نقد و بررسی فیلم اتاق معلمان The Teachers' Lounge / کنترل وجوه متعدد زندگی بر فهم تعاملات انسانی ارجحیت یافته است

به گزارش رکنا به نقل از روابط عمومی فرهنگسرای اندیشه ، محسن سلیمانی فاخر، نویسنده منتقد وسینما در این نشست گفت: اتاق معلمان به واقعیتی اشاره دارد که اکنون ما و جوامع انسانی با آن روبرست، علاقه افراطی بشر به کنترل وجوه متعدد زندگی که این بینش بر فهم تعاملات انسانی ارجحیت یافته است به نقل از هابرماس علاقه به «کنترل زندگی» علاقه همگانی است و کمتر کسی به آزادی می اندیشد.

وی با بیان اینکه این فیلم می تواند به دلیل ماهیت و ابعاد مختلفی که در روابط انسانی و نیز حوزه آموزش پرورش دارد برای مطالعات علوم انسانی و اجتماعی به عنوان یک کیس استادی مورد مطالعه قرار گیرد گفت: این فیلم در علم «فلسفه» از طریق واکاوی گزاره های خوب و بد، درست و غلط، کرامت و دئانت مورد بررسی قرار گیرد، همچنین از ابعاد فردیت و جمع گرایی، وحدث و تکثر، خودی و بیگانه درعلم «جامعه شناسی» مستعد تحلیل است و حتی می توان از این فیلم نمونه های رفتاری و گفتاری برای نقد «خشونت نمادین » در مدارس بهره گرفت.

 وی ادامه داد: از بعد علوم سیاسی می شود مفاهیم آزادی وعدالت، دموکراسی و هژمونی ساختاری و نیز قدرت طبقه بالا دست را مورد تحلیل قرار داد. حوزه های روانشناسی، نهاد آموزش و پرورش هم از دیگر ابعادی است که می توان این فیلم دارای شخصیت ها و دیدگاه های ساده و پیچیده را مورد تحلیل علمی قرار داد.

سلیمانی فاخر افزود: فیلم اتاق معلمان ، همچون استفاده های نمادینی که از روبیک کرده است چند اوایی و چند بعدی است و هر بخش  فیلم می تواند خوانش های متعدد و متضادی را در بر گیرد. ما در این فیلم دوگانه های ذاتی بشر را به خوبی می بینیم، روایت های دیالتیکی همچون عقل و آگاهی در مقابل غریزه و سرشت، دوگانگی هایی که در ذات بشریت انتها و پایانی ندارد.

« کارلا نواک» شخصیت کلیدی فیلم به دنبال احیای حق و کرامت انسانی است اما دچار نقض این حقوق شهروندی می شود، می خواهد امر اخلافی انجام دهد ولی عملا در ابتدای کار با نصب دوربین به صورت پنهانی در محیط مدرسه کار غیر اخلاقی را انجام می دهد. دیگر معلمان نیز با تحریک و تشویق نمایندگان دانش آموزان برای لو دادن سارق عملا دچار امر غیر اخلاقی می شوند و حریم و حرمت آزادی را فدای عدالت و برداشتی می کنند که غلط و نادرست است.  

این منتقد سینما با اشاره به اینکه در این فیلم مدرسه می تواند نماد یک جامعه مطالبه گر و دمکرات باشد اما همین جامعه، امر غیراخلاقی و بایکوت رسانه ای انجام می دهد، گفت: دیگر مقوله ای که در میان قابل تحلیل است همان پارامتر «غیریت» است، چون از ما نیستی باید بازخواست شوی. در این فیلم «علی» به عنوان یک مهاجر ، بیشتر در مظان اتهام است، چون از جنس طبقه و نژاد  خودی نیست یا حتی می بینم که مادر سارق وقتی خود را پشت فرزند خود پنهان می کند «اسکار» به عنوان فرد بیگانه مورد بازخواست قرار می گیرد.

این پژوهشگر جامعه شناسی تصریح کرد: همانطور که اریک فروم معتقد است که بزرگترین رنج ما این است که همه می دانیم می توانیم از دیگران «ابزار» بسازیم و نیز دیگران از ما ابزار بسازند این نگاه منفعت جو و ابزارگونه در کادر آموزشی این فیلم مشهود است که برای حفظ جایگاه و منافع، دموکراسی موجود و نمادین را قربانی می کنند.

وی ادامه داد: این فیلم در نقد شیوه معمول نظام آموزشی که بیشتر به خواندن و نوشتن تاکید دارد هرچند نادرست قد علم می کند چراکه دانش آموز بالغ و عاقل امروزی به جامعه پذیر شدن نیاز دارد و حتی بیش از «جامعه پذیری» این درک و خلق روابط انسانی و مسئولیت پذیری و توان زیستن مسئله و چالش آینده اوست.

وی در پایان گفت: تنهایی، تجارب منازعات و تضادها، مصائب مهاجر بودن، تجارب فقر و جدایی از مجموعه رنج های انسان معاصر است که در فیلم اتاق معلمان قابل بازخوانی و تعمیم است.

 اتاق معلمان فیلمی چندوجهی با محوریت دوگانه قانون و اخلاق

مهدی  سلطانی گرد فرامرزی در ادامه گفت: اتاق معلمان فیلمی چندوجهی است و از ابعاد گوناگون قابل خوانش و تفسیر است؛ فیلم در درجه اول درباره مدرسه و سیستم آموزشی مدرن جامعه آلمان است و نحوه اجتماعی شدن و انتقال و پذیرش ارزش های فرهنگ آلمانی در بستر کنش متقابل معلمان و دانش آموزان.

وی افزود : فضای مدرسه در فیلم اتاق معلمان یک فضای ایده آل و چشم نواز است و سبک معماری آن خاص یک آموزش سطح بالاست که شاید بسیاری از دانشگاه های کشورهای جهان سوم استانداردهای معماری این مدرسه آلمانی را نداشته باشند؛ مدرسه یک اتاق بزرگ و زیبا برای همنشینی معلمان دارد، جدا از اینکه هر معلمی نیز یک اتاق دارد. دانش آموزان نیز اتاق بزرگی برای همنشینی و همفکری و فعالیت های فوق برنامه دارند.

کلاس های درس بزرگ و مجهز، سالن ورزشی بزرگ و حیاط بسیار بزرگ و زیبا، لوکیشن مدرسه فیلم را تشکیل می دهند. مدرسه حتی دوربین امنیتی ندارد که ناظر سراسربین و کنترلگر دانش آموزان و معلمان باشد و در فرایند تعلیم و تربیت دخالت کند و درونی کردن ارزش های فرهنگی را تحت عامل استرس زا و مصنوعی دوربین قرار دهد.

این مدرس دانشگاه یادآور شد: در این موقعیت و فضای آموزشی ایده آل اما، یک مشکل اساسی وجود دارد. موضوع دزدی های خرد(مداد یا پول خرد) از دانش آموزان و معلمان در این مدرسه به یک مسئله مهم در این سیستم آموزشی بدل شده است. عمل دزدی شاید اساسی ترین گناه و بزه در تاریخ باشد و همه جرایم و گناهان دیگر نوعی دزدی هستند و از این نظر، مسئله دزدی وجهی نمادین و معنادار در فیلم پیدا می کند.

وی گفت: موضوع دزدی در این فیلم، دستاویزی برای روایت تقابل مهم و دوگانه قانون و اخلاق در داستان آن است. برای پیش بردن فرایند جامعه پذیری و درونی سازی فرهنگی، بیش و پیش از قانون، نیازمند رعایت اصول اخلاقی و درونی سازی آنها هستیم. امری که به نظر می رسد مدرسه آلمانی در القای آن به دانش آموزان و معلمان شکست خورده است.

این جامعه شناس تصریح کرد: جامعه آلمانی در چند دهه گذشته، تحت تاثیر مهاجرت های بین المللی به جامعه ای چند قومی و چندنژادی بدل شده و مهمترین چالش جامعه آلمانی، همنوا کردن جمعیت مهاجرین با ارزش ها و اصول اخلاقی آلمانی با سابقه چند قرنی سرآمدی در فلسفه و اخلاق اروپایی است.

 وی گفت: روایت فیلم به سمتی پیش می رود که نوعی شکست را در اهداف تعلیم و تربیت اخلاقی مدرسه آلمانی نشان می دهد. توسل به پلیس در انتهای فیلم برای اخراج دانش آموز خاطی، استعاره از شکست فرایندهای نرم برای درونی کردن فرهنگ آلمانی است.

این نشست با پرسش و پاسخ حضار به پایان رسید.