مطالعه تطبیقی دانشگاه های باز در کشورهای منتخب

به گزارش رکنا و به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ این مرکز در گزارشی با عنوان «مطالعه تطبیقی دانشگاه‌های باز در کشورهای منتخب و ارائه دلالت‌های سیاستی برای ایران» مطرح می‌کند که توسعه نظام آموزش از راه دور با وجود سابقه بیش از چهار دهه در کشور، با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است. به‌ویژه چالش‌هایی که سیاستگذاران و مجریان امر آموزش از راه دور مسیر توسعه آموزشی، اداری و ساختاری این شیوه آموزشی به‌طور عام و دانشگاه پیام نور به‌عنوان یک دانشگاه باز به‌طور خاص با آن مواجه شده‌اند.

 این گزارش بیان می‌کند که دانشگاه باز، به‌عنوان نمادی از آموزش از راه دور دارای ویژگی‌هایی همچون تنوع در روش‌های مطالعه، انعطاف‌پذیری در دسترسی به منابع و شیوه‌های یاددهی- یادگیری، پشتیبانی متنوع و مداوم از فراگیران، استفاده از فناوری در آموزش، توانایی مطالعه و یادگیری در هر زمان، هر مکان و با هر سرعتی است.

این گزارش توضیح می‌دهد که این دانشگاه‌ها در مقیاسی طراحی شده‌اند که دانشگاه‌های سنتی به‌دلیل محدودیت‌های بودجه‌ای و سازمانی قادر به انجام آن نیستند. بنابراین مقایسه دانشگاه پیام نور به‌عنوان یک دانشگاه باز با سایر دانشگاه‌های باز دنیا از طریق مطالعات تطبیقی کمک خواهد کرد تا میزان انطباق دانشگاه پیام نور با شاخص‌های دانشگاه باز روشن‌تر شده و در جهت رفع مشکلات این دانشگاه، اقدامات اصلاحی صورت گیرد. به‌صورت روشن‌تر می‌توان مسئله اصلی پژوهش حاضر آن را این‌گونه بیان کرد.

این گزارش ادامه می‌دهد که براساس مقایسه دانشگاه پیام نور با سایر دانشگاه‌های باز دنیا، دانشگاه پیام نور تا چه میزان توانسته است به‌عنوان یک دانشگاه باز عمل کند؟ و در این رابطه انحرافات دانشگاه از هدف اولیه خود را باید در چه مواردی جستجو کرد؟ و درنهایت اینکه مطالعه تطبیقی چه راهکارهایی برای اصلاح رویه موجود در توسعه کمّی و کیفی دانشگاه پیام نور در اختیار سیاستگذار قرار می‌دهد؟

این گزارش اشاره می‌کند که بر خلاف خصوصیت دانشگاه باز از نظر دسترسی آسان در هر زمان و مکان و نیاز کمتر به حضور، دانشگاه پیام نور کشور درحال‌حاضر با ۲۷۵ شعبه داخلی، بیشترین شعبه را دارد؛ درصورتی‌که دانشگاه باز مالزی، هیچ شعبه داخلی ندارد و پس از آن دانشگاه باز انگلستان، به‌عنوان قدیمی‌ترین دانشگاه باز دنیا، فقط ۱۳ شعبه داخلی دارد.

در این گزارش آمده است که یکی از نکات بسیار مهم در رابطه با شیوه برگزاری کلاس‌های آموزشی، دوره نیمه‌حضوری (خودخوان) در دانشگاه پیام نور است که در هیچ‌یک از دانشگاه‌های باز مرسوم نیست. این موضوع جدای از اینکه با ساختار آموزشی دانشگاه باز مغایرت دارد، موجب می‌شود که کلاس‌های آموزشی کمتر از ساعت مصوب برگزار شوند و این خود کیفیت آموزشی را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

این گزارش بیان می‌کند که آمارها نشان می‌دهد نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه باز استرالیا ۹ است که بهترین و ضعیت را دارد، درحالی‌که در دانشگاه پیام نور ایران این نسبت ۱۰۰ است (بدترین). برعکس درخصوص نسبت دانشجو به کارکنان غیر هیئت علمی دانشگاه باز استرالیا بالاترین نسبت (بدترین) و دانشگاه پیام نور کشور با نسبت ۳۶ کارمند به‌ازای هر دانشجو، پایین‌ترین وضعیت (بهترین) را داراست. نکته آخر از این نظر که دانشگاه‌های باز دنیا، عمدتاً بر بستر آموزش از راه دور متمرکز هستند، قاعدتاً‌ نیازمندی آنها به نیروی انسانی کمتر بوده، اما در دانشگاه پیام نور این موضوع کاملاً برعکس است.

این گزارش توضیح می‌دهد که یکی از تفاوت‌های برجسته دانشگاه‌های مورد مطالعه در مقایسه با دانشگاه پیام نور کشور در بحث هدف و فلسفه شکل‌گیری دانشگاه، تأکید بر ارائه آموزش‌های شغلی و آموزش بزرگسالان است. همچنین یکی از نقاط برجسته در سازوکارهای حمایتی دانشگاه‌ آتاباسکا و باز انگلستان در مقایسه با دانشگاه پیام نور، پشتیبانی از دانشجویان و فراگیران با نیازهای خاص است.