لودرها به جان زیستگاه فک خزری و پرندگان مهاجر آشوراده افتاده اند / محیط زیست میانکاله؛ قربانی جنگ 2 استان

با وجود این که اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده از تیرماه 99 با دستور دادستان کل کشور متوقف شد، اما بعد از سفر اسفندماه رئیس جمهور به استان گلستان و دستور آیت الله ابراهیم رئیسی برای حل موانع ایجاد سایت طرح طبیعت گردی در آشوراده، متولیان این طرح با حمایت استانداری گلستان به بهانه تلاش برای ایجاد جریان آب در خلیج گرگان و احیای این خلیج، مشغول لایروبی آن بخش از مناطق میانکاله هستند که با وجود این که زیستگاه فک خزری و بخشی از پرندگان مهاجر میانکاله محسوب می شوند، قرار بوده است که طرح گردشگری آشوراده در آن اجرایی شود.

پشت پرده طرح گردشگری آشوراده چیست؟

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، شبه جزیره میانکاله که در فهرست یونسکو به عنوان ذخیره گاه زیست کره به ثبت رسیده است و یکی از مهمترین پناهگاه های حیات وحش در ایران محسوب می شود، از نظر جغرافیایی در دو استان مازندران و گلستان قرار گرفته است که البته چون بخش وسیع تر آن در مازندران واقع شده، مدیریت زیست محیطی این شبه جزیره به اداره کل محیط زیست مازندران سپرده شده است. اما جزیره آشوراده با وجود این که زیرمجموعه‌ای از میانکاله محسوب می شود، از نظر جغرافیایی در استان گلستان قرار گرفته و به همین دلیل، نحوه حفاظت و بهره برداری از این جزیره همواره محل اختلاف مسئولان دو استان گلستان و مازندران قرار داشته است.

در این میان یکی از مهمترین اختلافات گلستانی ها و مازندرانی ها در سال های اخیر به مساله اجرا یا عدم اجرای طرح ایجاد سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده بازمی‌گردد. ماجرا از این قرار است که از حدود دو دهه قبل برخی از سرمایه گذاران محلی استان گلستان توانسته با جلب رضایت مدیران استانداری و سایر مسئولان محلی این استان، طرحی را برای ایجاد سایت طبیعت گردی در آشوراده پیشنهاد دادند که از همان ابتدا مورد مخالفت جدی مسئولان اداره کل محیط زیست مازندران و البته فعالان زیست محیطی این استان قرار داشت.

در چنین شرایطی بعد از سال ها کش و قوس بین مدیران دو استان و البته بحث های فراوانی که در سطح ملی بین مسئولان زیست محیطی، مدیران سازمان میراث فرهنگی وقت و مسئولان سایر دستگاه های اجرایی کشور درباره اجرا یا عدم اجرای طرح گردشگری آشوراده شکل گرفت، از ماه های ابتدایی تصدی گری معصومه ابتکار بر ریاست سازمان حفاظت محیط زیست در دولت اول حسن روحانی، زمزمه های موافقت مقامات ارشد این سازمان با اجرای طرح گردشگری آشوراده شنیده شد.

در همان دوران نیز مطالعات ارزیابی زیست محیطی ایجاد سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده با سرعتی بیشتر از قبل پیش رفت، اما به دلیل برخی مسئولان سازمان محیط زیست از جمله فاطمه واعظ جوادی، معاون وقت این سازمان، هیچ گاه مجوز زیست محیطی این طرح صادر نشد. در همان زمان نیز زمزمه هایی از وجود اختلافات درون سازمان محیط زیست درباره موافقت یا مخالفت با اجرای طرح گردشگری آشوراده بلند شد.

مخالفت دادستان کل کشور با طرح گردشگری آشوراده در تیر 99

اما در دوران تصدی گری عیسی کلانتری بر سازمان حفاظت محیط زیست، زور موافقان اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده بر زور مخالفان آن در سازمان محیط زیست چربید و مسئولان وقت اداره کل محیط زیست استان گلستان با موافقت ریاست این سازمان، ضمن امضای تفاهم نامه هایی برای ایجاد سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده با مسئولان وزارت میراث فرهنگی و گردشگری، اسنادی را هم مبنی بر تکمیل ارزیابی های زیست محیطی این طرح ارائه کردند.

البته در چنین شرایطی، مدیران وقت اداره کل محیط زیست مازندران همچنان با اجرای طرح گردشگری در جزیره آشوراده مخالفت می کردند و بعد هم جمعی از فعالان محیط زیست کشور با تشکیل ستاد مردمی نجات آشوراده و طرح شکایت از رئیس سازمان محیط زیست و مدیرکل وقت محیط زیست گلستان به دستگاه قضایی، تاکید کردند که اولا مطابق مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری، ایجاد هرگونه تاسیسات گردشگری در مناطق حفاظت شده محیط زیست ممنوع است و ثانیا با توجه به این که مدیریت زیست محیطی جزیره گردشگری آشوراده مطابق مصوبه شورای عالی حفاظت محیط زیست به اداره کل محیط زیست مازندران سپرده شده است، ارزیابی های زیست محیطی طرح گردشگری آشوراده باید به تایید این اداره کل برسد.

در چنین شرایطی نیز بعد از ماه ها کش و قوس پرونده طرح گردشگری آشوراده در بخش های مختلف دستگاه قضایی، در نهایت دادستان کل کشور در تیرماه 99 استدلال های اعضای ستاد مردمی نجات آشوراده مبنی بر لزوم توقف طرح ایجاد سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده را پذیرفت و دستور داد که این طرح تا اطلاع ثانوی متوقف شود. حالا هم با توجه به این که هنوز دستگاه قضایی حکم جدیدی برای این طرح صادر نکرده، هرگونه اقدام برای پیش بردن طرح گردشگری آشوراده، غیرقانونی تلقی می شود.

تلاش وزیر جدید میراث فرهنگی برای کلید زدن دوباره طرح گردشگری آشوراده

در چنین شرایطی اما 13 اسفند 1400، آیت الله سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در سفر استانی خود به گلستان، به جزیره آشوراده نیز سر زد و در آن سفر، بر لزوم رفع موانع قانونی اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده تاکید کرد. در آن سفر نیز عزت الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی و گردشگری بر لزوم ایجاد سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده تاکید کرد و گفت که «700 هکتار از مساحت جزیره آشوراده از قابلیت راه اندازی تاسیسات گردشگردی برخوردار است، اما قوانین دست و پا گیر اداری مانع تحقق این هدف است. در جلسه امروز با رئیس جمهور نیز مشکلات مرتبط با توسعه گردشگری جزیره آشوراده برطرف شد. زیرا در 22 هکتار از این منطقه که در اختیار ما قرار داده شده، یک  طرح مقدماتی پیش بینی شده است و خدمات و سرویس های مختلف گردشگری و تفریحی در اختیار گردشگران قرار خواهد گرفت.»

این صحبت های وزیر میراث فرهنگی و گردشگری اما در شرایطی بیان شده است که هنوز هم نظر مسئولان دستگاه قضایی بر توقف طرح گردشگری جزیره آشوراده تغییری نکرده و تا زمانی هم که حکم جدیدی در این راستا صادر نشود، اجرای طرح گردشگری آشوراده غیرقانونی تلقی خواهد شد. در این شرایط اما با توجه به این که یکی از تاکیدات رئیسی در سفر به استان گلستان، لزوم لایروبی خلیج گرگان برای احیای این خلیج بود، اکنون برخی افراد به بهانه لایروبی خلیج، عملا در حال فراهم کردن مقدمات لازم برای اجرای سایت طبیعت گردی در جزیره آشوراده و ایجاد مسیرهای عبوری مربوط به این طرح هستند.

به نحوی که در هفته های اخیر، لایروبی جزیره آشوراده دقیقا در منطقه ای آغاز شده است که ورودی این جزیره از سوی شبه جزیره میانکاله محسوب می شود؛ محلی که زیستگاه فوک خزری و پرندگان مهاجر میانکاله است و اکنون لودرها به بهانه لایروبی خلیج گرگان و عملا برای فراهم کردن مقدمات اجرای طرح گردشگری جزیره آشوراده به جان این جزیره افتاده اند. آن طور هم که فعالان محیط زیست منطقه گزارش داده اند، این لایروبی با وجود مخالفت اداره کل محیط زیست مازندران، با حمایت استانداری گلستان آغاز شده است. در واقع، هم اکنون محیط زیست میانکاله به قربانی اختلاف مسئولان محلی دو استان مازندران و گلستان تبدیل شده است، زیرا مسئولان هر کدام از این دو استان، میانکاله و حق بهره برداری از طبیعت ارزشمند آن را سهم خود می دانند.

میانکاله؛ گوشت قربانی یا قلب محیط زیست ایران؟!

نکته مهمی که در پایان به آن توجه داشت این است که این روزها شبه جزیره میانکاله که قلب تپنده محیط زیست ایران محسوب می شود، به یک گوشت قربانی تبدیل شده است که گویی هر کسی می خواهد سهمی از آن برای خود بردارد و به گونه خاصی به این جزیره آسیب بزند؛ از اجرای طرح غیرقانونی پتروشیمی در این شبه جزیره گرفته تا ایجاد آتش های عمدی مکرر در میانکاله و حمله مردان مسلح نقابدار به نیروهای محیط زیست مازندران در جزیره آشوراده که برخی فعالان محیط زیست مازندران، آن را تلاشی برای ناامن جلوه دادن محیط زیست میانکاله تلقی می کنند.

در سال های اخیر نیز با فشار استانداری گلستان و با حمایت برخی مسئولان زیست محیطی این استان، برخی افراد سودجو در تلاش هستند که فشارهای مختلفی را به مسئولان اداره کل محیط زیست مازندران وارد کنند تا با طرح های همرانی که در ظاهر به عنوان نجات تالاب میانکاله و احیای خلیج گرگان مطرح می شوند، اما صرفا به منظور توسعه صیادی و گردشگری هستند، موافقت کنند. مهمترین طرحی نیز که برای این افراد اهمیت دارد، طرح گردشگری جزیره آشوراده است که اجرای احتمالی آن، سود بسیاری را برای سرمایه گذاران به همراه خواهد داشت، ولی از نظر بسیاری از فعالان محیط زیست، می تواند آسیب های فراوانی را به اکوسیستم و حیات وحش منطقه وارد کند.

حالا هم لایروبی کانال های منتهی به خلیج گرگان بخصوص در قسمت ورودی جزیره آشوراده که اخیرا با لابی گری مدیران استان گلستان در کمیته مدیریت تالاب های کشور تصویب شده است، در ظاهر برای احیای خلیج گرگان اما در عمل برای فراهم کردن زیرساخت های اجرای طرح گردشگری آشوراده محسوب می شود. در این میان با وجود این که ایجاد سایت طبیعت گردی در آشوراده هنوز غیرقانونی محسوب می شود، اما اعتبارات لازم برای این لایروبی ها فراهم شده و چند هفته ای است که لودرها به زیستگاه فوک خزری و پرندگان مهاجر میانکاله در جزیره آشوراده افتاده اند. این در حالی است که برخی فعالان محیط زیست منطقه معتقدند اساسا لایروبی این مناطق، موجودیت تالاب بین المللی میانکاله را تهدید می کند.