سلاجقه: آب باید مبنای قیمت گذاری تمام کالاها شود/ ساماندهی ناوگان هوایی اطفای حریق در دستور کار/ مدیریت منابع آبی با احیای قنات های ایران+ صوت

فرونشست زمین در ایران به وضعیت بحرانی رسیده است و اکنون می توان از این پدیده به عنوان یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی کشور یاد کرد. تقریبا هیچ کدام از دشت های ایران از پدیده فرونشست زمین در امان نبوده اند. همچنین به جز استان های گیلان و مازندران، سایر استان های کشور با آسیب های ناشی از فرونشست زمین مواجه هستند. تخریب جاده ها، فروریزش تونل ها، نشست بناهای مسکونی، آسیب‌پذیرتر شدن ساختمان ها در برابر زلزله، جابه‌جایی ریل های آهن، از بین رفتن آثار تاریخی، مهاجرت آبی و افزایش آمار حاشیه نشینی از جمله تبعات فرونشست زمین است. با علی سلاجقه که به‌تازگی به ریاست سازمان حفاظت محیط زیست منصوب شده است، درباره برنامه هایش برای مقابله با پدیده فرونشست زمین و دیگر معضلات زیست محیطی کشور صحبت کردیم.

مرگ تدریجی ایران با فرونشست زمین

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، فرونشست زمین در ایران به وضعیت بحرانی رسیده است و روزی نیست که فروچاله های متاثر از این پدیده در گوشه و کنار دشت های ایران مشاهده نشود و آسیب های ناشی از فرونشست زمین بر ساختمان ها، بافت های فرسوده، زیرساخت های شهری و بناهای تاریخی وارد نشود؛ چراکه هم اکنون براساس آمار سازمان نقشه برداری کشور، 29 استان از 31 استان کشور در وضعیت فرونشست قرار دارند.

همچنین مطالعات سازمان زمین شناسی نشان می دهد که فرونشست در همه دشت های ایران که دارای آب شیرین قابل برداشت هستند، وجود دارد و تقریبا دیگر دشتی در ایران وجود ندارد که از فرونشست به دور باشد و براساس آمار سازمان زمین شناسی، از 606 دشت موجود در کشور بیش از 300 دشت در وضعیت قرمز فرونشست قرار گرفته اند.

علت اصلی بروز پدیده فرونشست زمین، برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی است و اساسا این پدیده وقتی به وجود می آید که برداشت از سفره های زیرزمینی از میزان آبی که به درون زمین فرومی‌رود، بیشتر باشد. اتفاقا به همین دلیل است که شهرهای پرجمعیت تهران، اصفهان، کرج و مشهد که آمار حاشیه نشینی بالایی هم دارند، از جمله مهمترین شهرهایی در ایران هستند که دچار بحران فرونشست شده اند.

این روزها نشانه های فرونشست زمین را عمدتا می توان در زمین های کشاورزی واقع در حاشیه شهرها و روستاها که از رسوبات یا خاک ریزدانه تشکیل شده اند، مشاهده کرد. نتیجه فرونشست زمنی نیز چیزی نیست جز تخریب جاده ها، فروریزش تونل ها، نشست بناهای مسکونی، آسیب‌پذیرتر شدن ساختمان ها در برابر زلزله، جابه‌جایی ریل های آهن، از بین رفتن آثار تاریخی و ده ها رویداد تلخ دیگر از جمله مهاجرت آبی و افزایش آمار حاشیه نشینی.

اما با وجود تمام تبعات پدیده فرونشست که آرام آرام طبیعت ایران را دچار مرگ تدریجی می کند و با وجود این که فعالان محیط زیست بارها نسبت به آثار مخرب فرونشست زمین هشدار داده اند، اما تا کنون کمتر شاهد اجرای برنامه ای موثر برای مقابله با پدیده فرونشست زمین بوده ایم و دولت ها حتی توجه لازم را به مدیریت خشکسالی و سازگاری با تغییرات اقلیمی به عنوان عوامل موثر بر تشدید فرونشست نداشته اند.

به همین دلیل، به سراغ دکتر علی سلاجقه، معاون رئیس جمهور و رئیس جدید سازمان حفاظت محیط زیست ایران رفتیم تا از او بپرسیم برنامه هایش برای مقابله با مهمترین بحران های زیست محیطی این روزهای ایران، از جمله فرونشست زمین، خشکسالی، سوء مدیریت منابع آبی و آتش سوزی عرصه های طبیعی چیست؟

برای مقابله با فرونشست زمین، تمام قطرات باران باید ذخیره شود

سلاجقه در ابتدای صحبت هایش با تاکید بر لزوم اجرای عملیات آبخیزداری برای مقابله با تشدید فرونشست زمین عنوان کرد: ما باید توجه داشته باشیم که معضلات زیست محیطی فقط به صورت درازمدت برطرف خواهند شد و هیچ گاه نمی توان در کوتاه مدت و به صورت مقطعی مشکلاتی از جمله فرونشست زمین را برطرف کرد.

رئیس سازمان محیط زیست با بیان این که فرونشست زمین در آبخوان های مختلف در بسیاری از موارد برگشت‌ناپذیر است، تصریح کرد: هدف اصلی اجرای عملیات آبخیزداری که باید توسط وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل ها و مراتع پیگیری شود و سازمان محیط زیست نیز در این زمینه نقش نظارتی خود را ایفا خواهد کرد، جلوگیری از تشدید فرونشست زمین است.

وی افزود: ذخیره کردن تمام قطرات بارانی در هر کجای کشور بر زمین می نشیند، مهمترین اصل آبخیزداری است و ما می توانیم با حداقل هزینه، حداکثر دستاوردها برای تغذیه آبخوان های کشور و جلوگیری از تشدید فرونشست را داشته باشیم. همچنین ما باید در دشت های متعدد ایران، عملیات پخش سیلاب را به نحو مطلوبی طراحی کنیم.

معاون رئیس جمهور ادامه داد: خوشبختانه ما نمونه های بسیار موفقی از اجرای عملیات پخش سیلاب در مجموعه های منابع طبیعی به صورت پایلوت اجرایی کرده ایم و ما باید اجرای این نمونه ها را در سراسر کشور گسترش دهیم تا بتوانیم با بهره برداری بهتر از آب باران، جلوی استفاده بی رویه از منابع آب زیرزمینی و فرونشست زمین را بگیریم.

تامین حقابه های زیست محیطی، راهکار جلوگیری از تشدید فرونشست زمین

سلاجقه با تاکید بر کم هزینه بودن اجرای انواع عملیات آبخیزداری از جمله پخش سیلاب تصریح کرد: هزینه انجام عملیات آبخیزداری و پخش سیلاب که مهمترین اصل برای جلوگیری از تشدید پدیده فرونشست زمین است، یک nاُم هزینه های لازم برای اجرای پروژه های جدید جهت بهره برداری از منابع آبی است.

رئیس سازمان محیط زیست ادامه داد: ما باید برای جلوگیری از تشدید فرونشست زمین، هم از آب های جاری به نحو مطلوبی استفاده کنیم و هم بازچرخانی آب را به درستی اجرایی کنیم تا مجبور به استفاده از آب های زیرزمینی نباشیم.

معاون رئیس جمهور با بیان این که اولویت اول او در مدیریت منابع آبی، تامین حقابه های زیست محیطی است، تاکید کرد: ما از وزارت نیرو می خواهیم که در تامین حقابه های زیست محیطی دشت ها، تالاب ها و رودخانه ها با سازمان محیط زیست همراهی کند؛ چراکه اگر این حقابه ها رعایت شود، عملیات آبخیزداری می تواند نقشی مکمل در جلوگیری از تشدید فرونشست داشته باشد.

وی در ادامه تاکید کرد: اگر وزارت نیرو حقابه های زیست محیطی را رعایت کند، وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل ها اجرای عملیات آبخیزداری را جدی بگیرند و باران هم به کمک ما بیاید، حتی می توان فرونشست را در بلندمدت در بسیاری از آبخوان های کشور را به حالت اولیه بازگرداند.

نباید به دنبال آب های ناپیدا و پنهان باشیم

سلاجقه درباره برنامه های خود برای اصلاح مدیریت مصرف آب در ایران گفت: در کشوری مثل ایران که در اقلیم خشک و نیمه خشک زمین قرار گرفته است، تمام کالاها باید براساس میزان آب مصرفی از مرحله تولید تا عرضه آنها قیمت گذاری شوند. اما متاسفانه با وجود این مساله، ما هنوز به دلیل مسائل فرهنگی و اقتصادی خودمان را با خشکسالی سازگار نکرده ایم.

رئیس سازمان محیط زیست با تاکید بر این که پدیده های خشکسالی و سیل جزو ذات طبیعت ایران است، عنوان کرد: برای مقابله با خشکسالی، ما نباید به دنبال آب های ناپیدا و پنهان باشیم، بلکه باید از آبی استفاده کنیم که در قالب بارش های با شدت زیاد و مدت کم و با کیفیت بالا در دسترس ما قرار می گیرد.

معاون رئیس جمهور با تاکید بر لزوم داشتن نگاهی جامع به عملیات آبخیزداری تصریح کرد: ما باید در هر کدام از آبخوان های کشور، براساس مقتضیات زمانی و مکانی از روش های مختلف آبخیزداری استفاده کنیم تا بتوانیم از آب باران بهترین بهره برداری را داشته باشیم و مجبور نشویم که برای مصرف آب به استفاده بی رویه از سفره های آب زیرزمینی روی بیاویم.

آب حاصل از سیل باید با آبخیزداری مدیریت شود

سلاجقه با اشاره به سیل روزهای اخیر سیستان و بلوچستان عنوان کرد: در روزهای اخیر شاهد بارش حدود 300 میلیمتر باران در مدت زمانی کوتاه در استان سیستان و بلوچستان و بخش هایی از هرمزگان بودیم. این در حالی است که سیستان و بلوچستان خشک ترین استان کشور محسوب می شود و متاسفانه ما نتوانستیم از حجم بالای آب باران این استان که کیفیت مناسبی هم دارد، استفاده کنیم.

رئیس سازمان محیط زیست ادامه داد: هر زمان که سیل گسترده ای در سیستان و بلوچستان جاری می شود، حجم بالایی از آب رودخانه ها به دلیل فقدان برنامه ریزی برای اجرای عملیات آبخیزداری از دسترس خارج می شود. این در حالی است که برخی مردم سیستان و بلوچستان به دلیل بی آبی در فقر و فلاکت به سر می برند.

معاون رئیس جمهور تاکید کرد: تمام این ها می طلبد که ما مدیریت آب سرزمین خود را بر مبنای داشته هایمان انجام دهیم و به این شکل، می توان با اجرای عملیات آبخیزداری به ترمیم طبیعت و مدیریت خشکسالی پرداخت. البته لازم است که وزارت جهاد کشاورزی نیز در راستای هوشمندسازی کشت و کار بخصوص در حوزه آبیاری، اقدامات لازم را انجام دهد.

مدیریت منابع آبی با احیای قنات های ایران

سلاجقه با انتقاد از بی توجهی مدیران گذشته به دانش بومی لازم برای مدیریت منابع آبی گفت: متاسفانه ما فکر می کنیم فقط تکنولوژی های روز برایمان مشکل گشا هستند، این در حالی است که در ایران و سایر کشورهای خشک و نیمه خشک، سازه قنات حتی در عهد حاضر به عنوان پیشرفته ترین تکنولوژی محسوب می شود و ما باید این فناوری را در مدیریت آب کشور احیا کنیم. البته خوشبختانه رئیس جمهور در سفر اخیری که به استان خراسان جنوبی داشتند، به صورت جدی بر لزوم احیای قنوات تاکید کردند.

رئیس سازمان محیط زیست راهکار مدیریت شرایط فعلی آبی کشور را احیای قنوات مبتنی بر انجام پروژه های آبخیزداری در حوضه های آبریز بالادست دانست و اظهار داشت: ما علاه بر اجرای عملیات آبخیزداری، باید تاکیدی جدی بر فرهنگسازی در اصلاح الگوی مصرف آب در تمام بخش های صنعتی، کشاورزی، شهری و روستایی داشته باشیم.

معاون رئیس جمهور ادامه داد: متاسفانه ما به شدت با مشکل نشت آب در شبکه توزیع مواجهیم و وزارت نیرو باید برای ترمیم شبکه توزیع آب اقدامات لازم را انجام دهد. همچنین این وزارتخانه باید سطوح تبخیر آب در شبکه توزیع را کاهش دهد. اگر همه این اقدامات انجام شود، ما حتما می توانیم با کم آبی ناشی از تغییرات اقلیمی سازگار شویم.

صدها هزار حلقه چاه غیرمجاز در ایران وجود دارد

سلاجقه در بخش دیگری از صحبت هایش با تاکید بر لزوم بهبود روش های آبیاری و اصلاح الگوی کشت توسط وزارت جهاد کشاورزی عنوان کرد: ما به عنوان سازمان نظارتی از این وزارتخانه می خواهیم که حتما اصلاحاتی جدی در نحوه آبیاری حوزه کشاورزی انجام دهد. این وزارتخانه همچنین باید از سازمان جنگل ها بخواهد که عملیات آبخیزداری را به شکل مطلوب اجرایی کند.

رئیس سازمان محیط زیست، مهمترین فایده اجرای عملیات آبخیزداری گسترده در کشور را تغذیه آبخوان ها دانست و گفت: وقتی آبخوان ها به درستی تغذیه شود، قطعا فرونشست زمین هم اتفاق نمی افتد. این در حالی است که متاسفانه صدها هزار حلقه چاه غیرمجاز در ایران وجود دارد و ما از بُعد نظارتی سازمان محیط زیست، به این مساله ورود پیدا خواهیم کرد.

معاون رئیس جمهور تاکید کرد: خوشبختانه ما تعامل مناسبی با وزیر محترم جهاد کشاورزی در حوزه مدیریت آب داریم و امیدواریم وزارت نیرو هم در این زمینه با ما همکاری کند تا هم با چاه های غیرمجاز برخورد کنیم و هم مصرف بی رویه آب در حوزه کشاورزی را مدیریت کنیم.

وی با تاکید بر لزوم تعریف معیشت جایگزین برای کشاورزان تصریح کرد: وقتی ما می خواهیم مدیریت آب در حوزه کشاورزی را اصلاح کنیم، نباید از تعیین اشتغال جایگزین برای کشاورزان شریفی که ولی نعمت ما هستند، غافل شویم. البته این مساله وظیفه سایر دستگاه های اجرایی است، ولی ما هم با قدرت پیگیر موضوعات مربوطه خواهیم بود.

حقوق محیط بان ها را به سطح در خور شأن آنها می رسانیم

سلاجقه در بخش دیگری از صحبت های خود از برنامه هایش برای بهبود وضعیت معیشتی محیط بان ها خبر داد و گفت: پرداختی نیروهای محیط بانی در سال های اخیر تا حد زیادی بهبود یافته است، اما متاسفانه هنوز حقوق محیط بان ها در سطح میانگین کارکنان دولت نیست.

رئیس سازمان محیط زیست تاکید کرد: ما حتما وظیفه داریم که حقوق محیط بان ها را به سطحی برسانیم که در خور سختی کار آنهاست؛ چراکه محیط بان های ما دقیقا به اندازه آتش نشان های عزیز کشور سختی می کشند، اما متاسفانه نه در دید مردم هستند و نه در دید دولت و به تنهایی در کوه، دشت و بیابان با شکارچیان و سایر متخلفان برخورد می کنند.

معاون رئیس جمهور با اذعان نسبت به کمبود تعداد محیط بانان کشور عنوان کرد: اخیرا مجوزهای مختلفی برای استخدام نیروهای بیشتر به سازمان محیط زیست داده شده است و ما از این ظرفیت هم برای استخدام محیط بان های بیشتر و هم برای استخدام کارشناسان حوزه های محیط زیست و منابع طبیعی به نحوی مطلوب استفاده می کنیم.

ناوگان هوایی اطفای حریق کشور را ساماندهی می کنیم

سلاجقه درباره برنامه های خود برای بهبود وضعیت تجهیزات پاسگاه های محیط بانی توضیح داد: ما حتما مکلفیم نقاط خلا و کمبودهای موجود در زمینه تجهیزات مورد نیاز نیروهای محیط بانی را شناسایی کنیم و از دولت کمک بگیریم تا بتوانیم تجهیزات به‌روزتری را در حوزه های رصد، پایش و برخورد با تخلفات در اختیار پاسگاه های محیط بانی قرار دهیم.

رئیس سازمان محیط زیست درباره برنامه های خود برای ارتقای سطح تجهیزات اطفای حریق عرصه های طبیعی نیز گفت: خوشبختانه هم اکنون تجهیزات خوبی برای اطفای حریق به صورت هوایی وجود دارد؛ به طور مثال ما با تلاش سپاه پاسداران، هواپیمای آب پاش را نیز به ناوگان هوایی کشورمان اضافه کرده ایم که حتی از این هواپیما برای کمک به کشور ترکیه از آن استفاده شد.

معاون رئیس جمهور تاکید کرد: ما باید با کمک دیگر نهادهای متولی از جمله دستگاه های نظامی، سازمان جنگل ها و جمعیت هلال احمر، به ساماندهی تجهیزات هوایی موجود برای اطفای حریق عرصه های طبیعی بپردازیم و ما حتما ناوگان هوایی اطفای حریق کشور را با کمک این نهادها ساماندهی خواهیم کرد.

مسئولان کشور مشکلات محیط زیست را درک کرده اند

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در بخش دیگری از صحبت هایش تاکید کرد: ما حتما باید امکانات بیشتری را در اختیار نیروهای دولتی و نیروهای مردمی دوستدار طبیعت که در صحنه های مختلف به کمک اطفای حریق عرصه های طبیعی می آیند، بگذاریم. ضمن این که لزوم استفاده از پهباد برای رصد و پایش حریق و تخلفات زیست محیطی بر هیچ کس پوشیده نیست و ما به صورت مجدانه پیگیر تامین این تجهیزات خواهیم بود.

وی با بیان این که لزوم رفع معضلات زیست محیطی توسط مسئولان ارشد کشور درک شده است، گفت: اکنون با توجه به این که معضلات زیست محیطی از جمله خشکسالی، ریزگردها و تغییر اقلیم به صورت ملموس بر جامعه و اقتصاد کشورمان اثر می گذارد و تبعات روشن این پدیده ها در قالب سیل، آتش سوزی و ... مشخص شده است، امیدواریم که همه دستگاه ها برای مقابله با این معضلات به ما کمک کنند.

ارزیابی دقیق از وضعیت حیات وحش، شرط تصمیم گیری درباره پروانه شکار

سلاجقه در پاسخ به سوالی درباره موضع خود نسبت به صدور پروانه شکار گفت: ما معتقدیم که تمام مسائل موجود در طبیعت از جمله جانوران، گیاهان و زیستگاه ها باید مدیریت شود و بنابراین تا زمانی که به ارزیابی دقیقی از وضعیت حیات وحش کشور در زیستگاه های مختلف نرسیم، فعلا نمی توانیم موضع مشخصی درباره صدور پروانه شکار اعلام کنیم.

رئیس سازمان محیط زیست ادامه داد: متاسفانه بسیاری از گونه های حیات وحش کشور در معرض انقراض قرار گرفته اند یا از لحاظ جمعیتی، پراکندگی مناسبی در سطح ایران ندارند. همچنین زیستگاه های بسیاری تخریب شده است و بخش مهمی از حیات وحش کشور زیستگاه های مطلوب خود را از دست داده اند و ما ابتدا باید تمام این موارد را بررسی کنیم و بعد درباره صدور یا عدم صدور پروانه شکار تصمیم گیری کنیم.

به دنبال قدرتمند کردن سازمان محیط زیست هستیم

سلاجقه در بخش پایانی صحبت هایش با تاکید بر لزوم افزایش قدرت نظارتی سازمان محیط زیست گفت: ما معتقدیم مجوز هیچ پروژه ای که برخلاف توسعه پایدار باشد، نباید صادر شود و اساسا ما به دنبال ایجاد یک سازمان محیط زیست قدرتمند در کشور هستیم؛ به نحوی که این سازمان باید بر تمام دستگاه های اجرایی کشور اشراف نظارتی کامل داشته باشد.

وی در پایان تصریح کرد: خوشبختانه قوانین مناسبی برای ارتقای جایگاه نظارتی سازمان محیط زیست تصویب شده است و ما معتقدیم نباید اعتبار لازم برای اجرای هیچ پروژه ای که ارزیابی های زیست محیطی آن انجام نشده و از سازمان محیط زیست مجوز نگرفته است، تامین شود.