ساخت خانه های قوطی کبریتی با انبوهی از مشکلات در حاشیه شهرها / مسکن هایی بدون رفاه و امنیت

حاشیه نشینی در چند سال اخیر فقط محدود به کلانشهر تهران نشده است و تمام استان های کشور را با این موضوع درگیر کرده است. بدون شک توسعه شهرنشینی و پیدایش مناطق کلان شهری در کشورهایی مانند ایران با توسعه شهرنشینی در کشورهای توسعه یافته تفاوت های زیادی دارد که این امر در کشور ما تبدیل به معضل حاشیه نشینی شده است.

امروز حاشیه نشینی مانند قارچ در سراسر کشور رشد می‌کند و ساکنان این مناطق از کمترین  امکانات اولیه نیز بی بهره اند. فلذا شاهد گسترش بی رویه نابرابری های اجتماعی، فقر، بیکاری، بزهکاری، تفاوتهای فرهنگی و بیسوادی در این مناطق هستیم.

یکی از عوامل حاشیه نشینی نیز اجرای پروژه های گسترده خانه سازی تحت عنوان طرح ملی مسکن مهر یا طرح مسکن ملی بود .این رشد فزاینده واحدهای مسکونی، هراس و واهمه بسیاری از آسیب شناس ها و جامعه شناس ها را در پی داشت، چراکه در شرایط پیش آمده تنها بحث احداث بنای مسکونی مطرح نیست و باید تدبیری نیز برای خدمات زیربنایی اندیشید.

گرچه دولت‌های قبل با هدف خانه دار شدن اقشار متوسط و کم درآمد جامعه دست به این انبوه سازی ها زدند و بسیاری نیز به قول معروف صاحب سقف بالای سر شدند اما باید این نکته را در نظر گرفت تراکم بالای جمعیت، فقدان تسهیلات مناسب زندگی، کمبود خدمات اولیه زیربنایی، محیط زیست آلوده و غیربهداشتی باعث مشکلات عدیده در این مناطق شده است و شاهد درصد بالایی از بیسوادی، بیکاری، جنایت و ناهنجاری های روانی هستیم که درصورت بی توجهی می‌توانند تمام هستی یک شهر را نیز تهدید کند چراکه پائین بودن روح تعلق شهروندی، احساس تبعیض، سرخوردگی از خصایص بارز مناطق حاشیه نشین است. حاشیه نشین این احساس را دارد که شهر خانه او نیست، اگرچه خانه او در شهر است.

از تجارب جهانی باید درس می‌گرفتیم

مصطفی اقلیما آسیب شناس اجتماعی درباره این مسئله که طرح مسکن مهر و ملی در حاشیه شهر ها اجرایی شدند اما امروز می‌بینیم که بسیاری از آن خانه ها از امکانات اولیه اعم از آب شرب، سیستم حمل و نقل عمومی، مراکز اموزشی و... برخوردار نیستند. حال این مسائل چه آسیب هایی به دنبال دارد گفت: ابتدا باید مسئولان ما باید بدانند که مردم ما در ایران عاقل هستند و تجارب جهانی را دنبال می‌کنند. در کشور فرانسه چنین طرح هایی برای خانواده های کم بضاعت اجرایی شد و خانه های زیادی ساختند اما در نهایت به دلیل کمبود امکانات آن مناطق، آسیب های اجتماعی زیادی به وجود آمد که در مسئولان فرانسه آن خانه ها را منفجر کردند.

او ادامه داد: در کشور ما نیز در هر دولت شاهد طرح هایی بودیم اما حقیقت این است که طرح ها نه برای بهتر شدن زندگی مردم بلکه برای سود و منفعت اطرفیان دولت مردان بود. برای کسی مهم نیست که مردم در این ساختمان ها با چه مشکلاتی مواجه هستند.

اقلیما افزود: برای کسی در ایران مهم نبود که در یک خانه 60 متری چند نفر باید زندگی کنند کمااینکه مشاهده میکنیم در یک واحد کوچک یک خانواده 8 نفره زندگی می‌کنند که همین مسئله خود باعث بازتولید آسیب می‌شود. فرهنگ های مختلف با یکدیگر درگیر می‌شوند  آنهم در شرایطی که فرهنگ آپارتمانشینی نیز هنوز در کشور ما به درستی جا نیوفتاده است.

ارزش خانه های ارزان از قیمت تمام شده آنها نیز کم تر بود

این آسیب شناس اجتماعی با بیان اینکه قبل از ساخته شدن این خانه ها هیچ فکری در رابطه با ساخت زیرساخت های مورد نیاز انجام نشده است خاطر نشان کرد: برای مسئولان ما فقط این مهم بود که یک خانه با هزینه کم بسازند در صورتی که ارزش خانه های ساخته شده اندازه همان قیمت پایین هم نبود. حالا نیز شاهد درگیری های زیادی بین ساکنان این مناطق هستیم.

ساخت خانه ناامن و بدون رفاه برای 50 هزار انسان

او ادامه داد: این مراکز می توانند با نداشتن امکانات رفاهی و امنیتی به زودی  تبدیل به مرکز دزدی و جرم و جنایت شوند.

اقلیما با بیان اینکه باید ابتدا فضای مورد استفاده سیستم آموزش و پرورش و سیستم درمانی در این مناطق مشخص می‌شدند و بعد برای 50 هزار نفر آدم ساختمان سازی صورت می‌گرفت تاکید کرد: در محلاتی که امکانات کم تری وجود داشته باشد به دلیل پایین بودن نرخ مسکن نسبت به مناطق دیگر افراد فقیر تر حضور خواهند داشت حال وقتی ابعاد ساختمان سازی نیز گسترده تر باشد ما شاهد یک نوع اپیدمی فقیر نشینی خواهیم بود که مرکز آلودگی و بزهکاری خواهد شد.

این آسیب شناس اضافه کرد: امروز ما در آپارتمان های شمال شهر تهران که مناطق سرمایه دار نشین هم هست شاهد مشکلات عدیده ای در بحث آپارتمان نشینی هستیم که کارشان به شورای حل اختلاف کشیده می‌شود حال وقتی در این شهرک ها انبوهی از افراد آسیب دیده حضور دارد دیگر کار به شورای حل اختلاف هم نمی‌رسد و دعوا و درگیری زیاد می‌شود.

او خاطر نشان کرد: البته مردم مشکلات خود را در این مناطق نمی‌بینند چرا که انبوه مشکلات روی دوش آنها باعث شده است تا به راحتی از کنار خیلی از مشکلات بگذرند. دستگاه های مختلف باید امروز با یکدیگر همکاری کنند اما متاسفانه در هر دوره ای مسئولان ما به دنبال پاک کردن صورت مسئله بوده‌اند و هیچ کار مفیدی انجام نداده اند. امروز تا زیر ساخت ها درست نشود مشکلات ما باقی خواهد ماند. امروز فشارهای اقتصادی تورم خود به خود معتاد را می‌سازد.

توجه نکردن به اقلیم در ساخت مسکن

اقلیما با اشاره به ساخت و سازهای حاشیه شهر اهواز تصریح کرد: در حاشیه بعضی از شهرهای گرمسیری با عنوان خانه های ارزان قیمت آپارتمان های 8 طبقه ساخته‌اند این در حالی است که سرمایش و گرمایش این خانه ها به راحتی صورت نمی‌گیرد و قرن ها در این مناطق خانه های گلی تک طبقه ساخته میشد تا به راحتی بتوان آن را گرم یا سرد کرد اما ما حتی در این مناطق به شرایط منطقه نیز توجه نکرده ایم و استاندارهای علمی را مد نظر قرار نداده ایم.

این آسیب شناس در پایان اذعان کرد: ما تنها با ساختن خانه مشکلات مردم را حل نمی‌کنیم بلکه باید مسائل ریشه ای تر از جمله نبود کار و امکانات در استان ها توجه کنیم که همین مسئله باعث مهاجرت و حاشیه نشینی افراد زیادی می‌شود. امروز 90 درصد مسافرکش های مهاجر در تهران از کردستان آمده اند یا افراد برای کار از حاشیه ها چند ساعت را فقط برای رفت و آمد به تهران طی می‌کنند که این مسئله خود باعث ناتوانی آنها در درست کار کردن می‌شود و خانواده ها نیز از هم می‌پاشند.