تاییدیه لگاتوم بر پایین بودن سطح رفاه اجتماعی و اقتصادی در ایران / آزادی های فردی ایرانیان در شرایط نامناسب

شاخص لگاتوم یک شاخص مربوط به بررسی وضعیت رفاه اجتماعی و اقتصادی در کشورهای مختلف است. شاخص لگاتوم به صورت سالیانه توسط موسسه پژوهشی لگاتوم انگلستان ارائه می شود. شاخص لگاتوم کیفیت زندگی مردم در 167 کشور مختلف جهان را با یکدیگر بررسی می کند. 167 کشور بررسی شده در شاخص لگاتوم در مجموع 99.4 درصد جمعیت جهان را تشکیل می دهند. ایران در سال 2021 با سه رتبه افت نسبت به سال 2020، در رتبه 123 در جدول شاخص لگاتوم قرار گرفته است. 

افت سه رتبه ای ایران در شاخص لگاتوم در سال 2021 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، شاخص رفاه لگاتوم رتبه بندی سالانه موسسه پژوهشی لگاتوم انگلستان درباره سطح رفاه اجتماعی و اقتصادی در 167 کشور مختلف است. موسسه لگاتوم از سال 2007 رتبه بندی وضعیت رفاه در کشورهای گوناگون را آغاز کرده است و پژوهشگران آن، شاخص رفاه را براساس ترکیبی از وضعیت کشورها در 9 حوزه مختلف تعریف کرده اند. این 9 حوزه شامل امنیت و ایمنی، آزادی های فردی، حکومتداری، سرمایه اجتماعی، امنیت سرمایه گذاری، جذب سرمایه گذاری، محیط کسب و کار، پویایی اقتصاد، زیست پذیری، بهداشت، آموزش و محیط زیست است. 

براساس رتبه بندی موسسه پژوهشی لگاتوم، در سال 2021، ایران از نظر وضعیت کلی رفاه اجتماعی و اقتصادی با سه رتبه تنزل نسبت به سال 2020، به رتبه 123 از میان 167 کشور جهان رسیده است. بهترین شاخص های ایران در 9 حوزه تعریف شده توسط موسسه لگاتوم، حوزه های بهداشت، آموزش و زیست پذیری هستند و بدترین شاخص های ایران طبق تعاریف لگاتوم نیز مربوط به حوزه های آزادی های فردی، محیط زیست و جذب سرمایه گذاری است. 

کشورهای دانمارک، نروژ، سوئد، فنلاند، سوئیس، هلند، لوکزامبورگ، نیوزیلند، آلمان، ایسلند و اتریش، 10 کشور دارای بهترین وضعیت رفاه اجتماعی و اقتصادی از نظر موسسه لگاتوم هستند و همچنین کشورهای سوریه، سودان، جمهوری دموکراتیک کنگو، سومالی، اریتره، افغانستان، چاد، یمن، آفریقای مرکزی و سودان جنوبی، 10 کشور دارای بدترین وضعیت رفاه اجتماعی و اقتصادی طبق تعاریف شاخص لگاتوم هستند. در این میان باید توجه داشت که در جدول لگاتوم، 167 کشور طبقه بندی می شوند که مجموعا 99.4 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند. 

همچنین بررسی دقیق تر شاخص رفاه لگاتوم نشان می دهد که از 167 کشور بررسی شده در این شاخص، ایران از نظر شاخص امنیت و ایمنی در رتبه 131، از نظر شاخص آزادی های فردی در رتبه 165، از نظر شاخص حکومتداری در رتبه 145، از نظر شاخص سرمایه اجتماعی در رتبه 89، از نظر شاخص امنیت سرمایه گذاری در رتبه 126، از نظر شاخص جذب سرمایه گذاری در رتبه 152، از نظر شاخص محیط کسب و کار در رتبه 104، از نظر شاخص پویایی اقتصاد در رتبه 138، از نظر شاخص زیست پذیری در رتبه 75، از نظر شاخص بهداشت در  رتبه 61، از نظر شاخص آموزش در رتبه 75 و از نظر شاخص محیط زیست در رتبه 156 جهان قرار گرفته است. 

بررسی وضعیت عمومی رفاه و شرایط زندگی در کشورها در شاخص لگاتوم  

دکتر اردشیر گراوند، کارشناس علوم اجتماعی در گفت و گو با رکنا درباره اهمیت بررسی وضعیت رفاه اجتماعی و اقتصادی کشورها در شاخص لگاتوم توضیح داد: با توجه به این که شاخص لگاتوم، ترکیبی از مسائل مختلف اقتصادی و اجتماعی در کشورهای مختلف است، عملا وضعیت عمومی شرایط رفاه و زندگی در کشورها در آن مقایسه شده است. یعنی هرچه رتبه یک کشور در شاخص لگاتوم بالاتر باشد، عملا می توان گفت که آن کشور شرایط عمومی بهتری برای زندگی و درآمدزایی دارد. 

وی افزود: شاخص لگاتوم یکی از مهمترین شاخص های اقتصادی و اجتماعی است که وضعیت کشورها را هم از نظر کسب و کار، درآمدزایی و سرمایه گذاری با یکدیگر مقایسه می کند و هم به مقایسه وضعیت اجتماعی کشورها در بخش های سلامت، آموزش، محیط زیست و سرمایه اجتماعی می پردازد. در واقع، شاخص لگاتوم عملا زیست پذیری نظام اجتماعی و اقتصادی کشورهای مختلف را با یکدیگر مقایسه می کند. 

مقایسه کیفیت زندگی مردم در کشورهای مختلف با شاخص لگاتوم 

گراوند با بیان این که شاخص لگاتوم به بررسی کیفیت زندگی در کشورهای مختلف با یکدیگر می پردازد، عنوان کرد: شاخص لگاتوم در ابتدا به بررسی وضعیت سلامت مردم یک جامعه می پردازد و بعد از آن وضعیت آموزش در آن جامعه را بررسی می کند. در مراحل بعدی نیز شاخص لگاتوم وضعیت سرمایه گذاری در جوامع مختلف را بررسی می کند و بعد هم به این نکته می پردازد که آیا وضعیت حکمرانی و شرایط امنیتی و ایمنی در کشورها به اندازه ای مناسب هست که به افراد اجازه فعالیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را بدهد یا خیر.

این جامعه شناس ادامه داد: در درجات بعدی هم شاخص لگاتوم، وضعیت آزادی های فردی و اجتماعی افراد در جوامع مختلف را بررسی می کند و سپس به بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی حکومت ها، پویایی اقتصاد و فرصت های کسب و کار در کشورهای گوناگون می پردازد. در شاخص لگاتوم در مرحله آخر نیز به بررسی شرایط محیط زیستی جوامع گوناگون پرداخته شده است که می تواند در پیشرفت یا پس‌رفت شرایط اجتماعی و وضعیت اقتصادی کشورهای مختلف نقش مهمی داشته باشد. 

وی در ادامه تاکید کرد: در مجموع شاخص لگاتوم این مساله را بررسی می کند که با چه کیفیتی می توان در کشورهای مختلف زندگی کرد و اساسا پایداری و پویایی نظام های اقتصادی و اجتماعی گوناگون چگونه است. البته متاسفانه کشور ما از نظر مجموع شاخص های بررسی شده در جدول لگاتوم در جایگاه مناسبی در سطح جهان قرار ندارد که این مساله نشان دهنده شرایط نامناسب رفاه اجتماعی و اقتصادی در ایران است. 

چرا رتبه ایران در شاخص لگاتوم این قدر پایین است؟ 

گراوند درباره مهمترین دلایل پایین بودن رتبه ایران در شاخص رفاه لگاتوم توضیح داد: در دهه های گذشته اتفاقاتی برای کشور ما رخ داده است که به صورت طبیعی جامعه ما را دچار مشکلاتی کرده است. به طور مثال، ما یک انقلاب بزرگ را پشت سر گذاشتیم که بلافاصله بعد از آن درگیر یک جنگ تحمیلی هشت ساله شدیم.

این کارشناس علوم اجتماعی تاکید کرد: در سال های بعد از جنگل نیز ما چالش هایی را با برخی کشورهای دنیا داشتیم که منجر به تحمیل هزینه هایی به جامعه ما شد و در بازه های زمانی مختلف هم تحریم های سنگین بین المللی علیه ایران اعمال شد و تمام این عوامل در کنار سوء مدیریت های داخلی دست به دست هم داد و باعث شد که وضعیت رفاه اقتصادی و اجتماعی ایران در شرایط مناسبی قرار نگیرد. 

این جامعه شناس البته مهمترین علت رتبه پایین ایران در شاخص رفاه لگاتوم را عدم موفقیت حاکمیت در جلب مشارکت مردم در امور مختلف اقتصادی و اجتماعی توصیف کرد و اظهار داشت: وقتی ما نتوانسته ایم در چند دهه گذشته مردم را به مشارکت در مسائل گوناگون جلب کنیم، طبیعی است که وضعیت رفاه اقتصادی و اجتماعی ما در شرایط مناسبی قرار نداشته باشد و رتبه ایران در شاخص رفاه لگاتوم نیز پایین بیاید. 

وی در ادامه تاکید کرد: ما در زیرشاخص های جدول لگاتوم مشاهده می کنیم که ایران عمدتا در بخش هایی رتبه موفقی داشته است که توانسته مشارکت مردم را در حدی نسبتا مطلوب جلب کند و عمده رتبه های بسیار پایین ایران نیز مربوط به شاخص هایی بوده که ما در جلب مشارکت مردم ناموفق بوده ایم. 

مشارکت خوب مردم ایران با حکومت در حوزه های آموزش و سلامت 

گراوند در همین راستا با اشاره به رتبه نسبتا بالای ایران در حوزه های آموزش و سلامت در شاخص رفاه لگاتوم گفت: در دهه های اخیر حکومت در دو زمینه مهم آموزش و سلامت تسهیلگری نسبتا مناسبی را انجام داده است و مردم هم مشارکت قابل قبولی را در این زمینه ها داشته اند و همین مساله باعث شده است که ایران در این دو حوزه در شرایط نسبتا مناسبی در سطح جهان قرار داشته باشد. 

به گفته این جامعه شناس، بررسی روند ایران در دو حوزه آموزش و سلامت در دهه های اخیر نشان می دهد که حکومت در سال های گذشته مدارس، دانشگاه ها، بیمارستان ها و مراکز آموزشی و بهداشتی زیادی را در سطح کشور تاسیس کرده است و مردم هم در این دو حوزه مشارکت نسبتا بهتری را نسبت به سایر بخش های اجتماعی و اقتصادی با حکومت داشته اند و به همین دلیل، شرایط ایران در این دو حوزه نسبتا مطلوب تلقی می شود. 

وی در ادامه تاکید کرد: مهمترین علت عدم موفقیت ایران در سایر شاخص های مربوط به جدول لگاتوم نیز آن است که صرف نظر از حوزه های آموزش و سلامت، حکومت در دهه های اخیر مردم را در سایر بخش های اجتماعی و اقتصادی شریک نکرده و به مردم اجازه مشارکت گسترده در بیشتر حوزه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی را نداده است. 

نارضایتی مردم از آزادی های فردی و پایین بودن رتبه آزادی در ایران در شاخص لگاتوم 

گراوند در بخش دیگری از صحبت هایش به رتبه بسیار پایین ایران در شاخص آزادی های فردی لگاتوم اشاره کرد و گفت: وقتی ما در کشورمان حکومتی را داریم که مبتنی بر اصول و عقاید دینی بر سر کار آمده است و مردم هم این نوع از حکومت را انتخاب کرده اند، طبیعی است که با توجه به تعریف متفاوت ایران از آزادی های فردی و اجتماعی نسبت به بیشتر کشورهای جهان، کشور ما از نظر موسسه پژوهشی انگلیسی لگاتوم به لحاظ شاخص آزادی های فردی در شرایط مناسبی قرار نداشته باشد. 

البته از نظر این کارشناس علوم اجتماعی، صرف نظر از دیدگاه موسسه لگاتوم به وضعیت آزادی های فردی در ایران، بررسی بسیاری از نظرسنجی های داخلی و خارجی نیز نشان می دهد که بخش زیادی از مردم کشور، رضایت مناسبی از وضعیت آزادی های فردی خود ندارد و شکی نیست که اگر ایران قصد دارد در جایگاه بهتری از نظر رفاه اجتماعی و اقتصادی قرار گیرد، باید مساله کم توجهی به بسیاری از آزادی های فردی در کشورمان به صورت اساسی حل شود. 

وی در پایان تصریح کرد: طبیعی است که مقتضیات دینی و مذهبی موجود در جامعه ما، محدودیت هایی را برای آزادی های فردی آحاد جامعه ایجاد می کند و ما هم نباید در تلاش برای ارتقای سطح آزادی های فردی در کشورمان، این مقتضیات را کنار بگذاریم، اما قطعا حکومت می تواند در آینده به گونه ای برنامه ریزی کند که هم مقتضیات دینی جامعه ما رعایت شود و هم وضعیت آزادی های فردی مردم بهتر از شرایط کنونی باشد.