آقای پزشکیان دولت شما میتواند برند انرژی تجدیدپذیر کشور باشد با تیتر : «ایران غول صادرات انرژی سبز»!

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، ناترازی انرژی در ایران در نگاه اول ممکن است به‌عنوان یک مشکل فنی و اقتصادی مطرح شود، اما ریشه‌ اصلی آن را به نظر باید در ضعف مدیریتی جستجو کرد. این مشکل بیش از آنکه ناشی از عوامل فنی یا کمبود منابع باشد، به ضعف سوءمدیریت برمی‌گردد. اصلاح این وضعیت نیازمند تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری و مدیریت کلان بخش انرژی است. در این میان، مدیران ارشد کشور همواره از راهکارهایی برای رفع این مشکل سخن می‌گویند، اما سوال اساسی این است که ایران تا چه حد در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی، پیشرفت کرده است؟ در ادامه به این موضوع پرداخته خواهد شد.

باید بیان داشت ، در طول دوره فعالیت دولت‌های پیشین و دولت فعلی، اقدامات متعددی در جهت توسعه و گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر صورت گرفته است. این اقدامات به‌ویژه از جنبه تجهیزاتی و زیرساختی اهمیت ویژه‌ای دارند. با این حال، همچنان شاهد مشکلاتی نظیر قطعی‌های مکرر برق و چالش‌های مرتبط با تأمین پایدار انرژی هستیم که موجب بحث و گفت‌وگو میان مسئولان شده است.

یکی از برنامه‌های دولت سیزدهم که از سال ۱۴۰۰ آغاز شد، ایجاد ۱۰۰ مگاوات ظرفیت جدید در نیروگاه‌های تجدیدپذیر بود. این برنامه در شرایطی تدوین شد که زیست‌بوم صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور دچار مشکلات اساسی بود. به‌طور خاص، در دوره‌های پیشین، عمده فعالیت‌ها به صدور مجوزها و عقد قراردادهای خرید تضمینی برق محدود شده بود، در حالی که دولت تعهدات مالی خود را به‌طور کامل اجرا نکرده و بدهی‌های سنگینی در این حوزه انباشته شده بود. این وضعیت موجب رکود در صنعت و کاهش تمایل سرمایه‌گذاران برای ورود به این بخش شد.

به‌منظور حل این چالش‌ها، دولت سیزدهم در چند گام اصلی اقدام کرد.

گام اول کاهش مداخله مستقیم دولت در بازار برق تجدیدپذیر بود. به‌عنوان مثال، تشکیل "تابلوی برق سبز" به‌عنوان یکی از مصادیق این سیاست، امکان معامله و خرید و فروش برق را در بستر رقابتی فراهم کرده است. همچنین، حذف قراردادهای خرید تضمینی دولتی و ایجاد مدل‌های سرمایه‌گذاری متقابل از دیگر اقدامات مهم در این زمینه بوده است.

گام دوم شامل توسعه مدل‌های سرمایه‌گذاری در این صنعت بود. به این معنا که امکان سرمایه‌گذاری در این حوزه از مقیاس‌های کوچک، مانند سرمایه‌گذاری یک دلاری، تا مقیاس‌های کلان و بین‌المللی با ارزش میلیارد دلاری فراهم شود. این سیاست به‌گونه‌ای طراحی شد که هم سرمایه‌گذاران داخلی و هم سرمایه‌گذاران خارجی بتوانند در این بخش فعالیت کنند و ظرفیت تولید برق تجدیدپذیر افزایش یابد.

در همین راستا، دولت اقدام به انعقاد قراردادهایی به ارزش ۵۰۰۰ مگاوات با پنج شرکت بزرگ نیروگاه‌ساز کشور کرده است.تاکنون بخش قابل‌توجهی از این ظرفیت عملیاتی شده و تعدادی از این نیروگاه‌ها نیز توسط رئیس جمهور مسعود پزشکیان افتتاح شده‌اند. درواقع، آنچه امروز شاهد آن هستیم، ادامه و تکمیل روند اصلاحات و توسعه‌ای است که از گذشته آغاز شده بود.

جذابیت های اقتصادی انرژی تجدیدپذیر برای مردم و دولت، با سرمایه اندک بیا!

یکی از نکات مهم در این زمینه، افزایش جذابیت اقتصادی انرژی‌های تجدیدپذیر است. در حال حاضر، پس از بازارهای سنتی نظیر طلا، سکه، ارز و مسکن، انرژی‌های تجدیدپذیر به‌عنوان یکی از سودآورترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری در کشور مطرح شده‌اند. این صنعت به‌اندازه‌ای اقتصادی شده است که بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح می‌دهند به‌جای ورود به بازارهای متزلزل، منابع مالی خود را به این حوزه اختصاص دهند.

برای سرمایه‌گذاران علاقه‌مند، امکان ورود به این حوزه از طریق مدل‌های مختلف سرمایه‌گذاری وجود دارد. افراد می‌توانند با سرمایه‌های اندک یا کلان، در طرح‌های موجود مشارکت کرده یا طرح‌های مستقل خود را اجرایی کنند. این فرآیند نسبتاً ساده است و حتی افراد عادی نیز می‌توانند با سرمایه‌گذاری در این بخش، بازدهی مناسبی کسب کنند. به‌عنوان نمونه، یک سرمایه‌گذاری استاندارد در انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند طی سه سال و نیم بازگشت سرمایه داشته باشد.

با وجود تمام این پیشرفت‌ها، حرکت کشور به سمت گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر همچنان با سرعت مطلوبی همراه نیست. این مسئله در شرایطی است که استفاده گسترده از این نوع انرژی می‌تواند بسیاری از بحران‌های اقتصادی و انرژی کشور را کاهش دهد. یکی از چالش‌های اصلی در این زمینه، ترغیب و جلب اعتماد سرمایه‌گذاران است. با توجه به شرایط اقتصادی کشور، فرآیند جلب اعتماد سرمایه‌گذاران زمان‌بر است، اما روند توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر در سال‌های اخیر نشان‌دهنده افزایش سرعت سرمایه‌گذاری در این بخش است.

ضعف جدی در بخش تبلیغات و اطلاع رسانی

یکی دیگر از نقاط ضعف موجود در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، عدم تبلیغات و اطلاع‌رسانی مناسب در این حوزه است. در حالی که کشورهای مختلف مانند ایالات متحده، اروپا، هند و چین به‌طور گسترده پروژه‌های خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی معرفی و ترویج می‌کنند، در ایران این روند به‌کندی پیش می‌رود. حتی صداوسیما نیز در این زمینه نقش فعالی ایفا نکرده و اطلاع‌رسانی کافی انجام نداده است. این در حالی است که جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی نیازمند اطلاع‌رسانی گسترده و شفاف‌سازی سیاست‌های حمایتی دولت است.

اگر سیاست‌گذاران در این زمینه هماهنگی و همکاری بیشتری داشته باشند، مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در کشور با سرعت بیشتری پیش خواهد رفت. یکی از مشکلات اساسی در حوزه سیاست‌گذاری انرژی در کشور، فرافکنی و نادیده گرفتن مسئولیت‌هاست. البته اینکه مطرح شود افراد غیرمسئول در حوزه انرژی از دانش و تخصص کافی برخوردار نیستند، گره‌ای از مشکلات باز نمی‌کند. مسئله اصلی این است که چرا در کشوری که منابع عظیمی از انرژی‌های تجدیدپذیر دارد، همچنان نگاه سنتی به اقتصاد نفتی حاکم است. نکته قابل تأمل آن است که اقتصاد مبتنی بر نفت و گاز ما تحت تحریم‌های خارجی قرار دارد، درحالی‌که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها از چنین محدودیت‌هایی رنج نمی‌برد، بلکه می‌تواند بسیاری از مشکلات اقتصادی و زیست‌محیطی کشور را نیز برطرف کند.

با این وجود، روند توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران به‌شدت کند است. در حالی که جهان با سرعت نور به سمت بهره‌برداری از این منابع حرکت می‌کند، ما همچنان با رویکردی آهسته و محدود پیش می‌رویم. یکی از موانع جدی در این مسیر، ساختار بوروکراتیک پیچیده و نگرش بخشی‌نگر در نهادهای اجرایی کشور است. برای مثال، حتی دریافت یک قطعه زمین برای احداث نیروگاه‌های خورشیدی مستلزم عبور از مراحل طولانی و پیچیده اداری است. در دولت قبل، تصمیم بر این شد که تمامی مجوزهای مربوط به سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در سامانه ساتا متمرکز شود، اما حتی با این اصلاحات نیز روند پیشرفت کند است. این امر به دلیل همان مشکلات ساختاری است که در سیستم اداری و نگاه مدیران وجود دارد.

یکی دیگر از چالش‌های مهم، مقاومت برخی نهادهای مرتبط با منابع طبیعی در برابر واگذاری اراضی برای احداث مزارع خورشیدی است. این مدیران اغلب دغدغه تأمین برق پایدار را ندارند و صرفاً بر افزایش میزان منابع تحت کنترل خود متمرکز هستند. به همین دلیل، هرگونه واگذاری زمین را با مقاومت روبه‌رو می‌کنند. در این میان، برخی نیز بدون ارائه مستندات علمی معتبر، ادعاهایی در خصوص آسیب‌های زیست‌محیطی این مزارع مطرح می‌کنند. برای مثال، گفته می‌شود که احداث نیروگاه‌های خورشیدی موجب اختلال در اکوسیستم خاک و کاهش ارگانیسم‌های زنده می‌شود؛ درحالی‌که این ادعاها نه‌تنها تاکنون به‌طور علمی اثبات نشده‌اند، بلکه در بسیاری از مناطق بیابانی که پوشش گیاهی و حیات جانوری بسیار محدودی دارند، این اثرگذاری ناچیز خواهد بود.

انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی، می‌توانند فرصتی بی‌نظیر برای کشور در حوزه صادرات انرژی فراهم کنند. ایران از معدود کشورهایی است که شبکه برق آن به کشورهای مختلف متصل است و صادرات برق می‌تواند یکی از منابع پایدار درآمدی برای کشور باشد. برق تولیدشده از منابع تجدیدپذیر، برخلاف منابع فسیلی، تحت تحریم قرار ندارد. در حال حاضر، ایران می‌تواند برق تولیدی خود را به کشورهای همسایه نظیر عراق، افغانستان، ترکیه، پاکستان، ارمنستان و ترکمنستان صادر کند. بنابراین، توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر نه‌تنها از منظر داخلی، بلکه از جهت گسترش دیپلماسی اقتصادی نیز اهمیت دارد.ضروری است که سیاست‌گذاری در حوزه انرژی به‌گونه‌ای اصلاح شود که توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در اولویت قرار گیرد و موانع بوروکراتیک موجود برطرف شود.

گفتنی است،گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران می‌تواند فرصت‌های شغلی گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف ایجاد کند. از جمله مشاغل جدید می‌توان به نصب و نگهداری تجهیزات انرژی خورشیدی و بادی، مهندسی و طراحی سیستم‌های انرژی پاک، تحقیق و توسعه فناوری‌های نوین، تولید تجهیزات مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر، و همچنین مشاغل در حوزه‌های فروش و بازاریابی اشاره کرد.

این توسعه می‌تواند به رشد صنایع محلی و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی منجر شود و در بلندمدت به افزایش تولید ناخالص داخلی، کاهش وابستگی به منابع انرژی فسیلی، و بهبود شرایط اشتغال و معیشت مردم کمک کند. همچنین با افزایش بهره‌وری در مصرف انرژی، هزینه‌ها کاهش یافته و منجر به رشد پایدار اقتصاد کشور خواهد شد.

برای بررسی مشاغل مرتبط با انرژی‌های تجدیدپذیر و تأثیرات آن‌ها بر رشد اقتصادی ایران، جدول زیر طراحی شده است. این جدول مشاغل مختلف ایجاد شده توسط این حوزه و اثرات آن‌ها در رشد را نشان می‌دهد. همچنین استان‌هایی که بیشترین پتانسیل برای رشد شغلی در این حوزه دارند، بررسی شده است.

در پایان، چند جمله با آقای رئیس‌جمهور

آقای مسعود پزشکیان، رئیس جمهور محترم، نکته مهم این است که توجه به انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار ارزشمند است و اینکه دولت شما به دنبال توسعه این حوزه باشد، اقدامی مثبت است و حتی می‌تواند برند دولت شما شود. همچنین، برنامه‌ریزی برای افزایش ظرفیت نیروگاهی تا سال آینده اقدام خوبی محسوب می‌شود. کشور ما، به‌عنوان یک کشور در حال توسعه، به هرگونه ظرفیت‌سازی نیاز دارد.

با این‌حال، اتکا صرف به ساخت نیروگاه‌های جدید، بدون درنظرگرفتن سایر عوامل، یک رویکرد ناقص است. نباید تصور کرد که تمام مشکلات با ساخت نیروگاه حل می‌شود. مدیریت مصرف انرژی یکی از ارکان اصلی در حل این بحران است. در حقیقت، مدیریت مصرف، بال نخست در سیاست‌گذاری انرژی است و توسعه نیروگاهی، بال دوم. بدون مدیریت صحیح مصرف، هرچقدر هم نیروگاه بسازیم، باز هم با کمبود مواجه خواهیم شد. تجربه همین سال‌های اخیر نیز نشان داده است که ساخت نیروگاه بدون کنترل مصرف، مشکل را حل نکرده است.