فوک خزری و 5 گونه ماهیان خاویاری در معرض انقراض /تهدید جمعیت آبزیان با خشک شدن رودخانه های منتهی به خزر

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، پنج گونه مهم ماهیان خاویاری دریای خزر شامل فیل ماهی، قره برون، ماهی شیپ، اوزون برون و ماهی چالباش از جمله گونه های آبزی در معرض خطر انقراض این پهنه آبی محسوب می شوند.

در این میان اما شکی نیست که تشدید روند پسروی آب دریای خزر، ورود انواع آلودگی های نفتی، صنعتی و میکروبی به این دریا و افزایش متوسط دمای آب این پهنه آبی بر اثر گرمایش جهانی، باعث تغییر غلظت آب و بالا رفتن غلظت آلاینده های زیست محیطی در دریای خزر شده و حیات آبزیان این دریا را با تهدیداتی جدی مواجه کرده است؛ اتفاقاتی که در کنار صید غیرمجاز و بعضا کنترل نشده گونه های در معرض خطر و البته ورود گونه های مهاجم به دریای خزر، جمعیت گونه های مختلف آبزی دریای خزر از ماهیان خاویاری گرفته تا فوک خزری را به شدت کاهش داده و بسیاری از گونه ها را در شرایط بحرانی قرار داده است. 

این نکته ای است که ناصر کرمی راد، مدیرکل بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران در گفت و گو با رکنا به آن اشاره کرد و اظهار داشت: با توجه به این که دریای خزر یک پهنه آبی بسته محسوب می شود، توان اکولوژیکی آن برای فرآیند خودپالایی از دریاهای آزاد کمتر است و همین مساله باعث می شود که ورود حجم عظیمی از انواع آلاینده های زیست محیطی به آب دریای خزر، به شدت شرایط اقلیمی این دریا را ناپایدار کند. این مساله در کنار تداوم روند صید غیرمجاز در دریای خزر، حیات جانداران این پهنه آبی را به خطر انداخته و گونه های مختلفی از آبزیان این دریا را در معرض خطر قرار داده است. 

پنج گونه مهم ماهیان خاویاری دریای خزر در معرض انقراض

وی افزود: پنج گونه مهم ماهیان خاویاری دریای خزر شامل فیل ماهی، قره برون، ماهی شیپ، اوزون برون و ماهی چالباش از جمله گونه های آبزی در معرض خطر انقراض این پهنه آبی محسوب می شوند. البته در سال های اخیر جمعیت برخی گونه های دیگر دریای خزر از جمله ماهی آزاد و ماهی سوف نیز با تهدیدی جدی مواجه شده است. مطابق آخرین آمار سازمان محیط زیست، 6 درصد از گونه های دریای خزر شدیدا در معرض خطر انقراض قرار دارند و 21 درصد از این گونه ها هم نیازمند حفاظت هستند. البته باید توجه داشت که بسیاری از گونه های در معرض خطر دریای خزر، رودکوچ محسوب می شوند و چون در سال های اخیر با خشک شدن بعضی رودخانه ها و چشمه های منتهی به دریای خزر مواجه شده ایم، چرخه زیستی این آبزیان به مشکل خورده و جمعیت آنها به شکل محسوسی کاهش یافته است. 

تهدید جمعیت آبزیان با خشک شدن رودخانه های منتهی به خزر 

کرمی در بخش دیگری از اظهاراتش با اشاره به کاهش محسوس آورده آب رودخانه های منتهی به دریای خزر در خاک ایران گفت: رگ حیاتی دریای خزر رودخانه های آن هستند و بیش از 90 درصد آبزیان این دریا، رودکوچ محسوب می شوند، یعنی این آبزیان برای ادامه حیات و تداوم زادآوری خود باید در روزهای مشخصی از سال به رودخانه ها بروند و بعد به دریا بازگردند. این در حالی است که در سال های اخیر شاهد خشک شدن یا کاهش شدید حجم آب رودخانه ها و چشمه های منتهی به دریای خزر بوده ایم و همین مساله به کاهش جمعیت آبزیان این دریا دامن زده است. البته ورود آلاینده های زیست محیطی مختلف به رودخانه های منتهی به دریای خزر نیز شرایط را برای حیات و زادآوری ماهیان رودکوچ این دریا با مشکلات بیشتری مواجه کرده و به کاهش جمعیت آنها دامن زده است. 

مدیرکل بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران ادامه داد: متاسفانه در سال های اخیر آبزیان دریای خزر تحت انواع و اقسام فشارها قرار داشته اند و در چنین شرایطی نیاز است که نهادهای دولتی در کنار سازمان های مردم نهاد به آموزش جوامع محلی بپردازند تا آنها کمتر از قبل به صید غیرمجاز ماهیان دریای خزر بخصوص صید ماهیان رودکوچ در دل رودخانه ها دست بزنند تا حداقل یکی از فشارهای وارده به جمعیت آبزیان دریای خزر کاسته شود. البته شکی نیست که در درجه اول این دستگاه های دولتی بخصوص سازمان حفاظت محیط زیست هستند که باید برای کاهش ورود آلاینده ها به آب دریای خزر برنامه ریزی کنند تا مهمترین عامل تهدید جمعیت آبزیان خزر یعنی ورود آلودگی های دریایی به آب دریا کاهش یابد. 

وی در ادامه تاکید کرد: در کنار سازمان محیط زیست، وزارت کشور نیز باید به مساله ورود فاضلاب های شهری، روستایی، کشاورزی، دامپروری و صنعتی به آب دریای خزر ورود کند و با انجام برنامه ریزی و تامین اعتبارات مناسب، از شهرداری ها و دهیاری ها بخواهد که سیستم تصفیه فاضلاب خود را ارتقا دهند تا حجم آلاینده های زیست محیطی وارده به آب دریای خزر کمتر شود. همچنین وزارت نیرو نیز باید حقابه رودخانه های منتهی به دریای خزر را تامین کند تا ماهیان رودکوچ بتوانند به راحتی در این رودخانه ها رفت و آمد کنند و فرآیند زادآوری آنها با مشکل مواجه نشود. 

رهاسازی سالانه 200 تا 250 میلیون قطعه ماهی در دریای خزر توسط سازمان شیلات 

کرمی با اشاره به نقش مهم سازمان شیلات ایران در حفظ ذخایر ژنتیکی دریای خزر عنوان کرد: سازمان شیلات یکی از معدود دستگاه هایی است که نقش خود را برای جلوگیری از نابودی گونه های آبزی دریای خزر انجام داده است و ما سال هاست که با انجام فعالیت های بازسازی ذخایر، مشغول تکثیر و رهاسازی گونه هایی هستیم که جمعیت آنها در دریای خزر کاهش یافته است؛ به نحوی که ما لارو ماهیان دریای خزر را در سایت های تکثیر پرورش می دهیم و بعد از رسیدن به سنی مشخص، در دریا رهاسازی می کنیم. در مجموع هم سالیانه بین 200 تا 250 میلیون قطعه ماهی توسط سازمان شیلات در دریای خزر رهاسازی می شود. 

مدیرکل بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران ادامه داد: سازمان شیلات ایران دارای سه مرکز بازسازی ذخایر در استان گیلان، دو مرکز در استان مازندران و سه مرکز در استان گلستان است که در آنها سالیانه 2 میلیون قطعه ماهی خاویاری پرورش می یابند و در دریا رهاسازی می شوند. ما در این مراکز علاوه بر پرورش ماهیان خاویاری، برخی از دیگر گونه های مهم آبزی دریای خزر از جمله ماهی سفید، ماهی سوف، ماهی سیم، ماهی شاه گلی، لای ماهی، اردک ماهی، ماهی آزاد، کپور دریایی و کپور تالابی را تکثیر و رهاسازی می کنیم تا هم ذخایر ژنتیکی دریای خزر حفظ شود و هم بهره برداری اقتصادی صیادان مجاز از این ماهی ها و معیشت این قشر به خطر نیفتد. 

وی در پایان تصریح کرد: متاسفانه وضعیت فوک خزری مانند بعضی از دیگر گونه های آبزی دریای خزر بحرانی است. البته صید فوک خزری در ایران متوقف شده است، اما متاسفانه صید این گونه بعضا به صورت غیرمجاز در برخی کشورهای حاشیه این پهنه آبی وجود دارد. علاوه بر صید غیرمجاز، کاهش جمعیت ماهی کیلکا به عنوان غذای اصلی فوک خزری بر اثر صید بی رویه و ورد آلاینده های زیست محیطی به آب دریای خزر نیز به کاهش جمعیت این گونه در معرض انقراض دامن زده است. همچنین کاهش یخبندان های شمال دریای خزر به دلیل روند گرمایش جهانی از جمله دیگر عوامل آسیب زننده به جمعیت فوک خزری است، زیرا بخشی از چرخه حیات و زادآوری فوک ها به این یخبندان ها مربوط می شود و اکنون با آب شدن یخ های شمال دریای  خزر، جمعیت فوک خزری نیز بیش از پیش آسیب دیده است.