چه کسی متروی تهران را ساخت؟ / طرحی ۱۱۰ ساله که از واگن اسبی شروع شد !

به گزارش رکنا، ایده ساخت مترو در تهران، سابقه‌ای بیش از یک قرن دارد. نخستین بار حدود ۱۱۰ سال پیش، طرحی مشابه متروی امروزی با عنوان "واگن اسبی" از حرم حضرت عبدالعظیم تا میدان حر فعلی اجرا شد که تا سال ۱۳۱۰ نیز فعالیت داشت. اما آنچه امروز به عنوان مترو تهران شناخته می‌شود، در دهه ۵۰ خورشیدی به‌طور رسمی کلید خورد.

محمد آقازاده، پیشکسوت روزنامه نگاری با انتشار عکس و متنی در رابطه با بازدید اولیه از متروی تهران نوشت: «دروغ ها در ایران جای می افتند، آغاز کارمترو نه کار کرباسچی و‌ نه محسن هاشمی بوداولین مدیرعامل مترو، اصغر ابراهیمی بر اساس نقشه فرانسوی کار را پیش برد و حتی چند کیلومتر مسیر تونل را اشتباه حفر کرد ولی بعد تصحیح کرد، در زمان او از ایستگاه های مترو گزارش تهیه کردم.شخصیت اش برایم ناچسب بود ولی آغازگر اوبود و نه آنها که حقیقت را می دانند ولی ترجیح می دهند سکوت کنند.»

آغاز رسمی احداث مترو؛ همکاری با فرانسوی‌ها

در مهرماه سال ۱۳۵۳، به‌منظور حل معضل ترافیک تهران، مطالعاتی توسط شرکت‌های مشاور خارجی از جمله شرکت فرانسوی «سوفرتو» انجام شد که بر اساس آن، ساخت مترو با ۷ خط به‌عنوان بهترین راه‌حل پیشنهاد گردید.

در سال ۱۳۵۴، شرکت راه‌آهن شهری تهران و حومه (مترو) تأسیس شد و نخستین قرارداد رسمی با مهندسان مشاور فرانسوی منعقد شد. با آغاز عملیات اجرایی در سال ۱۳۵۶، کلنگ ساخت خط یک مترو در اراضی عباس‌آباد (در محدوده بزرگراه شهید حقانی کنونی) به زمین زده شد. یک شرکت ایرانی نیز در مزایده شرکت کرده و بخشی از پروژه را در این منطقه بدون معارض برعهده گرفت.

توقف پروژه با وقوع انقلاب و جنگ تحمیلی

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ و در ادامه آغاز جنگ تحمیلی، فعالیت شرکت‌های خارجی متوقف شد. عملیات اجرایی مترو تا آذرماه ۱۳۵۹ ادامه یافت، اما در نهایت با خروج نمایندگان شرکت‌های خارجی از ایران، دولت در سال ۱۳۶۰ به‌صورت رسمی توقف کامل پروژه توسط مشاوران خارجی را اعلام کرد.

احیای پروژه با تکیه بر توان داخلی

در سال ۱۳۶۳ و در بحبوحه جنگ، مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در خطبه‌های نماز جمعه پنجم بهمن‌ماه، بر لزوم احداث مترو نه‌تنها در تهران، بلکه در سایر کلان‌شهرهای کشور تأکید کرد. ایشان در سخنانی ماندگار، مترو را راهکاری اساسی برای صرفه‌جویی در وقت، کاهش هزینه‌ها و افزایش ایمنی دانستند و گفتند:

«تفاوت صرفه‌جویی بین مترو و تاکسی یا اتوبوس، چقدر در اقتصاد ما عظیم است. چرا نباید این کار را بکنیم؟ در مترو نه تصادف وجود دارد، نه معطلی. می‌شود روی وقت حساب کرد... ما مسئولیم که روی وقت مردم حساب کنیم، باید این کار را کرد.»

پس از این حمایت صریح، هاشمی رفسنجانی با حضور در هیئت دولت درباره اهمیت و ضرورت ساخت مترو توضیحاتی ارائه کرد. سرانجام با پیگیری‌های صورت‌گرفته و اتکا به توان مهندسان داخلی، از سال ۱۳۶۴ احداث مترو تهران دوباره از سر گرفته شد.

مترو امروز؛ ستون فقرات حمل‌ونقل پایتخت

امروزه مترو تهران با جابه‌جایی روزانه میلیون‌ها مسافر، به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین ابزارهای حمل‌ونقل عمومی پایتخت شناخته می‌شود. این سیستم زیرزمینی با کاهش ترافیک، صرفه‌جویی در وقت و هزینه‌ها، نقش مهمی در زندگی روزمره شهروندان ایفا می‌کند و توسعه آن همچنان در دستور کار مسئولان قرار دارد.