4 راهکار کاهش آمار خشونت در ایران

با وجود این که هیچ گاه آمارهای دقیقی از میزان بروز خشونت در جامعه ارائه نشده است و آمار خشونت در ایران مشخص نیست، اما گزارشات جسته و گریخته نهادهای آموزشی و امدادی از افزایش آمار انواع خشونت بخصوص خشونت های خانگی در کشور در چند سال گذشته حکایت دارد؛ به نحوی که اخیرا دانشگاه علوم پزشکی ایران گزارش داده است که بیش از سه چهارم زنان ایرانی در دوره کرونا قربانی خشونت خانگی شده اند و همچنین آمارهای پزشکی قانونی نیز نشان دهنده رشد میزان بروز نزاع خیابانی در کشورمان در دو سال اخیر است. در همین راستا، در گفت و گو با دکتر غفور شیخی، جامعه شناس، به بررسی راهکارهای کاهش آمار خشونت در ایران پرداخته ایم. 

مروری بر افزایش آمار خشونت در سال های اخیر 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، یافتن آمارهای رسمی از میزان بروز انواع خشونت، جرایم و مسائل اجتماعی مرتبط با آن بسیار دشوار است و اساسا چون افزایش میزان خشونت در یک جامعه می تواند نشانه ای بر گسترش فقر و سست شدن بنیان های فرهنگی و اخلاقی در آن باشد، بنابراین اساسا در ایران تمایل زیادی برای انتشار آمارهای مرتبط با خشونت بخصوص در حوزه خشونت خانگی وجود ندارد. 

در این میان اما یکی از آخرین آمارهایی که در ماه های گذشته درباره میزان بروز خشونت در جامعه منتشر شده، نتیجه تحقیق دانشگاه علوم پزشکی ایران است که در آبان ماه 1400 منتشر شد و از این حکایت دارد که در دوره همه گیری کرونا حدود 77 درصد زنان در شهرهای بزرگ تهران، مشهد، تبریز، شیراز و اهواز تحت خشونت خانگی قرار گرفته اند. 

همچنین مرکز آمار ایران نیز آذرماه 1400 گزارشی را منتشر کرد مبنی بر این که در بهار 1400 آمار معاینات همسرآزاری روانی نسبت به بهار 1399 به میزان 86 درصد افزایش یافته است که این مساله نیز مانند گزارش مرکز آمار ایران می تواند تاییدی بر افزایش میزان بروز خشونت خانگی در کشورمان در چند سال گذشته باشد. 

در این باره رکنا نیز در مهرماه 1400 گزارشی در مصاحبه با محمود علیگو، رئیس اورژانس اجتماعی کشور تهیه کرد مبنی بر این که آمار مراجعه به خانه های امن در دوره کرونا رشد کرده است؛ به نحوی که در سال های 1400 و 99 در مجموع آمار مراجعه زنان و دختران به خانه های امن نسبت به سال های قبل از آن کمی افزایش یافته است. 

در این میان البته باید توجه داشت که در سال های اخیر تنها آمار خشونت خانگی در کشورمان رشد نکرده و گزارشات رسمی پزشکی قانونی از افزایش آمار انواع خشونت ها در سطح جامعه حکایت دارد؛ به نحوی که آمارهای پزشکی قانونی نشان می دهد که در ده ماهه نخست 1400 میزان بروز نزاع در سطح جامعه حدود 4.1 درصد نسبت به ده ماهه نخست 1399 بیشتر شده است و همچنین در طول سال 99 نیز شاهد افزایش 1.8 درصدی میزان بروز نزاع در جامعه نسبت به سال 98 بوده ایم. 

تغییر نگرش مدیریتی حاکم؛ مهمترین راهکار کاهش آمار خشونت 

در این میان اما صرف نظر از مرور آمارهای رشد خشونت در سال های اخیر، سوال مهمی که باید به آن توجه داشت این است که اساسا به چه صورت می توان احتمال بروز انواع خشونت ها را در سطح خانواده و جامعه کاهش داد و دولت و سایر دستگاه های حاکمیتی چه وظیفه ای دارند تا در سال های بعد همچنان شاهد رشد آمار انواع خشونت در ایران نباشیم؟ 

این سوال را با دکتر دکتر غفور شیخی، جامعه شناس در میان گذاشتیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار رکنا توضیح داد: مهمترین راهکار برای کاهش سطح خشونت در سطح جامعه، تغییر نگرش مدیریتی حاکم بر کشور است؛ زیرا متاسفانه ما در سطح مدیران ارشد کمتر شاهد حضور افرادی هستیم که برای رفع آسیب های اجتماعی مختلف از جمله کاهش میزان خشونت در سطح جامعه برنامه ریزی کنند و تا زمانی که مدیران ما نخواهند برای رفع معضلات اجتماعی برنامه ای بلندمدت داشته باشند، هیچ گاه شاهد کاهش میزان بروز آسیب هایی از جمله خشونت در سطح جامعه نخواهیم بود. 

وی افزود: بسیاری از مصادیق اعمال خشونت که در سال های اخیر در سطح جامعه بروز پیدا کرده، از تبعات نامحسوس نگرش نادرست مدیریتی و فقدان برنامه ریزی مناسب و بلندمدت برای مبارزه با آسیب های اجتماعی بوده است؛ به همین دلیل، قطعا تا زمانی که نگرش مدیریتی حاکم بر کشور تغییر نکند، ما شاهد کاهش محسوس آمار خشونت در سطح جامعه نخواهیم بود و هیچ برنامه کوتاه مدتی در این زمینه به نتیجه نخواهد رسید. 

نقش مهم بهبود وضعیت معیشتی مردم در کاهش آمار خشونت 

شیخی، دومین راهکار برای کاهش میزان خشونت در سطح جامعه را بهبود وضعیت معیشتی و اقتصادی مردم دانست و گفت: ما برای کاهش فاصله طبقاتی که نقش مهمی در افت میزان خشونت در سطح جامعه خواهد داشت، باید در بودجه سالیانه کشور به توزیع عادلانه ثروت ها و فرصت ها بپردازیم تا رفته رفته بتوانیم شاخص هایی از جمله خط فقر و قدرت خرید مردم را بهبود دهیم و به این صورت بتوانیم شرایط روانی جامعه را به حالت متعادل برگردانیم. 

این جامعه شناس ادامه داد: ما نمی توانیم از افرادی که در خرج روزمره خود مانده اند و نمی توانند معیشت خود و خانواده شان را تامین کنند، انتظار داشته باشیم که دست به خشونت نزنند؛ زیرا این افراد به دلیل دشواری های اقتصادی که در آن قرار گرفته اند، دچار فشارهای روحی و استرس های زیادی در زندگی خود هستند و در چنین شرایطی ما چاره ای نداریم جز این که برای کاهش احتمال بروز خشونت توسط این افراد به بهبود اوضاع معیشتی آنها بپردازیم. 

میسر شدن کاهش آمار خشونت با تجمیع متولیان فرهنگی و آموزشی 

شیخی، تجمیع متولیان فرهنگی و آموزشی کشور را به عنوان سومین راهکار برای کاهش میزان خشونت در سطح جامعه معرفی کرد و اظهار داشت: اکنون نهادهای مختلفی در جامعه ما به انجام کارهای فرهنگی و آموزشی می پردازند که بسیاری از این نهادها در حال انجام موازی کاری هستند و حتی بعضا اقدامات نهادهای فرهنگی و آموزشی کشورمان در تقابل با یکدیگر قرار دارد. 

این جامعه شناس ادامه داد: وقتی نهادهای فرهنگی و آموزشی ما به صورت مشخص برنامه ای مشترک را برای کاهش میزان آسیب های اجتماعی بخصوص رفع خشونت از سطح جامعه نداشته باشد، طبیعی است که آمارهای مرتبط با خشونت در سطح کشور پایین نیاید و تلاش های نهادهای گوناگون در این زمینه نتواند برآیندی مثبت برای رفع خشونت از سطح جامعه داشته باشد. 

وی در ادامه تاکید کرد: ما برای کم شدن میزان بروز خشونت در سطح جامعه چاره ای نداریم جز این که به تجمیع متولیان فرهنگی و آموزشی در کشور بپردازیم تا برنامه های فرهنگی لازم برای کاهش میزان آسیب های اجتماعی در سطح جامعه با رویکرد واحدی در سطح کشور اجرایی شود، زیرا تا زمانی که ما یک رویکرد فرهنگی و آموزشی منسجم نداشته باشیم، نمی توانیم به تربیت افرادی در جامعه بپردازیم که دارای انسجام اخلاقی باشند و بتوانند از خشونت پرهیز کنند. 

لزوم ریشه یابی علل اصلی بروز خشونت برای کاهش آمار آن 

شیخی بعد از بیان سه راهکار اصلی برای کاهش میزان خشونت در سطح جامعه گفت: وقتی نگرش مدیریتی کشور برنامه ریزی بلندمدتی برای کاهش انواع آسیب های اجتماعی از جمله رفع خشونت در جامعه نداشته باشد، اوضاع اقتصادی کشور به حدی نامناسب باشد که بیشتر افراد در تنگنای معیشتی قرار داشته باشند و شخصیت افراد نیز به دلیل تعدد وجود نهادهای فرهنگی و آموزشی و فقدان وجود برنامه منسجم در این زمینه به صورت چندبعدی پرورش یابد، طبیعی است که میزان بروز انواع آسیب های اجتماعی از جمله خشونت در کشور ما بالا می رود. 

وی در ادامه تاکید کرد: چهارمین راهکار اصلی برای کاهش میزان بروز خشونت و سایر آسیب های اجتماعی در کشور، اقدام پژوهی و سبب شناسی ریشه های اصلی بروز این آسیب هاست؛ چراکه وقتی ما با اقدام پژوهی به ریشه یابی علل بروز آسیب های اجتماعی در سطح جامعه بپردازیم، طبیعتا می توانیم راهکارهای رفع این آسیب ها را نیز پیدا کنیم و به انجام برنامه ریزی های بلندمدت و کوتاه مدت برای رفع خشونت و دیگر آسیب های اجتماعی در کشورمان بپردازیم. 

لزوم تخصیص بودجه مناسب به برنامه های مبارزه با خشونت 

شیخی با تاکید بر این که اجرای راهکارهای اصلی کاهش خشونت در سطح جامعه، نیاز به اختصاص بودجه ای مناسب از سوی دولت دارد، عنوان کرد: بسیاری از راهکارهای مقابله با انواع آسیب های اجتماعی در ایران به این دلیل عقیم مانده است که هیچ گاه بودجه مناسبی برای انجام اقدامات فرهنگی و تبلیغی در جهت ترویج این راهکارها در سطح جامعه تخصیص داده نشده است و به همین دلیل این راهکارها نتوانسته اند در کاهش میزان بروز آسیب های اجتماعی در جامعه ما نقش ایفا کنند. 

این جامعه شناس ادامه داد: قطعا بعد از تخصیص بودجه مناسب برای اجرای برنامه های مختلف در راستای کاهش میزان بروز انواع آسیب های اجتماعی از جمله خشونت در سطح جامعه، باید انجام راهکارهای مبارزه با آسیب های اجتماعی را نیز به دست کسانی بسپاریم که در حوزه های مرتبط با هر آسیب متخصص هستند تا آنها بتوانند با ایده پردازی مناسب به اجرای برنامه های موثر کاهش آسیب و رفع خشونت در سطح جامعه بپردازند. 

وی در پایان تصریح کرد: داشتن نظارت مناسب بر فرآیند اجرای راهکارهای اصلی برای کاهش میزان آسیب های اجتماعی می تواند نقش موثری در زمینه مبارزه با خشونت و دیگر آسیب ها در سطح جامعه داشته باشد، یعنی ما باید بعد از اجرای هر کدام از برنامه های موثر در کاهش آسیب های گوناگون، این نکته را بررسی کنیم که اجرای هر برنامه چقدر توانسته است موفقیت آمیز باشد و به اهداف تعیین شده برای خود برسد.