ایران گنج مافیای پسماند / روزانه ۴۵ هزار تن زباله در شهرهای کشور تولید می شود / نهادهای فرهنگی و آموزشی، مردود

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، ایران گنج مافیای پسماند است. سرانه تولید زباله توسط تهرانی‌ها ۲ تا ۳ برابر استاندارد جهانی است. میانگین میزان تولید زباله تهران حدود ۹۰۰ گرم در روز است درحالی‌که میانگین جهانی حدود ۴۵۰ گرم است. در شهرهای توسعه‌یافته این میزان ۳۰۰ گرم است یعنی تهرانی ها ۳ برابر استاندارهای مدرن زباله تولید می کنند.سرانه تولید زباله در شمال تهران به ۱۲۰۰ گرم هم می‌رسد.

حال طبق گفته  مدیرکل دفتر محیط زیست و خدمات شهری سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور - روزانه ۴۵ هزار تن زباله در مناطق شهری و ۱۰ هزار تن در مناطق روستایی ایران تولید می شود و متوسط سرانه تولید زباله هر نفر در شهر ۷۶۰ گرم و در روستاها ۴۸۵ گرم است. ۶۵ درصد از پسماند های تولیدی "تر" و ۳۵درصد آن "خشک" است و  ۲۵ درصد از پسماندهای تولیدی پردازش و ۷۵ درصد باقیمانده بدون فرآیند پردازش به‌طور مستقیم دفن و ۱۰ درصد در مبداء تفکیک می‌شوند.

آمار پسماند در ایران

هر ایرانی روزانه به‌طور میانگین سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که متوسط عمر استفاده از هر کیسه تنها ١٢ دقیقه است، در حالی‌که برای حذف هر کدام از این کیسه‌ها از طبیعت زمان قابل توجهی نیاز است. علاوه بر این ظروف یک‌بار مصرف پلاستیکی، سفره‌های پلاستیکی، بسته‌بندی‌های پلاستیکی و غیره در کشور به مقادیر زیاد تولید شده‌اند که به دلیل تغییر سبک زندگی مردم در دهه‌های اخیر بسیار مورد استفاده قرار گرفته و فشاری دوچندان بر محیط‌ زیست وارد کرده است.

برای درکِ ابعاد این فاجعه می‌توان گفت، هم‌اکنون هر روزه پیرامونِ ۱۵۰۰ مترِ مکعب شیرابه، با نرخِ آلودگیِ بسیار بالا، حدودِ ۸۰ تا ۱۱۰ هکتار از مساحتِ زمینهای مرغوبِ حاشیه‌ی شهرها را به زمینهای آلوده شده به پسماند تبدیل می‌کند و در همین راستا میزانِ پخشِ گازهای گلخانه‌ای پیرامونِ هشت میلیون تن در سال است که بیش از دو برابرِ میانگینِ جهانی است.

نمودارِ زیر، پسماندِ منطقه‌های شهری و روستایی و درصدِ جداسازیِ آنها را از سرآغاز نشان می‌دهد: 

پسماندهای پزشکی

اگر پسماندهای پزشکی به طورِ مناسب جداسازی شوند، ۸۰ درصدشان پسماندهای عادی است، ۱۵ درصد پسماندهای عفونی، سه درصد پسماندهای شیمیایی و دارویی، یک درصد چیزهای تیز و برنده و کمتر از یک درصدِ پسماندها نیز موادِ رادیواکتیو، کپسولهای گاز، دماسنجهای جیوه‌ای شکسته و باتریهای مصرف‌شده است.

نمودار زیر، وضعیتِ مدیریتِ پسماندهای پزشکی را بر پایه‌ی محلِ تولیدشان نشان می‌دهد: بر پایه‌ی واپسین گزارشها، میزانِ پسماندهای عفونی، تیز و برنده و شیمیایی پیرامونِ ۳۰۰ تن در روز است. هم‌اکنون نیز بیش از ۹۸ درصدِ بیمارستانهای کشور پسماندهای ویژه‌ی خود را از پسماندهای عادی جدا می‌کنند. در بیش از ۹۳ درصدِ بیمارستانها نیز دستگاههای بی‌خطرساز، پسماندهای عفونی و تیز و برنده را از همان سرآغاز تبدیل به پسماندِ عادی می‌کنند.

نمودارِ زیر نشانگرِ وضعیتِ مدیریتِ پسماند در بیمارستانهای کشور است:

پسماندهای کشاورزی

پیرامونِ ۱۷۰ میلیون تن پسماندِ کشاورزی هر سال در کشور تولید می‌شود که دربردارنده‌ی پسماندهای ویژه، همچون سمومِ سالانه و کودهای تاریخ مصرف گذشته، و دیگر پسماندها، همچون فضولات، لاشه و تولیداتِ فاسدِ کشاورزی است.

پسماندِ صنعتی و ویژه

هر سال ۳۲ میلیون تن پسماندِ صنعتیِ جامد در کشور تولید می‌شود. میزانِ تولیدِ پسماندهای ویژه نیز پیرامونِ هشت میلیون تن در سال است.

پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی

بر پایه‌ی برآوردها، سرانه‌ی تولیدِ ضایعاتِ الکتریکی و الکترونیکی که به رغم دارا بودنِ موادِ باارزش برای بازیافت دارای موادی بسیار خطرناک هستند از /۲۷ کیلوگرم در سالِ ۱۳۷۶ به ۳/۱۷ کیلوگرم در سالِ ۱۴۰۰ خواهند رسید و میزانِ تولیدِ این ضایعات در سالِ ۱۴۰۰ بیش از ۱۳۰ هزار تن در سال خواهد بود. اهمیتِ پسماندهای الکتریکی به علتِ داشتنِ فلزاتِ سنگین، همچون نیکل، کادمیم و سرب، و فلزاتِ باارزشِ بازیافتی، همچون طلا، نقره، آلومینیوم، آهن و مس، است.

نمودارِ  زیر برآوردی از میزانِ برخی از پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی را در سالِ ۱۴۰۰ را نشان می‌دهد: این نمودار نشانگرِ آن است که تا سالِ ۱۴۰۰ بیش از ۵۷ میلیون گوشی، رایانه و تلویزیون از رده خارج خواهند شد.

اینجا باید بدین اشاره کرد که بدبختانه در کشور به آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه‌ی مدیریتِ پسماندها هیچ‌گونه توجهی نمی‌شود؛ با گذرِ سالها، طرحِ تفکیک از سرآغاز نیز به طور کامل اجرایی نشده است؛ پسماندها بدونِ ملاحظاتِ زیست‌بومی جابه‌جا می‌شوند؛ درصدِ بازیافت پایین است و در آنچه هم که بازیافت می‌شود کودِ کمپوستِ تولیدشده نامرغوب و غیرِ قابلِ استفاده است؛ همچنین، در سراسرِ کشور، به کارگیریِ گسترده‌ی پسماندسوزها و خاک کردنِ غیرِ بهداشتیِ پسماندها در زمین دیده می‌شود که آسیبهایی جدی به زیست‌بومِ ایران را در پی دارد و باید برای همه‌ی این مشکلات تا دیر نشده است چاره‌ای درازمدت اندیشید.

طبیعت ایران در جنگ با زباله های انسانی

"مسئولیت ما در حفاظت از طبیعت و محیط زیست برای آینده به دستان شما، نسل جوان و آینده دار جامعه است." این جمله ای است که باید در کانون خانواده و مراکز فرهنگی به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود تا آنها بیاموزند که زباله در طبیعت نریزند.

برای جلوگیری از ریختن زباله در طبیعت، باید از سنین پایین به کودکان آموزش داد که زباله ها را در محل مناسبشان دور بیندازند و به طور مسئولانه با آنها برخورد کنند.

همچنین، باید از طریق برنامه های آموزشی و کمپین های اجتماعی، افراد را در مورد اثرات نامطلوب ریختن زباله در طبیعت آگاه کرد.

 همچنین، باید قوانین سختگیرانه تری در قبال ریختن زباله در محل های عمومی و طبیعت تعریف شود و تخلف کنندگان مورد پیگیری قرار گیرند.

وظیفه آموزش و پرورش در فرهنگسازی برای زباله نریختن در طبیعت این لست که با آموزش به کودکان و نوجوانان به عنوان نسل جوان و آینده دار جامعه، بیاموزد مسئولیت های زیست محیطی خود را درک کنند و به طور مسئولانه با زباله ها برخورد کنند است.

 این آموزش باید شامل آموزش مفاهیم پایداری، محافظت از محیط زیست، جمع آوری و دفع صحیح زباله ها، و همچنین تأکید بر اهمیت حفاظت از منابع طبیعی باشد.

 علاوه بر این، باید برنامه های آموزشی و کمپین های اجتماعی برای افراد بزرگسال نیز برگزار شود تا افراد با مسئولیت های خود در حفظ محیط زیست آشنا شوند و به طور فعال در جمع آوری و دفع صحیح زباله ها شرکت کنند.

خبرنگار: آزاده مختاری