آمار حقیقی مهاجرت ایرانیان 30 درصد بالاتر از آمار رسمی / تبدیل مهاجرت ها از انفرادی به خانوادگی

در چند سال گذشته شاهد افزایش محسوس آمار مهاجرت ایرانیان بوده ایم؛ به نحوی که در 30 سال اخیر، آمار مهاجرت ایرانیان حدودا 4 برابر شده و فقط در چهار سال گذشته، آمار مهاجرت ایرانیان سه برابر رشد داشته است. در این میان، بسیاری از کارشناسان، شکل گیری ذهنیت منفی نسبت به آینده اقتصادی را مهمترین علت رشد مهاجرت ایرانیان ارزیابی می کنند. مقصد اول مهاجرت ایرانیان در چهار سال اخیر کشور ترکیه بوده است.

3 برابر شدن آمار مهاجرت ایرانیان در 4 سال گذشته

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آخرین آمارهای مربوط به مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور که توسط «رصدخانه مهاجرت ایران» زیر نظر پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف منتشر شده است، نشان می دهد که در سال 2020، جمعیت ایرانیان مهاجرت نسبت به سال 1990 حدود 4 برابر شده و همچنین میزان مهاجرت ایرانیان در چهار سال گذشته 3 برابر رشد داشته است.

در گزارش رصدخانه مهاجرت ایران همچنین از ترکیه به عنوان مقصد نخست مهاجرت ایرانیان در چهار سال گذشته یاد شده و تاکید شده است که تعداد جمعیت مهاجران با تابعیت ایرانی در ترکیه براساس سال اخذ اقامت در سال 2019 نسبت به سال 2017 حدودا چهار برابر شده است. همچنین براساس آمارهای وزارت امور خارجه، هم اکنون بیش از 126 هزار مهاجر با تابعیت ایرانی ساکن ترکیه هستند.

البته باید توجه داشت که بسیاری از ایرانیان، ترکیه را به عنوان هدف نهایی مهاجرت در نظر ندارند و تنها به عنوان اولین گام برای خروج از ایران انتخاب می کنند؛ به نحوی که مطابق گزارش رصدخانه مهاجرت ایران، در سال 2018 بیش از 18 هزار ایرانی از ترکیه به مقاصد دیگری خارج شدند.

همچنین در گزارش این نهاد وابسته به دانشگاه شریف به آمارهای مربوط به پناهجویی ایرانیان در کشورهای مختلف نیز پرداخته و تاکید شده است که در پایان سال 2020، 77 هزار و 217 ایرانی در کشورهای گوناگون در وضعیت پناهجویی قرار داشتند. بیشترین تعداد ایرانیان در وضعیت پناهجویی نیز به ترتیب در کشورهای ترکیه، آلمان، بریتانیا، عراق و استرالیا حضور دارند.

آینده اقتصادی مبهم؛ مهمترین علت رشد مهاجرت ایرانیان

البته آمارهای ذکرشده، همگی از منابع قانونی و رسمی به دست آمده اند و شکی وجود ندارد که با توجه به این که بخش زیادی از ایرانیان مهاجر به صورت غیرقانونی از مرزهای ایران خارج می شوند، طبیعتا مجموع آمار مهاجرت قانونی و غیرقانونی ایرانیان را باید بیش از اعداد و ارقام ذکرشده در گزارش رصدخانه مهاجرت ایرانیان دانست.

این نکته ای است که رضا موسوی، کارشناس حوزه مهاجرت در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و عنوان کرد: با توجه به این که شرایط مهاجرت قانونی برای تمام ایرانیانی که قصد مهاجرت دارند، فراهم نمی شود، بنابراین باید آمار واقعی مهاجرت ایرانیان را 30 درصد بیشتر از آمارهای رسمی در نظر گرفت؛ چون بخش زیادی از ایرانیان مهاجر چه با داشتن پاسپورت و چه بدون پاسپورت به صورت غیرقانونی از مرزهای کشورمان خارج می شوند.

این نماینده رسمی شرکت های مهاجرتی کانادا، استرالیا و نیوزیلند درباره نحوه مهاجرت ایرانیان در سال های اخیر توضیح داد: ایرانیان اساسا به سه روش مهاجرت از طریق تحصیل، مهاجرت از طریق تخصص یا مهاجرت به روش سرمایه گذاری از ایران خارج می شوند. همچنین بعضا نویسندگان، هنرمندان، ورزشکاران و افراد سیاسی هم به دلایل مختلف از ایران مهاجرت می کنند که البته تعداد این افراد در مقایسه با کل آمار مهاجران ایرانی بسیار اندک است.

وی درباره علل رشد آمار مهاجرت ایرانیان در سال های اخیر گفت: شکل گیری ذهنیت های منفی درباره آینده فضای اقتصادی جامعه مهمترین علتی است که افراد مختلف را به مهاجرت متمایل می کند. همچنین برخی افراد به دلیل تبلیغات رسانه ای کشورهای مختلف احساس می کنند که در صورت مهاجرت از ایران، شرایط زندگی بهتر و آزادانه تری را تجربه خواهند کرد.

ایرانیان با خرید خانه، شهروند درجه دوم ترکیه می شوند

موسوی با تاکید بر این که در چهار سال گذشته، ترکیه مهمترین مقصد مهاجرت ایرانیان بوده است، اظهار داشت: اکنون یکی از روش هایی که دولت ترکیه برای جذب ایرانیان به کار می برد، این است که با فروش ملک به مردم کشورمان، شرایط را برای اقامت آنان فراهم می کند. این سبک از مهاجرت را می توان در دسته مهاجرت از طریق سرمایه گذاری طبقه بندی کرد.

البته از نظر این کارشناس حوزه مهاجرت، باید توجه داشت ایرانیانی که با خرید خانه به ترکیه مهاجرت می کنند، حتی در صورت یافتن شغل در این کشور، هیچ گاه شهروند درجه یک ترکیه محسوب نخواهند شد و از حقوق شهروندی کامل برخوردار نمی شوند و همواره شهروند درجه دوم این کشور محسوب خواهند شد.

به نحوی که به گفته این نماینده رسمی شرکت های مهاجرتی خارج از کشور، شرایط برای باز کردن حساب بانکی مناسب یا رسیدن به شغل های کلیدی در ترکیه برای ایرانیانی که صرفا با خرید خانه به ترکیه می روند، هیچ گاه مانند شهروندان ترکیه یا ایرانیانی که به دلیل متخصص بودن در یک زمینه به این کشور رفته اند، مهیا نخواهد شد.

ترکیه به دنبال جذب منابع مالی و نیروی انسانی همسایگان است

موسوی درباره علت رشد تمایل مهاجرت ایرانیان به ترکیه در سال های اخیر عنوان کرد: دولت ترکیه در چند سال گذشته برای جذب سرمایه های انسانی و اقتصادی کشورهای همسایه خود، سیاست های تشویقی گوناگونی را برای جذب مهاجران اتخاذ کرده است. یعنی اکنون ترکیه نه تنها منابع آبی همسایگان را برای توسعه اقتصادی خود به خدمت گرفته است، بلکه می خواهد منابع مالی و نیروهای انسانی آنها را نیز جذب کند.

البته به گفته این کارشناس حوزه مهاجرت، رشد افسارگسیخته قیمت مسکن در ایران و پایین تر بودن نرخ خانه در بسیاری از شهرهای ترکیه نسبت به کلانشهرهای کشورمان نیز در افزایش میل ایرانیان به مهاجرت به ترکیه تاثیر به‌سزایی داشته است؛ بخصوص که ترکیه هم با ایران هم مرز است و هم قرابت فرهنگی بیشتری با کشورمان نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر دارد.

همچنین از نظر این نماینده شرکت های مهاجرتی خارج از کشور، اقدامات فرهنگی و رسانه ای و تبلیغات گسترده دولت ترکیه در فضای مجازی برای جذب سرمایه گذاری ایرانیان در خرید ملک یا طرح های توسعه ای مختلف در این کشور نیز بر افزایش آمار مهاجرت ایرانیان به ترکیه تاثیر مهمی گذاشته است.

زنان خانواده بیشتر از مردان به مهاجرت تمایل دارند

موسوی با بیان این که مهاجرت ایرانیان به خارج از کشور بیشتر به صورت خانوادگی اتفاق می افتد، عنوان کرد: در سال های اخیر مهاجرت ها بیشتر از حالت مهاجرت انفرادی به مهاجرت خانوادگی تبدیل شده است؛ یعنی بسیاری از خانواده ها چون احساس می کنند که در صورت ماندن در ایران، آینده مبهمی از نظر اقتصادی پیش رویشان خواهد بود، ترجیح می دهند که همراه با تمام اعضای خود از کشور خارج شوند.

این کارشناس حوزه مهاجرت با تاکید بر این که زنان خانواده عمدتا بیشتر از مردان برای مهاجرت پیش قدم می شوند، گفت: با توجه به این که زنان خانواده عمدتا نگرانی بیشتری نسبت به آینده احتمالا نامناسب فرزندان خود در ایران دارند، بنابراین این خانم ها هستند که بیشتر شوهران خود را به فراهم کردن شرایط برای مهاجرت ترغیب می کنند. البته مسائل فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه ایران و احساس عدم برخورداری از آزادی های اجتماعی در میان برخی زنان ایرانی نیز در بیشتر بودن تمایل آنان به مهاجرت نسبت به زنان تاثیر می گذارد.

قشر متوسط ایران، در صف اول مهاجرت

موسوی در بخش دیگری از صحبت هایش نیز روی این نکته تاکید کرد که در سال های اخیر، آمار مهاجرت قشر متوسط از کشورمان نسبت به سایر اقشار جامعه با رشد محسوسی مواجه شده است؛ چراکه اولا فشار ناشی از تورم شدید ایران، بیش از همه آینده اقتصادی قشر متوسط را تهدید می کند و طبیعتا این قشر بیش از اقشار ثروتمند احساس می کنند که در صورت ادامه زندگی در ایران، سرمایه های خود را از دست خواهند داد و ثانیا قشر فرودست جامعه اساسا از سرمایه و امکانات لازم برای مهاجرت برخوردار نیستند و بسیاری از آنها هیچ گاه شرایط مهاجرت را پیدا نمی کنند.

این نماینده شرکت های مهاجرتی خارج از کشور ادامه داد: شرایط مادی برای مهاجرت قانونی قشر فرودست جامعه فراهم نیست و افراد متعلق به این قشر تنها زمانی می توانند از کشور خارج شوند که یا در تخصص خاصی به درجه نخبگی رسیده باشند یا این که به صورت غیرقانونی از ایران خارج شوند. متاسفانه با توجه به فعالیت قاچاقچیان انسان در کشورمان نیز این روزها افراد بسیاری می توانند خود را به صورت غیرقانونی از مرز خارج کنند.

وی در پایان تصریح کرد: نخستین مقصد مهاجرت غیرقانونی ایرانیان ترکیه است، اما قاچاقچیان انسان بخش زیادی از هموطنانی را که به صورت غیرقانونی از کشورمان خارج می کنند، علاوه بر ترکیه به کشورهایی نظیر آلمان، اسکاندیناوی، هلند، بلژیک، لوکزامبورگ، فرانسه و ... نیز می برند. علت اصلی تمایل برخی افراد به مهاجرت غیرقانونی، نداشتن امکانات مالی لازم برای مهاجرت قانونی یا عدم برخورداری از تخصص مناسب یا نداشتن تسلط بر زبان های خارجی است.