خشکسالی، سد باغکل را کاملا خشک کرد / نابودی آب و کشاورزی خوانسار با ویلاسازی های گسترده + فیلم

سد باغکل یکی از مهمترین سدهای شهرستان خوانسار است. سد باغکل سدی است که با استفاده از آب های سیلابی پر می شود و روی هیچ رودخانه ای بنا نشده است. البته سد باغکل دقیقا روی تاسیسات قنات قدیمی «کده» در شهرستان خوانسار ساخته شده و احداث سد باغکل منجر به خشک شدن کامل این قنات شده است. اما امسال که خشکسالی تمام ایران را فراگرفته، خود سد باغکل نیز که بخش مهمی از تامین آب شرب شهرستان خوانسار با استفاده از آن انجام می شود، تا حد زیادی خشک شده است. 

خشک شدن سدی که یک قنات را خشک کرده بود 

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سال آبی اخیر یعنی سال آبی 1399-1400 یکی از خشک ترین سال های آبی در 50 سال گذشته بود و تقریبا همه مناطق کشور در این سال آبی با کاهش شدید بارندگی ها مواجه شدند؛ به نحوی که براساس آمارهای رسمی سازمان هواشناسی، متوسط بارندگی در ایران در سال آبی گذشته نسبت به میانگین بلندمدت 39 درصد کاهش یافت و این کاهش بارندگی در استان اصفهان به میزان 30 درصد بود.

در این میان شهرستان خوانسار نیز جزو مناطقی از اصفهان است که میزان بارندگی در آن نسبت به متوسط بلندمدت با کاهش بیشتری نسبت به سایر نقاط این استان مواجه شده است و به همین دلیل، هم اکنون ذخیره آب سد باغکل به عنوان یکی از سدهای مهم این شهرستان به شدت از شرایط نرمال کمتر است.

سد باغکل در سال 1390 با ظرفیت مخزن 5 میلیون متر مکعب در 2 کیلومتری جنوب شهرستان خوانسار برای تامین آب شرب مردم این منطقه به بهره برداری رسید. بخشی از این سد روی قنات «کده» بنا شده است که با توجه به حجم بالای آبی که پیش از احداث سد باغکل در این قنات روان بوده، مردم خوانسار اصطلاحا به این قنات، «نهر کده» یا «کاریزکده» می گفتند؛ قناتی که پیش از احداث سد باغکل، آن قدر آب داشت که کشاورزان دشت «کده» در پایین دست از این آب بهره می بردند و دامداران منطقه نیز برای تامین آب مورد نیاز دام های خود از آن استفاده می کردند. 

هم اکنون بخشی از سد باغکل دقیقا در نقطه ای قرار گرفته است که پیش از این قنات کده در آن قرار داشت، اما در سال 83 و زمانی که قرار شد این سد در شهرستان خوانسار ساخته شود، مسئولان شرکت آب منطقه ای اصفهان دهانه تمام چاه های مربوط به این قنات را بستند و عملا این قنات را خشک کردند.

در حال حاضر نیز در سال های ترسالی بخش مهمی از تاسیسات قنات کده زیر دریاچه سد باغکل مدفون می شود، اما امسال که خشکسالی شدید و البته سوء مدیریت منابع آبی در خوانسار منجر به خشک شدن بخش های زیادی از سد باغکل شده، تاسیسات قنات کده نیز از زیر خشکی بیرون زده است. 

فقط در حد تلف نشدن ماهی ها، آب در سد باغکل باقی مانده است 

این نکته ای است که کیومرث خامه، فعال محیط زیست و عضو پیشین شورای شهر خوانسار در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: از ابتدای دهه ۹۰ که سد باغکل به بهره برداری رسیده است، آب شرب خوانسار، آب کشاورزی دشت کده و آب کشاورزی بخشی از پایین دست شهرستان از طریق این سد تامین می شود. اما امسال که تمام ایران دچار خشکسالی شد، بخش زیادی از سد باغکل نیز خشک شد و هم اکنون صرفا در حدی که ماهی های موجود در سد تلف نشوند، در بخشی از پشت تاج سد، آب نگه داشته اند. 

وی افزود: بحران آب امسال خوانسار و خشک شدن بخش عمده سد باغکل منجر به آن شد که آب مورد نیاز بخش زیادی از باغات و زمین های کشاورزی خوانسار با تانکر تامین شود و فقط در بخش نزدیک به سد، زمین های کشاورزی و باغات تا حدی وضعیت آبرسانی مناسبی داشتند.

این فعال محیط زیست ادامه داد: سد باغکل دارای معایب زیادی است، چراکه این سد با وجود داشتن مخزن 5 میلیون متر مکعبی، در بهترین حالت 1.5 تا 2 میلیون متر مکعب آب می گیرد و فقط در یک سال، این سد 5 میلیون متر مکعب آب گرفت. سد باغکل اساسا سدی است که با استفاده از آب های سیلابی پر می شود. به همین دلیل، همواره حجم زیادی از رسوبات وارد این سد می شود و اگر سیلاب شدیدی در این منطقه رخ دهد، قطعا بخش زیادی از سطح سد پر از ماسه خواهد شد. 

نکته دیگری که خامه به آن اشاره کرد، این است که قنات «کده» که هم اکنون بخش زیادی از تاسیسات آن زیر سد باغکل مدفون شده است، از گذشته های دور دارای اسنادی بوده است که براساس آن آب هرکدام از چاه های مربوط به این قنات در ساعاتی مشخص به کشاورزان دشت کده و پایین دست خوانسار اختصاص می یافت. از سال 83 نیز که ساخت سد باغکل آغاز شد، شرکت آب منطقه ای اصفهان به عنوان مسئول ساخت این سد، زمین های اطراف آن را خریداری کرد و موظف شد که سهم آب مردم خوانسار را تامین کند. 

ویلاسازی های گسترده کشاورزی خوانسار را به نابودی کشانده است 

هم اکنون سد باغکل مسئولیت تامین بخشی از آب شرب شهرستان خوانسار را برعهده دارد و زمانی که خشکسالی نباشد، این سد برای تامین آب بخش زیادی از زمین های زراعی شهرستان خوانسار نیز کاربرد دارد. البته آن طور که خامه می گوید، در سال های اخیر ویلاسازی های گسترده و ساخت یک شهرک توریستی در منطقه خوش آب و هوای خوانسار منجر به آن شده است که عمده آب سد باغکل در همین ویلاها و زمین های زراعی مصرف شود و عملا سهم کشاورزی حتی در شرایط غیرخشکسالی از مصرف آب سد باغکل به شدت کاهش یافته است؛ مساله ای که باعث شده است بخش زیادی از باغات و زمین های کشاورزی خوانسار عملا نابود شوند. 

از نظر عضو پیشین شورای شهر خوانسار، توسعه ویلاسازی و دیگر ساخت و سازها در منطقه خوانسار که با موافقت شهرداری و اداره جهاد کشاورزی این شهرستان انجام می شود و این نهادها بابت قطع درختان موجود در باغات از ویلاسازان منطقه مبالغ گوناگونی را دریافت می کنند، خارج از ظرفیت اکوسیستم خوانسار محسوب می شود.

چراکه به گفته این فعال محیط زیست، اساسا اکوسیستم خوانسار فقط توانایی پذیرش 30 هزار نفر جمعیت را در خود دارد، اما در فصل گرم سال که از قضا پیک مصرف آب محسوب می شود، بسیاری از افرادی که در خوانسار ویلا خریده اند، برای گذراندن فصل گرما در منطقه خوش آب و هوای خوانسار به این شهرستان می آیند و همین مساله باعث می شود که بخش زیادی از آب سد باغکل صرفا به مصرف شرب برسد و چیز زیادی برای کشاورزی باقی نماند.

بنابراین اکنون بروز خشکسالی، سوء مدیریت منابع آبی و ویلاسازی های گسترده نه تنها منجر به خشک شدن عمده سد باغکل شده، بلکه کشاورزی خوانسار را به نابودی کشانده و منجر به تخریب بخش زیادی از باغ های این منطقه خوش آب و هوای استان اصفهان شده است.