جوانان به زود و به زور نخواهند / باید پذیرای هزینه دادن باشیم

ناامیدی جوانان / مهدی معتمدی مهر  فعال سیاسی در گفت و گو با خبرنگار اجتماعی رکنا در پاسخ به این سوال که امروز جوانان ایرانی به دلیل وضعیت حاکم بر جامعه، نسبت به آینده خود ناامید و نامطمئن هستند، حال باید برای تغییر در این شرایط چه اقداماتی صورت بگیرد؟ گفت: بسیاری از جوانان ایرانی، امروز در شرایط سختی زندگی می‌کنند و از حداقل‌های معیشتی برای این که بتوانند یک زندگی مستقل را تشکیل بدهند و همچنین، از دستیابی به اشتغال پایدار یا مسکن، بی‌بهره و با مشکلات اساسی روبرو هستند. حال با توجه به افزایش روزافزون قیمت‌ها، جوانان ما چشم‌انداز روشنی را برای آینده امکان‌پذیر نمی‌بینند.

شعاردادن و کلی گویی ها دیگر بی فایده است

مهدی معتمدی مهر ادامه داد: نمی‌توان به شعارهای دهان‌پرکن اکتفا کرد و به صورت کلی گفت که جای «ناامیدی» را در هر شرایطی، «امید» می‌گیرد. «امید» و «اعتماد» ضرورت زندگی و تداوم حیات فردی و اجتماعی به شمار می‌روند. حتی پیامبران خدا نیز به این عناصر ابراز نیاز می‌کنند. ابراهیم نبی (ع) به صراحت می‌گوید که اطمینان قلبی می‌خواهد (لیطمئنی قلبی. بقره، آیه 260) و پروردگار قرآن هم بر او ایراد نمی‌گیرد که تو که «پدر توحید» هستی، چرا مسایل را زیرسوال می‌بری و هنوز همی تردید نشان می‌دهی و اتفاقاً خدای قرآن ایرادی نمی‌بیند که زمینه وصول به اعتماد و امید را برای یکی از بندگان خاصش فراهم می‌کند.

جوانان باید واقعیت ها و بحران ها را ببینند

معتمدی مهر خاطر نشان کرد: «امید» زیرساخت‌ها و پیش‌نیازهایی دارد که مهم‌ترین وجه آن، مسئولیت‌پذیری است. به عبارت دیگر، «امید» برای آن که واهی نباشد و پایدار بماند، باید منطبق بر واقع‌بینی پدید آید. من با کسانی که می‌خواهند واقعیات و معضلات اجتماعی را انکار کنند تا مانع ایجاد یا رشد ناامیدی شوند، موافق نیستم و فکر می‌کنم جوان ما در گام نخست، اتفاقاً باید واقعیت‌ها و بحران‌ها را ببیند و بداند که عرصه مشکلات جامعه، فراتر از آن امور محدودی است که او اطلاع دارد. اما مهم این است که آگاهی نسبت به بحران‌ها، «اراده تغییر» و زمینه پذیرش مسئولیت‌ها را فراهم آورد و به انفعال، بی‌تفاوتی و احیاناً فرصت‌طلبی برای کشیدن گلیم خویش از معرکه منجر نشود.

باید فراتر از تعلقات فردی یا گروهی عمل کنیم

معتمدی مهر با بیان اینکه ما به عنوان شهروندان این جامعه مسئولیت داریم که برای حل مشکلات پیشگام باشیم تاکید کرد: «مسئولیت‌پذیری» متکی و مبتنی به عوامل و پیش‌نیازهای دیگری مانند «نوع‌دوستی» و باور به «کرامت بشر» است. «مسئولیت‌پذیری اجتماعی» در شرایطی ایجاد می‌شود که فراتر از تعلقات فردی یا گروهی و همان‌طور که به کرامت خود و خانواده‌مان یا دوستان و هم‌گروه‌های خود، اهمیت می‌دهیم، باید «دیگران» را اعم از کسانی که با آن‌ها هم‌فکر و همراه هستیم تا آن کسانی که برخلاف ما می‌اندیشند و حتی چه بسا خصومت‌هایی را روا داشته‌اند، صمیمانه و از سر یک ضرورت اصلی و باور عمیق و نه از روی شعار و تعارف، در شمول نوع‌دوستی خود قرار دهیم.

راهبر صلح و مبارزات خشونت پرهیز نیاز جامعه امروز

مهدی معتمدی مهر تاکید کرد: مفهوم «حنیف» در قرآن که به حق‌گرایی و دوری از اکتفا به حقوق و منافع «خود» و «خودی‌ها» دارد، در همین راستا قابل ارزیابی و تحقق است. باید بپذیریم که مسیر توسعه کشور و ارتقای فرآیند دموکراسی، بدون همراهی و همکاری نهادهای محافظه‌کاری و مخالفان توسعه و دموکراسی هموار نمی‌شود. ماندلا در کتاب «راه دشوار آزادی» توضیح می‌دهد که آفریقای جنوبی بدون سفیدپوستان به توسعه، برابری و آزادی نمی‌رسد. از این رو بود که راهبرد صلح و مبارزات خشونت‌پرهیز را تبیین و پیگیری کرد.

مهدی معتمدی مهر ادامه داد: دستیابی به چنین درکی از مسئولیت‌پذیری، پشتوانه‌های نظری و زیرساخت‌های اجتماعی نیاز دارد. آموزه‌های قرآنی سرشار از محکماتی هستند که می‌توانند زمینه‌های این سنخ مسئولیت‌پذیری را فراهم آورند. ده‌ها و بلکه صدها آیه در این زمینه وجود دارند. شاید شاخص‌ترین مورد، آیه 11 سوره رعد است: «ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم» اما فقط این یک مورد نیست. مفهوم «صبر» و حتی مفهوم «آخرت» بشر را به پذیرش نگاه بلند مدت نسبت به پدیده‌ها، ابتلائات، کاستی‌ها و رنج‌ها و تحمل یک فرآیند طولانی بینش‌آفرین و نوعی جهت‌گیری پایدار و مسئولانه فرا می‌خواند.

تاریخ غرب را در کنار تاریخ ایران مطالعه کنیم

معتمدی مهر با بیان اینکه مطالعه تاریخ ایران به عنوان سرزمینی با هفت‌هزار سال سابقه تمدنی و دوام فرهنگی و هویتی نیز می‌تواند راز و رمزهای «بقا» و «امید» را به جوان ایرانی یادآوری کند اظهار کرد: شناخت جوهر تمدن غرب و آشنایی با تاریخ تحولات فرهنگی و اجتماعی اروپا و کشورهای توسعه‌یافته نیز از دیگر عواملی هستند که می‌توانند زمینه‌های «امید اجتماعی» «تلاش» روحیه مبارزه برای فردای بهتر و ضرورت دستیابی به یک الگوی اجتماعی پویا در راستای «تغییر جهان» را رقم بزنند. از یاد نبریم که پس از دو جنگ جهانی، کشته شدن میلیون‌ها اروپایی و تخریب ساختمان‌ها و زیرساخت‌های صنعتی و ملی، همان مردم بودند که کشورشان را ساختند. «آلمان» را «آلمانی‌ها» و «ژاپن» را «ژاپنی‌ها» ساختند. هیچ مائده حاضر و آماده‌ای از آسمان برایشان نازل نشد.

معتمدی مهر اضافه کرد: قرآن هم در آیه 159 سوره آل عمران بر اساس همین واقعیات مبتنی بر تجربه بشری خطاب به پیامبر یادآوری می‌کند که روحیه عفو و رحمت محمد(ص) سبب‌ساز پذیرش عمومی او شده است و به او توصیه می‌کند که در تمام امور اجتماعی از مردم جامعه‌اش مشورت بگیرد. همان مردمی که اتفاقاً مسبب شکست او در احد شده‌اند، چرا که از جای دیگری قرار نیست که کمکی برسد و همین مردم‌اند که در تمشیت امور و بهبود اوضاع باید رهبران خود را یاری کنند.

آزادی واجب تر از نان شب

معتمدی مهر تاکید کرد: این ارتقای نظری که زمینه‌ساز احساس فراگیر مسئولیت‌پذیری است، نیاز به ساختارها و الگوهای دموکراتیک دارد که مردم را در جایگاه شهروندی و برخوردار از حقوق اساسی و حق تعیین سرنوشت بر کشورشان قرار دهد. تا زمانی که یک ساختار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی وجود نداشته باشد که جامعه از آن حمایت و در فرآیند آن مشارکت کند، اصلاحی حاصل نمی‌شود و اصولاً نیاز و اراده اصلاح در بین مردم ایجاد نمی‌شود. در همین راستا، «آزادی» به مثابه یک الگوی مدیریتی و فراتر از مطالبات صرف سیاسی، پشتوانه زیست اخلاقی، عدالت اجتماعی و ارتقای فرهنگی است و برای مردم و جوانان ایرانی، از نان شب واجب‌تر است.

جوانان به زود و به زور نخواهند

مهدی معتمدی مهر خاطر نشان کرد: جوانان ما اگر می‌خواهند به امید دست پیدا کنند و خود را موثر در سیر تحولات کیفی اجتماعی ببینند، اولاً باید سیر تحولات را «فرآیندی» ببینند و نه «نقطه‌ای» تا دچار ناامیدی و انفعال نشوند و از شتاب‌زدگی و تعجیل دوری کنند و به تعبیر مهندس بازرگان «به‌زود و به‌زور» نخواهند که همه‌چیز یک شبه نازل شود. فقط  تخریب‌ها و بلایا و نابودی‌ها هستند که یک‌شبه ایجاد می‌شوند. هر نوع سازندگی و ارتقای ایجایی، منوط به پذیرش آگاهانه و مسئولانه قانون سرمدی «تدریج» است. از همین رو، جوانان ایرانی ضرورت دارد که راهکارهای جمعی دموکراتیک را دنبال کنند و در قالب انجمن‌ها، احزاب و سازمان‌های مردم‌نهاد، اقدامات و اهداف مورد نظرشان را در زمینه‌های مختلف اجتماعی و سیاسی، حتی در حوزه‌های زیست‌محیطی و آسیب‌های اجتماعی پی بگیرند. منظور از سازمان دموکراتیک، ساختاری است که همه آحاد آن حق رای برابر دارند و مانند هیات‌های سنتی نیست که ریش‌سفیدان، امتیازی ویژه دارند و هرچه انجام دهند، پاسخ‌گو نیستند و تصمیم و قول و فعل‌شان به منزله خیر همگانی به حساب می‌آید.

جامعه به یک تعلیق اخلاقی رسیده است

معتمدی مهر درباره اینکه حرکت تدریجی جوانان باید به چه صورتی باشد تصریح کرد: برای این موضوع باید به یک خرد جمعی رسید. به نظر می‌رسد که جامعه امروز ایران، حتی در سطح نخبگان، به یک وضعیت تعلیق اخلاقی رسیده است که دلایل خودش را دارد و موضوع این بحث ما نیست، اما نتیجه چنین وضعیتی، آن است که بی‌تفاوتی، انفعال و حتی فرصت‌طلبی شایع شده است. اعضای جامعه گویی چندان حاضر به هزینه دادن نیستند. البته سال‌ها هزینه داده‌اند و نتیجه ملموسی دریافت نکرده‌اند و پیامد هزینه‌ها هم سنگین‌تر شده است اما در هر حال، راه‌حل دیگری وجود ندارد. تا زمانی که هنجارهای اخلاقی مد نظر قرار نگیرند، به نتیجه نخواهیم رسید. روزگاری نه چندان دور، سیاه‌پوستان آمریکا در ملاءعام شلاق می‌خوردند  و تحقیر می‌شدند و حتی اجازه نداشتند به برخی رستوران‌ها یا اماکن عمومی مانند پارک‌ها و یا بعضی بیمارستان‌ها پا بگذارند، اما امروز می بینیم که با ایستادگی‌هایی که برای آزادی‌های اجتماعی و سیاسی نشان دادند، یک سیاه‌پوست رییس جمهور آمریکا می‌شود. این تغییر از بسیاری انقلاب‌های خونین قرن بیستم، عمیق‌تر است و نتایج پایدارتر و موثرتری هم دارد.

ما باید پذیرای هزینه دادن باشیم

مهدی معتمدی مهر در ادامه گفت: ما باید پذیرای هزینه دادن باشیم. البته این هزینه فقط سیاسی نیست. در یک جامعه مبتلا به فساد ، یک فعال اقتصادی که کم‌فروشی نمی‌کند و سود خود را معطوف به نتایج اجتماعی می‌بیند و از هر راهی خود را مجاز به کسب درآمد نمی‌بیند هم هزینه سنگینی متحمل می‌شود. شهروندی که برای انجام خواسته قانونی‌اش رشوه نمی‌دهد هم هزینه سنگینی می‌پردازد و یا هنرمندی که در چارچوب تعهدات انسانی و هنری‌اش، انتظاراتش را مدیریت و استعدادهایش را محافظت کرده، هنرفروشی نمی‌کند و در کنار مردمش می‌ماند و در یک کلام، هر کسی که زیست اخلاقی را انتخاب می‌کند، پذیرای هزینه‌های سنگینی می‌شود.

اما گاهی اوقات، شهروندان یک جامعه به صورت فردی، هزینه‌های اجتماعی را متحمل می‌شوند که اگرچه در همین سطح هم قابل احترام است اما عموماً به عدم کامیابی می‌رسند و تجربه‌های ناموفقی را رقم می‌زنند. اما اگر فعالیت‌ها در چارچوب یک نهاد و کار جمعی باشند، ظرفیت‌ها و امکانات آن نهاد می‌تواند به صورت پایدارتری با محدودیت‌ها و تضییقات، مقابله و هزینه‌ها را مدیریت و سرشکن کنند.

مهدی معتمدی مهر افزود: در ایران ِ معاصر، سرمایه‌های انسانی ارزشمندی در تمام عرصه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و حتی هنری داریم که در مقام الگوهای عملی می‌توانند آموزنده و اثرگذار باشند. مرحوم مهندس بازرگان یکی از این الگوها برای جوان ایرانی است. بازرگان یک انسان عادی با جثه‌ای نحیف و متکی به تلاش و مبارزه است که ادعای چندانی ندارد اما در عموم تحولات فکری، اجتماعی و سیاسی از شهریور 1320 تا واپسین دم حیاتش در دی 1373 حضور موثر داشته است.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.