمانی که این گره ها باز نشود، مذاکرات روی ریل و مسیر درست قرار نگیرد. در همین رابطه، امین سیکل معتقد است که در حال حاضر دو پرسش درباره مذاکرات هسته ای ایران و غرب مطرح است. اول اینکه آیا آمریکا سرانجام حاضر می شود که بخشی از تحریم های مرکزی و اصلی (core sanction) خود را به عنوان حسن نیت بردارد تا مذاکرات هسته ای از سرگرفته شود؛ آیا آمریکا با افزایش توان هسته ای ایران موافقت می کند؟ و همچنین، آیا ایالات متحده می تواند مانع از عملی شدن تهدیدات اسرائیل که گفته به هیچ وجه اجازه هسته ای شدن ایران را نمی دهد، بشود و مانع وقوع یک جنگ شدید منطقه ای گردد؟ گذشت زمان به این پرسش ها پاسخ خواهد داد.