ماجرای دانشجویانی که ناچارند با حقوق 2 تا 3 میلیونی کارگری کنند حتی بدون بیمه

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که کار دانشجویی در هیچ کجای دنیا مذموم نیست و اساسا بسیاری از دانشجویان در سراسر جهان برای تامین هزینه های تحصیلی، گذراندن اوقات فراغت و یادگیری حرفه های گوناگون، در کنار تحصیل کار هم می کنند، اما وقتی حقوق دانشجویان شاغل در محیط های کاری زیر پا گذاشته شود یا دانشجویان بخصوص دانشجویان غیربومی و دانشجویان شهریه پرداز به دلیل افزایش محسوس هزینه های تحصیل و گذران زندگی ناچار به کار کردن در مشاغل دشوار و سطح پایینی می شوند که هیچ ارتباطی با حوزه تحصیلی آنها ندارد، در آن شرایط کار دانشجویی به یک آسیب اجتماعی تبدیل می شود که باید به صورت جدی مورد توجه مسئولان وزارت علوم، وزارت بهداشت، وزارت کار و سایر نهادهای مرتبط قرار گیرد. 

نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که در سال های اخیر مسئولان وزارت علوم و دانشگاه آزاد معمولا میزان افزایش سالانه شهریه دانشجویان شبانه، غیرانتفاعی و آزاد را بین 20 تا 40 درصد اعلام کرده اند، اما طومارهایی که بعضا دانشجویان در رسانه های مختلف منتشر کرده اند و پیام هایی که تعدادی از آنها به رکنا فرستاده اند، از این حکایت دارد که در برخی سال ها عملا شهریه دانشگاه ها از آزاد و غیرانتفاعی گرفته تا دولتی و شبانه سالانه بین 40 تا 70 درصد افزایش یافته است.

این مساله در کنار تورم سالیانه حدودا 40 درصدی اقلام ضروری که در سال های اخیر در کشورمان ایجاد شده است و البته دو تا سه برابر شدن هزینه خوابگاه های دانشجویی بخصوص خوابگاه های آزاد یا خودگردان، باعث شده است که در سه سال گذشته هزینه تحصیل و زندگی دانشجویان شهریه پرداز عملا دو تا سه برابر شود و در چنین شرایطی برخی دانشجویان خواه ناخواه ناچارند که برای تامین بخشی از هزینه های خود و کمک به خانواده به کار دانشجویی روی بیاورند. 

بیکاری باعث می شود دانشجویان به انجام هر کاری تن دهند 

در این میان یکی از مهمترین معضلات کار دانشجویی در کشور ما این است که اساسا با توجه به شرایط بیکاری حاکم بر جامعه و کمبود ظرفیت های شغلی در مشاغل تخصصی، بسیاری از دانشجویان وقتی به دنبال شغل می گردند، ناچارند که به هر شغلی تن دهند؛ از کارگری ساده مغازه گرفته تا نظافت منزل و محیط کار، پیک موتوری، نگهبانی، ظرف شویی در کافه ها و رستوران ها، پخش تراکت و سایر مشاغلی که با وجود قابل احترام بودن آنها، با اهداف کار دانشجویی و لزوم گسترش حرفه آموزی در میان دانشجویان کشور در تناقض است. 

این نکته ای است که هادی ابوی، دبیرکل کانون عالی انجمن های صنفی کارگران کشور در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: با توجه به افزایش محسوس هزینه های تحصیل و زندگی برای دانشجویان بخصوص دانشجویان غیربومی و دانشجویان شهریه پردازد، در سال های اخیر شاهد آن بوده ایم که بسیاری از دانشجویان به انجام کار دانشجویی روی آورده اند. در چنین شرایطی چون فرصت های مناسبی برای اشتغال دانشجویان به شغل های مرتبط با رشته تحصیلی آنها در بازار کار کشور وجود ندارد و حتی در رشته های غیرمرتبط نیز بازهم مشاغل مناسبی به دانشجویان پیشنهاد داده نمی شود، بنابراین دانشجویانی که ناچارند برای تامین هزینه های خود کار کنند، خواه ناخواه به انجام هر شغل سطح پایینی تن می دهند. 

وی افزود: این روزها دانشجویانی که ناچار به حضور در بازار کار شده اند، حاضرند که برای کسب مقدار اندکی درآمد، هر شغلی را بپذیرند؛ به نحوی که شاهد آن هستیم بسیاری از دانشجویانی که در رشته های سطح بالا تحصیل می کنند، به شغل هایی مثل نگهبانی، خدمات رستوران یا هتل، پیک موتوری، شاگردی مغازه، نظافت منزل و محل کار و ... روی آورده اند، زیرا شرایط بازار کار کشور به همراه نوسان شدیدی که در هزینه های تحصیل و زندگی دانشجویان وجود دارد، اساسا این فرصت را به آنها نمی دهد که برای کار دانشجویی خود برنامه ریزی کنند و به مشاغلی بپردازند که بتواند به آینده آنها کمک کند. در چنین شرایطی هم قطعا روی آوردن اجباری دانشجویان به مشاغل سطح پایین، منجر به سرخوردگی آنها می شود. 

عمده کارفرمایان حاضر به بیمه کردن دانشجویان شاغل نیستند 

ابوی با تاکید بر عدم تامین حقوق و مزایای شغلی مناسب برای دانشجویان در سطح کشور عنوان کرد: با توجه به این که دانشجویان اغلب از روی اجبار به کار کردن در مشاغل سطح پایین روی می آورند و البته بسیاری از آنها مهارت یا تخصص ویژه ای ندارند، اغلب احترام و حقوق اولیه دانشجویان در محیط کار رعایت نمی شود و همین مساله به سرخوردگی بیشتر دانشجویانی که ناچار به حضور در بازار کار شده اند، دامن می زند. در برخی موارد هم که احترام یک دانشجوی شاغل در محیط کار رعایت می شود، آن دانشجو رفته رفته به تداوم اشتغال در همان محل جذب می شود و این در حالی است که عمدتا شغل مورد نظر هیچ تناسبی با رشته تحصیلی آن دانشجو ندارد. به این شکل، عملا هزینه هایی که دولت و خانواده آن دانشجو برای تحصیلات دانشگاهی آن فرد صرف کرده اند، بی معنا می شود. 

دبیرکل کانون انجمن های صنفی کارگران ادامه داد: عمده کارفرمایان کشور در مشاغل گوناگون حاضر به بیمه کردن دانشجویان نیستند و این مساله یکی از حقوق اولیه ای است که از بیشتر دانشجویان شاغل در کشورمان تضییع می شود. این در حالی است که هیچ قانونی بیمه کردن دانشجویان شاغل را منع نکرده است و حتی اگر یک دانشجو به صورت پاره وقت برای یک کارفرما کار کند، آن کارفرما می تواند بیمه کارگر دانشجوی خود را برای چند روز از هر ماه رد کند. اما در عمل عمده کارفرمایان کشور همین که حاضر شده اند یک دانشجو را به کار بگیرند، بر سر او منت می گذارند و به هیچ وجه به دنبال بیمه کردن دانشجویان شاغل زیر نظر خود نمی روند. 

وی در ادامه تاکید کرد: با توجه به این که اساسا دانشجویان شاغل از حقوق و مزایای اولیه کارگری محرومند، معمولا دستمزد آنها هم به شدت پایین است و تقریبا همه دانشجویان بسیار پایین تر از حداقل حقوق کارگری دستمزد می گیرند؛ به نحوی که دانشجویان حتی در شرایط کار کردن تمام وقت، معمولا بین 2 تا 3 میلیون تومان حقوق ماهانه می گیرند. ضمن این که دانشجویان شاغل معمولا ناچارند که تمام وقت خود را در دانشگاه یا در محل کار صرف کنند و به همین دلیل، این دانشجویان که دریافتی بسیار اندکی دارند، فرصتی هم برای تفریح و زندگی پیدا نمی کنند. 

نگاه مدرک گرایانه و عدم توسعه حرفه آموزی به بازار کار آسیب زده

ابوی در بخش دیگری از صحبت هایش با تاکید بر این که گسترش مدرک گرایی به تشدید آسیب اشتغال دانشجویان در مشاغل سطح پایین دامن زده است، عنوان کرد: متاسفانه در چند دهه گذشته به دلیل ترویج نگاه مدرک گرایی در کشورمان شاهد آن هستیم که بسیاری از جوانان به جای این که به سمت حرفه آموزی حرکت کنند، خود را ملزم می دانند که حتما به دانشگاه بروند. در چنین شرایطی وقتی ظرفیت دانشگاه های دولتی محدود است، جوانان ناچار می شوند که در دانشگاه های شهریه ای ثبت نام کنند. در سال های اخیر هم که شهریه دانشگاه ها به شدت بالا رفته است، دانشجویان ناچار شده اند که برای تامین هزینه های تحصیلی خود به هر کاری تن دهند. 

دبیرکل کانون انجمن های صنفی کارگران ادامه داد: گسترش نکاه مدرک گرایانه در دهه های اخیر به بازار کار کشورمان ضربه زده است و بسیاری از جوانان به دلیل وجود این نگاه به جای این که حاضر باشند در مشاغل کارگری حرفه آموزی کنند و بعدها به عنوان کارگران متخصص یا استادکار به درآمدهای مطلوبی برسند، تمام تمرکز خود را روی تحصیل در دانشگاه می گذارند و بسیاری از آنها هم وقتی از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند، نمی توانند شغل مناسبی پیدا کنند؛ زیرا اولا سطح توقع فارغ التحصیلان دانشگاهی برای پیدا کردن کار و دریافت حقوق مناسب بالا می رود، ثانیا فرصت های شغلی موجود در بازار کار متناسب با تعداد افراد دارای تحصیلات دانشگاهی نیست و ثالثا بسیاری از دانشجویان چون حرفه یا مهارت خاصی یاد نگرفته اند و به تحصیلات آکادمیک بسنده کرده اند، در بدو خروج از دانشگاه جای زیادی در بازار کار ندارند. 

وی در ادامه تاکید کرد: ما باید به جای این که تمام جوانان کشور را به سمت تحصیل در رشته های تئوری دانشگاهی سوق دهیم، بخش زیادی از جوانان را به سمت مهارت آموزی های کوتاه مدت و گذراندن دوره های فنی حرفه ای و کاردانش بیاوریم و شرایطی را فراهم کنیم که لازم نباشد همه جوانان برای پیدا کردن کار چند سال در دانشگاه معطل شوند و دست آخر هم نتوانند شغل متناسب با علاقه، استعداد و تحصیلات خود را پیدا کنند. در دهه 80 قرار بود این هدف با توسعه دانشگاه جامع علمی کاربردی و گسترش دوره های پودمانی حرفه آموزی محقق شود، اما بعد از گذشت دو دهه هنوز هم شاهد وجود نگاه مدرک گرایی و بی توجهی به اصل مهارت آموزی در کشورمان هستیم. 

لزوم ترویج دوره های مهارت آموزی کوتاه مدت برای رفع نیاز بازار کار 

ابوی با وجود لزوم ترویج دوره های حرفه آموزی کاربردی برای دانشجویان گفت: هدف از تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی این بود که این دانشگاه دوره های مهارت آموزی کوتاه مدت متناسب با رشته های تحصیلی مورد نیاز را در سطح کشور گسترش دهد، اما متاسفانه این هدف تنها در سال های اول تاسیس دانشگاه علمی کاربردی محقق شد و رفته رفته این دانشگاه نیز به سمت همان نگاه مدرک گرایانه رفت و نتوانست نقش مناسبی در کمبود نیروی انسانی مورد نیاز بازار کار کشور ایفا کند؛ به نحوی که همین حالا بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاه علمی کاربردی در مشاغل غیرمرتبط با رشته تحصیلی خود کار می کنند و نمی توانند نیاز واقعی اصناف کارگری را برآورده کنند. 

دبیرکل کانون انجمن های صنفی کارگران ادامه داد: وقتی بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاهی ما یا بیکار هستند یا در مشاغل غیرمرتبط با رشته تحصیلی خود فعالیت می کنند، ما چاره ای نداریم جز این که به جای سرمایه گذاری بر توسعه رشته های تئوری در دانشگاه ها، روی گسترش دوره های حرفه آموزی در اصناف کارگری سرمایه گذاری کنیم؛ تا اولا بتوانیم با صرف هزینه های کمتری از بیت المال، نیاز بازار کار کشور را به شکل مطلوب تری برطرف کنیم و ثانیا جلوی تلف شدن وقت و هزینه بسیاری از جوانان در دانشگاه ها را بگیریم و سریع تر آنها را جذب بازار کار کنیم. در آن صورت تعداد دانشجویان و هزینه تحصیل در دانشگاه ها به قدری پایین می آید که بسیاری از جوانان دیگر نیازی ندارند که برای تامین هزینه های تحصیلی خود به کار دانشجویی و مشاغل سطح پایین روی بیاورند. 

وی در پایان تصریح کرد: ما باید برای رفع نیازهای بازار کار و بهبود کیفیت فعالیت های تولیدی یا خدماتی در اصناف کارگری گوناگون، به جای این که جوانان را حتما به دانشگاه بفرستیم، از آنها برای حضور در صنف های کارگری مورد علاقه شان دعوت کنیم و بعد با برگزاری دوره های مهارت آموزی کوتاه مدت متناسب با زمینه شغلی هر فرد، به ارتقای سطح شغلی و دانش تخصصی جوانان در مشاغل کارگری مورد نیاز توسعه کشور کمک کنیم. بنابراین اساسا مهارت آموزی تخصصی در محیط های کارگری بسیار بیشتر از توسعه دانشگاه ها و ترویج نگاه مدرک گرایانه می تواند به آینده کشورمان و رفع نیاز اشتغال جوانان کمک کند.