مجمع مجالس آسیایی و ابتکارات دیپلماتیک مجلس دوازدهم

به گزارش خبرنگار پارلمانی رکنا و به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات سیاسی این مرکز در گزارشی با عنوان «دیپلماسی مجامع پارلمانی(۱)، مجمع مجالس آسیایی و ابتکارات دیپلماتیک مجلس دوازدهم» مطرح می‌کند که مشارکت هوشمندانه و فعال شورای اجرایی‌ هیئت‌‌های دیپلماتیک مجلس دوازدهم در مجامع پارلمانی، یکی از مراجع کلیدی و مهم مردمی‌‌‌‌سازی و ارتقای اثربخشی و کارآمدی فعالیت‌های دیپلماتیک مجلس دوازدهم در افق ایران ۱۴۰۷ است. خلق نوآوری و ابتکار دیپلماتیک اعضای شورای اجرایی مجمع مجالس آسیایی در دو سطح اجلاس عمومی و جلسات کمیته‌های دائمی، یکی از کریدورهای انتفاع سیاسی از دریچه دیپلماسی مجامع پارلمانی است.

این گزارش بیان می‌کند که هرچند مجمع مجالس آسیایی از سازمان‌های بین‌المللی قاره‌ای است، ولی‌ به‌دلیل فقدان ابتکارات لازم در حوزه منطقه‌‌‌گرایی پارلمانی، بسیاری از ظرفیت‌های آن آزاد نشده است. همچنین تعیین حلقه‌های اشتراکی نظام مسائل اساسی قانون برنامه هفتم پیشرفت و نظام مسائل اساسی قاره آسیا،‌ نه‌تنها نگاه جامع و راهبردی نمایندگان به حوزه سیاست خارجی را افزایش‌ می‌دهد، بلکه به تعامل سازنده مجلس و دولت برای زدودن موانع قانون برنامه هفتم از طریق بومی‌‌‌‌سازی دستاوردهای مجالس آسیایی منجر خواهد شد.

این گزارش ادامه می‌دهد که هرگونه چابک‌‌‌‌سازی فنون و روش‌های مذاکرات دیپلماتیک گروه‌های دوستی مجلس دوازدهم با کشورهای عضو ‌این سازمان، به خنثی‌‌‌‌سازی و اعتبارزدایی جنگ روایت‌‌‌‌‌‌ها برای انزوای سیاسی ایران در مجامع بین‌‌‌المللی کمک‌ می‌کند.

در این گزارش آمده است که قانونگذاران آسیایی در قطعنامه «هم‌گرایی آسیایی از طریق فناوری اطلاعات و ارتباطات» بر لزوم اهتمام اعضا برای تأسیس یک «پارلمان آسیایی مجازی» تأکید کردند. هرچند هنوز هیچ‌گونه اقدام عملیاتی از طرف مجالس آسیایی برای تأسیس آن صورت نگرفته، ولی تصویب این موضوع نشان‌ می‌دهد که پایه‌‌‌‌گذاری ستون‌های پارلمان هوشمند و دیجیتال به یک مطالبه عمومی در سطح مجالس آسیایی تبدیل شده است. این امر نقش و اهمیت دبیران کل پارلمانی در تحقق دیپلماسی پارلمانی هوشمند را دوچندان کرده است. شایان ذکر است در مجلس شورای اسلامی، وظایف دبیرکل پارلمانی‌ برعهده معاونت اجرایی است.

این گزارش توضیح می‌دهد که تحلیل محتوایی و پایش پیش‌نویس برخی قطعنامه‌های چهار کمیته دائمی مجمع مجالس آسیایی نشان می‌دهند که برخی از آنان بدون پشتوانه کارشناسی و بدون مشخص کردن نحوه تأمین منابع مالی به تصویب رسیده‌اند، به همین دلیل بخش‌ قابل‌توجهی از مصوبات کمیته‌های مذکور‌ به‌صورت رها باقی مانده‌‌‌‌‌اند و این موضوع به یکی از پسران‌های کارآمدسازی این مجمع تبدیل شده است.

این گزارش ادامه می‌دهد که نبود توافق یکپارچه اعضای مجمع مجالس آسیایی برای دریافت حق‌السهمیه عضویت و چگونگی تأمین بودجه مأموریت‌های سازمان، یکی از پسران‌های اتخاذ دیپلماسی پارلمانی فعال در حوزه‌های مرتبط با سیاست خارجی و امور دفاعی - امنیتی است. تا زمانی که سازوکاری برای‌ تأمین منابع مالی تبیین نشود، تحقق اهداف مندرج در اساسنامه مجمع از قابلیت اجرایی کمی برخوردار خواهند بود.

این گزارش بیان می‌کند که بررسی روند سیاستگذاری مجالس آسیایی، نشانگر افزایش اهمیت قانونگذاران به دیپلماسی پارلمانی شهروندمحور است. مذاکرات دیپلماتیک مجالس آسیایی برای برگزاری اجلاس رؤسای اندیشکده‌های‌ کلان‌شهرهای آسیا، سهم دانش، مهارت و خلاقیت دیپلماتیک برای کمک به مدیریت یکپارچه شهری با استفاده از ظرفیت‌های «دیپلماسی پارلمانی مدیریت شهری» را ارتقا‌ می‌دهد.

این گزارش مطرح می‌کند که مشارکت فعال و مستمر معاون اجرایی مجلس شورای اسلامی در اجلاس دبیران کل مجالس آسیایی، ترسیم نقشه راه چهارساله دیپلماسی مجامع پارلمانی، خلق ابتکار و نوآوری برای ایجاد سامانه هوشمند و همیار دیپلماسی پارلمانی و مستندسازی شرح مذاکرات‌ هیئت‌‌های دیپلماتیک مجلس شورای اسلامی در اجلاس‌های مجمع عمومی و کمیته‌های دائمی مجمع مجالس آسیایی از مهم‌‌‌‌‌‌ترین مواردی هستند که به ارتقای‌ کارایی و اثربخشی دیپلماسی مجامع مجلس دوازدهم کمک‌ می‌کند.

در این گزارش آمده است که هنر دیپلماتیک مجلس دوازدهم، شناخت و اولویت‌‌بندی دقیق نظام مسائل اساسی مشترک حکمرانی بین کشورهای آسیایی است. توصیه‌ می‌شود با پرهیز از طرح مواضع اختلافی، پتانسیل‌ هم‌گرایی سیاسی با نگاه راهبردی به جغرافیای آسیا تقویت شود. فسادستیزی، عدالت اجتماعی، امنیت غذایی، امنیت انرژی، حکمرانی دیجیتال، محیط زیست، هوش مصنوعی و پیشرفت پایدار از موضوعاتی هستند که از ظرفیت دیپلماتیک بالایی برای همکاری قاره‌‌‌‌‌ای برخوردارند.

این گزارش پیشنهاد می‌دهد که تقویت دیپلماسی آسیایی مستلزم تحکیم پارلمان‌‌‌گرایی منطقه‌‌‌‌‌ای و تقویت کلونی‌های مجامع پارلمانی منطقه‌ای، از طریق تأکید بر اشتراکات و پرهیز از طرح مباحث اختلاف‌آفرین است.

این گزارش ادامه می‌دهد که اشتراک‌‌‌‌گذاری و دسترسی به دانش روز، به‌منظور ارتقای پیشرفت و برابری اعضا، یکی از اهداف مجمع در اساسنامه است که بستر مساعدی را برای تبادل افکار و تجارب پیرامون فناوری‌های نوظهور همچون هوش مصنوعی به‌وجود آورده و تحقق آن از طریق تأسیس کنسرسیوم رؤسای کتابخانه‌‌‌‌‌‌ها و مراکز پژوهشی مجمع مجالس آسیایی قابل تحقق است.

این گزارش توصیه می‌کند که بستر شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری فراکسیون دیپلماسی آسیایی در مجلس دوازدهم فراهم شود. ایجاد این فراکسیون با حضور رئیس قوه مقننه و رؤسای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی و‌ گروه‌های دوستی مجلس دوازدهم با کشورهای آسیایی،‌ علاوه‌بر ارتقای توان‌ چانه‌زنی نمایندگان برای پیشرفت دیپلماسی آسیایی، انتفاع حداکثری از ظرفیت فراکسیون‌‌‌‌‌‌ها در مجامع پارلمانی را نیز افزایش‌ می‌دهد.

در این گزارش آمده است که برخی نظام مسائل اساسی و چالش‌های مشترک حکمروایی بین کشورهایی آسیایی، در ذیل اولویت‌‌‌‌‌‌ها و اهداف راهبردی قانون برنامه هفتم پیشرفت نیز قید شده است که تمرکز هیئت‌‌های دیپلماتیک مجلس دوازدهم به سمت اولویت‌های مذکور، به شکل‌‌‌‌‌‌‌گیری گفتمان مشترک بین قوه مقننه و مجالس آسیایی کمک‌ می‌کند.

این گزارش بیان می‌کند که مقابله با فقر، فساد و تبعیض،‌ علاوه‌بر اسناد بالادستی مجمع مجالس آسیایی، همواره یکی از مباحث اجلاس‌های کمیته‌های دائمی این مجمع بوده که بیانگر اهمیت مباحث مذکور از نگاه قانونگذاران آسیایی است. مطالعات نظام‌مند مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی‌ درخصوص فقر، فساد و تبعیض،‌ می‌تواند مبنای خوبی برای تبادل تجارب و راهکارها بین‌ هیئت‌‌های دیپلماتیک مجلس دوازدهم با سایر مراکز پژوهشی مجالس آسیایی باشد.

این گزارش ادامه می‌دهد که موضوع قانون برنامه هفتم پیشرفت، مرجع مشترک مجلس دوازدهم و دولت چهاردهم برای همکاری است و توصیه‌ می‌شود اداره کل امور‌ بین‌الملل مجلس شورای اسلامی به دقت اشتراکات این قانون و اولویت‌های مجمع مجالس آسیایی را مشخص کند.