نشت روزانه 100 هزار تن نفت خام به خلیج فارس / افزایش ورود پساب های شهری به خلیج فارس در 20 سال گذشته

با وجود اهمیت فراوانی که خلیج فارس برای ایران و ایرانیان دارد، متاسفانه نه تنها در دو دهه گذشته شاهد افزایش ورود فاضلاب شهری و فاضلاب صنعتی بدون رعایت اصول تصفیه علمی به این پهنه آبی مهم بوده ایم، بلکه در این مدت، حجم انواع آلودگی های نفتی که به صورت مستقیم وارد خلیج فارس می شوند نیز به شدت افزایش یافته و تمام این موارد به شدت به محیط زیست این خلیج آسیب زده است. در همین راستا و به مناسبت «روز ملی خلیج فارس» با دکتر محمدرضا فاطمی، کارشناس محیط زیست دریایی گفت و گو کرده ایم. 

ورود فاضلاب شهری بدون تصفیه علمی به خلیج فارس 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که پهنه آبی 237 کیلومتر مربعی که در جنوب غربی ایران قرار گرفته، برای ما ایرانیان از اهمیت بسیاری برخوردار است و سال هاست که ما بر جعلی بودن هر نام دیگری جز «خلیج فارس» برای یکی از استراتژیک ترین دریاهای جهان تاکید داریم و با وجود این که از سال 1384 تا امروز، دهم اردیبهشت یعنی سالگرد اخراج پرتغالی ها از این خلیج مهم را به عنوان «روز ملی خلیج فارس» نامگذاری کرده ایم، اما متاسفانه اهمیت محیط زیست ارزشمند این پهنه آبی برای ما کمتر از توجهی است که به هویت تاریخی آن داریم. 

در این میان، کارشناسان محیط زیست دریایی، آلودگی های زیست محیطی خلیج فارس را به دو دسته «خشکی منشأ» و «دریا منشأ» تقسیم می کنند. مهمترین آلودگی های «خشکی منشأ» خلیج فارس نیز فاضلاب های شهری و صنعتی هستند که بخش زیادی از آنها بدون رعایت اصول علمی تصفیه وارد خلیج فارس می شوند. این آلودگی ها مناطق ساحلی را به شدت آلوده می کنند و حتی از طریق ماهی ها وارد سفره انسان ها می شوند.

در سال های اخیر، افزایش جمعیت ساکنان بخش های ایرانی حاشیه خلیج فارس به همراه عدم تصفیه اصولی بخش زیادی از فاضلاب های شهری که از طرف ایران وارد این خلیج می شود، آسیب های زیادی را به آبزیان این پهنه آبی وارد کرده و منجر به کاهش محسوس جمعیت آنها شده است. این در حالی است که متاسفانه در چند دهه گذشته اقدامی موثر برای بهبود فرآیند تصفیه فاضلاب هایی که وارد خلیج فارس می شود، توسط نهادهای ذی ربط انجام نشده است. 

رشد فزاینده جلبک ها بر اثر ورود فاضلاب شهری به خلیج فارس 

در همین راستا، محمدرضا فاطمی، کارشناس محیط زیست دریایی با انتقاد از تداوم ورود فاضلاب های شهری به خلیج فارس در چند دهه گذشته به خبرنگار رکنا گفت: متاسفانه فرآیند تصفیه علمی روی بخش زیادی از فاضلاب های شهری که وارد خلیج فارس می شود، صورت نمی گیرد و همین مساله باعث می شود که انواع مواد شوینده، فلزات سنگین و مواد آلی از طریق پساب های شهری وارد خلیج فارس شود و آسیب های زیست محیطی زیادی را به این پهنه آبی وارد کند. 

وی افزود: متاسفانه در 20 سال گذشته، شدت آلودگی های ناشی از ورود پساب های شهری به خلیج فارس به شدت افزایش یافته است و در دو دهه اخیر شاهد رشد فزاینده جلبک های ریز و درشت در این پهنه آبی بوده ایم. این در حالی است که افزایش بی رویه جمعیت جلبک ها، منجر به تنگ شدن عرصه بر آبزیان دیگر می شود و به کاهش جمعیت ماهیان خلیج فارس دامن می زند. 

تهدید حیات آبزیان با ورود فاضلاب صنعتی به خلیج فارس 

فاطمی، فاضلاب های صنعتی را نیز از جمله دیگر آلودگی های «خشکی منشأ» خلیج فارس توصیف کرد و گفت: متاسفانه بخش زیادی از پساب های صنعتی ناشی از پتروشیمی ها، پالایشگاه ها و کارخانجات واقع در جنوب کشور، بدون طی کردن کامل فرآیندهای علمی تصفیه، وارد خلیج فارس می شود. همچنین ما شاهد آن هستیم که آب خنک کننده بویلرهای مجتمع های صنعتی نیز به صورت داغ وارد خلیج فارس می شود که این مساله به هم خوردن حرارت محیط و تغییر PH آب را به همراه دارد که این اتفاق نیز منجر به وارد شدن آسیب های زیادی بر آبزیان خلیج فارس بخصوص در منطقه ساحلی می شود. 

این کارشناس محیط زیست دریایی ادامه داد: در عمده پهنه های آبی جهان از جمله خلیج فارس، منطقه ساحلی مهمترین بخش از دریا محسوب می شود و اساسا بیش از 90 درصد آبزیان این خلیج برای زیست و تولید مثل به این خلیج مراجعه می کنند. این در حالی است که متاسفانه انباشت عمده آلودگی های موجود در خلیج فارس در منطقه ساحلی رخ می دهد و با توجه به این که جهت موج نیز از دریا به سمت ساحل است، ما به صورت مداوم شاهد افزایش غلظت آلودگی های موجود در منطقه ساحلی هستیم. 

وی در ادامه تاکید کرد: مهمترین عاملی که کاهش غلظت آلودگی های خلیج فارس را به همراه دارد، پدیده جزر و مد دریا است که خوشبختانه با توجه به این که در خلیج فارس، دو روز متوالی مد و دو روز ساحلی جزر وجود دارد، تا حدودی این پدیده باعث کاهش غلظت آلودگی های موجود در خلیج فارس می شود. البته با توجه به این که خلیج فارس یک دریای نیمه بسته محسوب می شود، بازهم آلودگی ها با سرعت پایینی از این پهنه آبی به مناطق دوردست پراکنده می شوند و معمولا بخش زیادی از غلظت آلودگی ها در خود خلیج فارس باقی می ماند. 

امکان بروز لکه های نفتی بزرگ در خلیج فارس در آینده ای نه چندان دور 

فاطمی در بخش دیگری از اظهاراتش، مهمترین آلودگی «دریا منشأ» خلیج فارس را آلودگی های نفتی دانست و گفت: مهمترین آلودگی «دریا منشأ» خلیج فارس، آلودگی های نفتی ناشی از حمل و نقل، تخلیه و بارگیری مواد نفتی از پایانه های نفتی در ایران و کشورهای عربی است. دومین عامل آلودگی «دریا منشأ» خلیج فارس نیز مربوط به شکستگی لوله هایی است که در کف دریا کار گذاشته شده و در میادین نفتی مختلف خلیج فارس وجود دارد. 

این کارشناس محیط زیست دریایی ادامه داد: با توجه به وجود شکستگی ها و پوسیدگی های متعدد در لوله های نفتی درون خلیج فارس، آمارهای بین المللی نشان می دهد که سالانه حدود صد هزار تن نفت خام از طریق این شکستگی ها وارد خلیج فارس می شود. البته بخش مهمی از این آلودگی ها مربوط به تاسیسات نفتی ایران است، زیرا با توجه به بالاتر بودن کیفیت فناوری استخراج نفت در سواحل کشورهای عربی نسبت به کشور ما و تخصیص بودجه های بیشتر برای تعمیر، نگهداری و به‌روزرسانی تاسیسات نفتی در این کشورها نسبت به ایران، نشت نفت از شکستگی های موجود در لوله های نفتی به آب های خلیج فارس، کمتر در میادین نفتی کشورهای عربی رخ می دهد. 

وی در پایان تصریح کرد: متاسفانه در میادین نفتی ایران لوله های بسیاری وجود دارند که بیش از 40 سال از عمر آن می گذرد و با توجه به وجود خوردگی شدید در آب های خلیج فارس، امکان پوسیدگی و شکستگی هرچه بیشتر این لوله ها، مساله مهمی است که هم اکنون محیط زیست خلیج فارس را تهدید می کند. بنابراین اگر هرچه زودتر به رفع این تهدید نپردازیم، در آینده ای نه چندان دور شاهد بروز لکه های نفتی بزرگی در سطح خلیج فارس بر اثر نشت نفت از میادین نفتی خود خواهیم بود که این مساله می تواند به شدت به محیط زیست و آبزیان این پهنه آبی مهم آسیب بزند.