به زودی آب پشت سدها توانایی تأمین انرژی نخواهند داشت/ افزایش اختلال در آسانسورها تا بانک ها و اینترنت/آقای رئیس جمهور با خورشید بازی نکنید!

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در پی کاهش ۳ میلیارد و ۷۴۰ میلیون مترمکعبی ورودی آب به سدهای کشور در سال آبی جاری، شاهد افت ۳۱ درصدی ذخایر آبی سدها هستیم. این کاهش چشمگیر در حالی است که میزان ذخایر آبی سدها در تاریخ ۱۱ اسفندماه ۱۴۰۲ به ۲۳ میلیارد و ۵۴۰ میلیون مترمکعب رسیده، که نسبت به مدت مشابه سال قبل، افت ۵ درصدی را نشان می‌دهد. علاوه بر این، سد کرج که روزی قرار بود نیاز آبی تهران و البرز را برطرف کند، تنها ۸ درصد از ظرفیت خود را پر کرده است. با این شرایط چه آینده برای تهران شکل خواهد گرفت؟ در این گزارش به این سوال پاسخ داده شده است.

سد کرج، آن غول آبی که قرار بود تشنگی تهران و البرز را سیراب کند، اکنون تنها ۸ درصد از ظرفیت خود را پر کرده است!سد کرج که دیگر نفس‌های آخر خود را می‌کشد، تنها تأمین‌کننده آب شرب تهران نیست، بلکه کشاورزان پایین‌دست هم چشم‌انتظار همان مقدار اندک باقی‌مانده آب هستند. اکنون که ذخیره آب سد به ۸ درصد رسیده، دیگر آبی برای آبیاری زمین‌های تشنه باقی نمانده است. گندم، جو و میوه‌ها در حال خشک شدن هستند، قیمت‌ها قرار است به آسمان برسند و شکم مردم خالی خواهد ماند. چرا؟ چون بارش‌ها ۴۴ درصد کمتر از سال گذشته بوده و مسئولان گویا در خواب به سر می‌برند! نه سیستم آبیاری بهینه‌ای راه‌اندازی کرده‌اند و نه جلوی هدررفت آب در لوله‌های فرسوده را گرفته‌اند. در این میان، چاه‌های زیرزمینی نیز در حال خشک شدن هستند و زمین‌های زیر پا شروع به فرو ریختن می‌کنند.

مدیریت آب کجاست؟

حال به رکوردشکنی تهرانی‌ها برسیم! روزانه هر ایرانی 250 لیتر آب در این شهر مصرف می‌شود.  مردم گویا فکر می‌کنند که آب یک کالای بی‌قیمت است: شیلنگ به دست، ماشین‌ها را شست‌وشو می‌دهند، باغچه‌ها را غرق می‌کنند و لوله‌های خانه‌شان چکه می‌کند و کسی توجهی به آن نمی‌کند. چرا؟

اگر همین حالا به فکر نیافتیم، نه تنها خودمان تشنه خواهیم ماند، بلکه نسل‌های آینده هم باید در صف آب بایستند. تنها راه بهبود شرایط استفاده از آبیاری قطره‌ای، به‌روزرسانی لوله‌های فرسوده و کاهش جمعیت می‌تواند اوضاع آب را کمی بهبود بخشد.

مشکل مصرف مردم نیست، کشاورزی است ، باید سیستم کشاورزی ما اصلاح کنیم

سیدهاشم اورعی-رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا در واکاوی این شرایط گفت:  دو نکته اساسی در مورد آب می‌توانم بگویم. نکته اول این است که مشخص است که وقتی تراکم جمعیت در یک منطقه افزایش می‌یابد، مصرف آب نیز به همان اندازه افزایش پیدا می‌کند. اما نکته‌ای که باید در نظر گرفت این است که سهم آب شرب و مصارف غیرصنعتی و غیرکشاورزی در کشور، از طریق آمارهای مختلف اعلام می‌شود. یکی از این آمارها را وزارت نیرو و دیگری را وزارت جهاد کشاورزی منتشر می‌کند. این آمارها با هم تفاوت دارند، اما به‌طور مثال گفته می‌شود که مصرف آب شرب کشور کمتر از ۱۰ درصد مصرف کل آب است. در واقع، چیزی حدود ۹۰ درصد از مصرف آب کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود. بنابراین، اگر بخواهیم مشکل آب را حل کنیم، منطق حکم می‌کند که باید سیستم کشاورزی‌مان را اصلاح کنیم.به عبارت دیگر، اگر قصد داریم مشکلی را حل کنیم، باید اولویت‌ها را درست شناسایی کنیم. نمی‌توان تمام منابع مالی، وقت و انرژی خود را صرف کنیم که فقط مصرف آب شرب مردم کاهش یابد، چرا که اگرچه این موضوع اهمیت دارد، ولی در واقع اولویت اول محسوب نمی‌شود. مادامی که ۹۰ درصد کل مصرف آب کشور به کشاورزی اختصاص دارد و همه می‌دانیم که راندمان آبیاری در کشور به شدت پایین است، به هیچ عنوان نمی‌توانیم مشکل آب را حل کنیم. هنوز در کشاورزی ما از روش‌های غرقابی استفاده می‌شود که به این معناست که آب زیادی به هدر می‌رود و حداقل یک سوم آب مصرفی در این فرآیند از بین می‌رود.

کشت‌های بهاره را به کشت‌های پاییزه منتقل کنیم!

رئیس اتحادیه انجمن علمی انرژی ایران در ادامه گفت:راندمان مصرف آب در کشاورزی به دلیل عدم استفاده از فناوری‌های نوین و روش‌های پیشرفته به شدت پایین است. اگر این روند ادامه یابد، منابع آبی کشور به پایان خواهد رسید و هیچ آبی برای ادامه استفاده در دسترس نخواهد بود. حتی این مشکل می‌تواند برای تامین آب شرب هم بروز کند و به نوبه خود به معضل آب شور تبدیل شود. برای حل این مشکلات، متخصصین در این زمینه روش‌هایی پیشنهاد می‌دهند که بهبود بهره‌وری مصرف آب در کشاورزی را تضمین کند. مثلا یکی از این پیشنهادات این است که کشت‌های بهاره را به کشت‌های پاییزه منتقل کنیم و از فناوری‌های روز برای افزایش بازدهی مصرف آب استفاده کنیم. اما این تنها یک بخش از مشکل است.

 با طراحی و استقرار صنایع بزرگ در مناطق کم آب بحران ایجاد کردیم

اورعی با بیان اینکه در کنار این مسئله، مسائل صنعتی هم باید مورد توجه قرار گیرد گفت: ما با طراحی و استقرار صنایع بزرگ در مناطقی که منابع آبی کافی ندارند، مشکلات بزرگی ایجاد کرده‌ایم. به‌طور مثال، صنایع بزرگی همچون فولاد و کاشی و سرامیک را در مناطق مرکزی کشور مثل یزد و اصفهان مستقر کردیم. حالا این استان‌ها با کمبود منابع آبی مواجه شده‌اند و منابع آبی در این مناطق برای تأمین آب کشاورزی و صنعت کافی نیست. این مشکل منجر به این شده که بخواهیم آب را از استان‌های همجوار به این مناطق منتقل کنیم.اما این انتقال آب باعث بروز تنش‌ها و جنگ‌های آبی می‌شود، چرا که منابع آبی این استان‌های همجوار به خودی خود برای کشاورزی نیاز دارند و اگر آب آنها به این مناطق منتقل شود، کشاورزی آن‌ها دچار بحران خواهد شد. در واقع، این نوع تصمیمات در نهایت نه تنها به نفع کشور نیست، بلکه موجب بروز اختلافات و مشکلات اجتماعی و اقتصادی نیز می‌شود. به نظر من، این نوع پروژه‌ها روش‌های اشتباهی هستند که بیشتر برای تأمین منافع گروه‌های خاص طراحی شده‌اند تا برای حل بحران آب کشور.

انتقال آب از خلیج فارس یا دریای عمان به مرکز کشور نسخه جدید و منفعت طلبانه است

رئیس اتحادیه انجمن علمی انرژی ایران با گفتن از اینکه در حال حاضر، ما در کشور با پروژه‌هایی مواجه‌ایم که بر اساس این فرض غلط طراحی شده‌اند که می‌توانیم آب را از دریاچه‌ها و دریاهای دور به مناطق خشک و کم‌آب منتقل کنیم افزود: به‌طور مثال، پیشنهادهایی برای انتقال آب از خلیج فارس یا دریای عمان به مرکز کشور مطرح شده است. این پروژه‌ها نه تنها از نظر فنی و اقتصادی قابل توجیه نیستند، بلکه می‌توانند آسیب‌های زیست‌محیطی فراوانی به همراه داشته باشند. در چنین پروژه‌هایی، بیشتر منافع گروهی و کوتاه‌مدت افراد خاص در نظر گرفته می‌شود، نه منافع ملی.

آب نباشد، برق هم نیست

اورعی با بیان اینکه  نگرانی بزرگ دیگری که در مورد آب دارم، به برق مربوط می‌شود چنین هشدار داد: در حال حاضر، ۱۴ درصد از ظرفیت نیروگاه‌های برق کشور به برق آبی تعلق دارد. به این معنی که میزان تولید برق کشور وابسته به میزان آبی است که پشت سدها ذخیره شده است. حالا اگر در تابستان و در اوج مصرف، مجبور شویم که آب ذخیره شده در سدها را به بخش کشاورزی یا آب شرب اختصاص دهیم، این موضوع می‌تواند به بحران برق در کشور منجر شود. چرا که در این صورت منابع آبی برای تولید برق کاهش خواهد یافت و این مسئله، به نوبه خود، منجر به بحران برق خواهد شد. در نتیجه، وضعیت آب و برق کشور به شدت به یکدیگر وابسته است و باید این دو مقوله را به‌طور همزمان مدیریت کرد تا از بحران‌های احتمالی جلوگیری شود. اصلاحات اساسی در بخش کشاورزی و صنایع ضروری است تا بحران آب و برق کشور حل شود و از تصمیمات نادرست و غیرکارشناسی که تنها به نفع پروژه‌های خاص است، جلوگیری شود.

به زودی، صنایع و منابع آبی پشت سدها دیگر توانایی تأمین انرژی لازم را نخواهند داشت

دکتر اورعی در ادامه صحبت‌های خود به تفصیل بیان کرد: در حال حاضر، وضعیت به گونه‌ای پیش می‌رود که به نظر می‌رسد به زودی، صنایع و منابع آبی پشت سدها دیگر توانایی تأمین انرژی لازم را نخواهند داشت. این یعنی ما قادر نخواهیم بود از ۱۴ درصد ظرفیت تولید برق خود که به منابع آبی وابسته است، استفاده کنیم. نتیجه‌ این امر آن خواهد بود که مشکل کمبود برق در تابستان سال آینده شدیدتر از امسال خواهد شد. در واقع، وقتی صحبت از برق می‌کنیم، منظور تنها تأمین انرژی برای منازل و صنایع نیست، بلکه این مشکل به طور کلی بر سیستم‌های حیاتی کشور تأثیر خواهد گذاشت. این تأثیرات نه تنها به شبکه بانکی و اینترنت مربوط می‌شود، بلکه بر سایر خدمات عمومی هم تأثیر خواهد داشت.

رئیس اتحادیه انجمن علمی انرژی ایران گفت:  زندگی بدون برق در دنیای امروز غیرممکن است. وقتی برق قطع می‌شود، مشکلات بسیاری بلافاصله بروز می‌کند. مثلاً آسانسور در ساختمان‌های مسکونی معمولی از کار می‌افتد، اینترنت قطع می‌شود و در مناطقی که سیستم‌های پمپ آب دارند، قطع برق به معنای قطع دسترسی به آب خواهد بود. این مشکلات به ویژه برای ساکنان آپارتمان‌های چند طبقه به طور جدی قابل مشاهده است، زیرا آن‌ها قادر نخواهند بود به راحتی به خدمات اولیه خود مانند آب و برق دسترسی پیدا کنند. در واقع، زندگی بدون برق امروز به یک چالش جدی تبدیل شده است.پیشتر گفته می‌شد که اگر برق قطع شود، می‌توان با شمع مشکلات را موقتاً حل کرد، اما این روزها سهم روشنایی از مصرف برق بسیار کم شده است و در واقع مشکلات دیگر جایگزینی برای مصرف برق پیدا کرده‌اند. به عنوان مثال، دو هفته پیش در تهران، در ساعات اولیه شب، برق بخش شمالی شهر قطع شد و این اتفاق باعث شد که چراغ‌های راهنمایی چهارراه‌ها خاموش شوند و نظم شهری کاملاً به هم بریزد. این تنها یک نمونه از مشکلات ناشی از قطعی برق است و بخش‌های دیگر از جمله صنعتی و تجاری نیز تحت تأثیر این قطعی‌ها قرار دارند.

با کاهش منابع آبی، اوضاع صنعت بدتر می شود، تورم افزایش می یابد

اورعی افزود: در بخش صنعتی، اوضاع حتی بدتر است. اتاق بازرگانی تهران اعلام کرده است که تولید کشور به دلیل قطعی‌های مکرر برق، ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافته است. این کاهش تولید به معنای کاهش عرضه کالاها است، در حالی که تقاضا همچنان ثابت باقی می‌ماند. این وضعیت به شدت بر قیمت‌ها تأثیر می‌گذارد و تورم را بیشتر خواهد کرد. تورم که در حال حاضر عمدتاً ناشی از افزایش تقاضا به دلیل کسری بودجه دولت است، در آینده ممکن است به دلیل کاهش عرضه کالاها و خدمات، تشدید شود. حتی اگر دولت بتواند در آینده کسری بودجه خود را کاهش دهد – که به طور واقعی چنین امری بعید به نظر می‌رسد – باز هم با کاهش عرضه کالاها و خدمات، تورم بیشتر خواهد شد. چرا که تورم تنها به دلیل افزایش تقاضا نیست، بلکه کاهش عرضه کالاها و خدمات نیز به شدت به آن دامن می‌زند. تا کنون، تورم عمدتاً ناشی از کسری بودجه دولت بوده است، چرا که دولت برای تأمین هزینه‌های خود اقدام به چاپ پول کرده و در نهایت این پول به دست مردم می‌رسد و موجب افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات می‌شود. برای مثال، اگر هر روز ۵۰ راس گوسفند به قصابی‌ها می‌بردند، مردم در صف خرید می‌ایستادند. حالا اگر تعداد گوسفندها به ۲۰ یا ۳۰ راس کاهش یابد، این کاهش عرضه تأثیر مستقیم و شدیدی بر قیمت‌ها و تورم خواهد داشت.

اقتصاد به سمت کوچکتر شدن پیش می‌رود. این به معنای فقر بیشتر برای اکثریت مردم خواهد بود

این کارشناس حوزه انرژی تاکید داشت: با کاهش تولید ناخالص داخلی، وضعیت اقتصادی کشور روز به روز بدتر می‌شود و اقتصاد به سمت کوچکتر شدن پیش می‌رود. این به معنای فقر بیشتر برای اکثریت مردم خواهد بود. این وضعیت به شدت به شکاف‌های طبقاتی دامن می‌زند و فاصله میان ثروتمندان و فقرا افزایش می‌یابد. در نتیجه، این وضعیت می‌تواند منجر به ناپایداری اجتماعی شود که خود موجب افزایش جرم و جنایت می‌شود، چیزی که در روزهای اخیر شاهد آن هستیم.

راه حل چیست؟

سیدهاشم اورعی-رئیس اتحادیه انجمن های علمی انرژی ایران با گفتن از اینکه اگر دولت بخواهد اقدامی فوری برای جلوگیری از تشدید بحران در سال آینده انجام دهد، اولین و ضروری‌ترین گام این است که با صداقت و شجاعت واقعیت‌ها را با مردم در میان بگذارد. دولت باید برنامه‌ریزی دقیقی انجام دهد و از متخصصین برای حل مشکلات استفاده کند گفت: برای مثال، در بخش کشاورزی که بیشترین مصرف آب را دارد، باید تصمیمات سختی اتخاذ شود. این تصمیمات ممکن است شامل کاهش کشت در مناطقی باشد که منابع آبی آن‌ها محدود است و یا تشویق کشاورزان به استفاده از تکنیک‌هایی باشد که نیاز به آب کمتری دارند. مشکلات اساسی کشور، به ویژه در بخش‌های مختلفی مانند آب، برق و بنزین، ناشی از عدم برنامه‌ریزی صحیح و آشفتگی مدیریتی است. برای حل این مشکلات، دولت باید از تصمیمات سخت و موثر استفاده کند و به جای اتکاء به روش‌های کوتاه‌مدت، باید به برنامه‌ریزی بلندمدت و پایدار روی آورد تا از بدتر شدن وضعیت جلوگیری شود.

هنوز به روش 100 سال پیش کشاورزی می کنیم

دکتر اورعی در ادامه افزود:ما هنوز به روش‌های ۱۰۰ سال پیش کشاورزی می‌کنیم. این مسائل نیاز به برنامه‌ریزی و مدیریت دارند. یعنی مدیریت باید شجاعت لازم را داشته باشد. مثلاً در مناطقی که کمبود آب داریم، باید به کشاورزان گفته شود که سال اول کشت نکنند و در سال دوم آن‌ها را راهنمایی کنند تا بدانند باید چه گیاهانی بکارند. تغییر الگوی کشت ضروری است. باید بگوییم شما نمی‌توانید کشت کنید، اما پول آن را به شما می‌دهیم. دیگر چاره‌ای نداریم. آن‌ها هم نمی‌توانند بگویند که زندگی‌شان را چگونه بگذرانند. در نهایت، حتی همان تعداد کم روستاییانی که باقی می‌مانند، به شهر می‌روند و شرایط بدتر می‌شود.

15 سال فریاد زدیم که باید به سمت انرژی های تجدید برویم، نرفتند!

اورعی در مورد اینکه  چقدر بهره‌برداری از انرژی تجدیدپذیر می‌تواند به ما در عبور از این بحران کمک کند گفت: خیلی می‌تواند کمک کند. ما ۱۰-۱۵ سال است که داریم می‌گوییم باید این مسیر را می‌رفتیم، اما هیچ‌کس به حرف ما گوش نمی‌داد و حتی مسخره هم می‌کردند. حالا امروز، وقتی برق قطع می‌شود، مسئولین و برنامه‌ریزان برق به این نتیجه رسیده‌اند که برق در دسترس نیست و مشکلات حل نمی‌شود. 

آقای رئیس جمهور با خورشید بازی نکنید، اقتصاد برق باید به درستی طراحی شود

اورعی در پایان گفت :  ۱۵-۲۰ سال این مسئله را رها کرده‌اند و حالا ناگهان، رئیس‌جمهور می‌آید و می‌گوید که تا پیک سال آینده، یا وزیر نیرو می‌گوید که تا پیک سال آینده، مشکل را حل خواهیم کرد. این سخن"بازی با خورشید" است. یعنی تمام بار کمبود برق را می‌خواهند به دوش انرژی خورشیدی بیندازند و انتظار دارند که ظرف چند ماه این مشکل حل شود. این یک دروغ محض است و چنین چیزی ممکن نیست.در نتیجه، انرژی تجدیدپذیر می‌تواند راه‌حل اصلی ما باشد، ولی نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و زمان دارد. اقتصاد برق باید به درستی طراحی شود، مدلی اقتصادی که تا امروز شکل نگرفته است. در نهایت، اگر آسیب‌شناسی کنیم، خواهیم دید که مشکل اصلی سیستم مدیریتی کشور است که همیشه مسائل را به صورت کوتاه‌مدت می‌بیند و تصور می‌کند عمر کشور با پایان عمر مدیریت خود پایان می‌یابد. در مورد مسائل آب، برق و انرژی، این‌ها ذاتاً کارهایی بلندمدت هستند.