رضا درستکار یکی از اعضای هیات داوران؛
«قاتل و وحشی» اکران می‌شود، اما روسیاهی برای عده‌ای می‌ماند
رکناچهل و سومین جشنواره ملی فیلم فجر با تمام ضعف و قوت‌هایش به خاطره تبدیل شد و اتفاقات و حواشی آن به پایان رسید.
به گزارش رکنا، چهل و سومین جشنواره فیلم فجر با تمام ضعف و قوت‌هایش به خاطره تبدیل شد و اتفاقات و حواشی آن به پایان رسید. دوره‌ای را پشت سر گذاشتیم که ذات حضور بعضی فیلم‌ها در جشنواره پرسش‌برانگیز بود. تعداد 32 فیلم برای رقابت در کسب سیمرغ در بخش مسابقه کلافه‌کننده بود و منتفی شدن نمایش «قاتل وحشی» اعصاب اهالی رسانه و منتقدان را به هم ریخت، جشنواره‌ای که حواشی آن از متن بسیار زیاد‌تر بود و هر روز موضوعی برای پرسش وجود داشت.
با تمام این انتقادات اما استقبال از این رویداد زیاد بود و فیلمسازان و بازیگران شناخته شده زیادی در جشنواره شرکت کرده بودند و فیلم‌های خوبی هم در این دوره اکران شد، از پیرپسر گرفته تا زیبا صدایم کن و ناتوردشت و بازی را بکش و رها و... .
مهم‌ترین نکته این جشنواره اما در مراسم اختتامیه اتفاق افتاد، آنجایی که برندگان این رویداد با پیش‌بینی‌های منتقدان و اهالی رسانه، زمین تا آسمان تفاوت داشتند و انتخاب داوران باعث تعجب بود، فیلم‌هایی سیمرغ دریافت کردند که حتی به ذهن کسی هم نمی‌رسید و بازیگرانی تقدیر شدند که تصورش را نمی‌کردیم... .
ما با رضا درستکار یکی از اعضای هیات داوران این رویداد مهم و معتبر سینمایی گفت‌وگویی داشتیم و درباره همه حواشی این جشنواره از او سوال کردیم که ماحصل گفت‌وگوی یک ساعته ما پیش روی شماست.
جناب درستکار این مصاحبه را ما زمانی انجام می‌دهیم که تنها یک ساعت است مراسم اختتامیه جشنواره فیلم فجر را پشت سر گذاشتیم، به عنوان آغار بحث بفرمایید چطور شد داوری فیلم‌ها را پذیرفتید؟ تا جایی که خاطرم هست شما در چند سال اخیر به واسطه اتفاقاتی که در کشور افتاده بود در جشنواره شرکت نداشتید.
روزی که به من از طرف جشنواره زنگ زدند؛ تا آن زمان هیچ برنامه و پلنی برای حضور در جشنواره نداشتم، همان‌طور که گفتید به دلیل اتفاقاتی که در سه سال گذشته در کشور شاهد بودیم اصلا در جشنواره شرکت نکرده بودم، چراکه معترض شرایط فرهنگی به وجود آمده در کشور بودم و ترجیح می‌دادم خودم را حذف کنم، اما خب آنچه در نیمه اول سال شاهد بودیم با آنچه الان در نیمه پایانی سال می‌بینیم در شیوه زندگی مردم تفاوت بنیادین دارد. منکر فشارهای اقتصادی شدید نمی‌شوم که بسیار مقوله‌ای رنج‌آور است. تمام اطرافیانم از خواهر و برادرم گرفته تا دوست و آشنا و همکار همه مبتلابه فشار اقتصادی هستیم، اما با یک نگرش و با امید به بهبود، خودمان هم باید به بهبود شرایط کمک کنیم، از همین رو وقتی به من زنگ زدند با اینکه میدانستم عده‌ای ممکن است خوش‌شان نیاید، اما پذیرفتم و آن را حمل بر احترام به حرفه و صنف منتقدان و نویسندگان سینمایی تلقی کردم. هیچ اطلاعی هم از دیگر داوران نداشتم، فقط و فقط به دلیل اعتمادی که به آقای شاهسواری داشتم و از آنجایی که من مدت‌ها عضو شورای مرکزی انجمن منتقدان بوده‌ام و با آقای شاهسواری در خانه سینما مراودات نظری داشتم و میدانستم آدمی بسیار حرفه‌ای، محترم و خوبی هستند داوری را پذیرفتم، وقتی هم به جشنواره رفتم، دیدم داوران دیگر بسیار بهتر از من و از افراد متخصص سینما انتخاب شده‌اند. خیلی هم خوشحال شدم. آن تغییرات سازنده را می‌توانستی به عینه در این انتخاب‌ها ببینی.
البته شما سال‌های سال است که در جشنواره‌های مختلف به عنوان داور حضور دارید.
بله، این چهل‌وپنجمین داوری من بود، در قالب هیات‌های انتخاب و داوری (فیلم و کتاب) در جشنواره‌ها، تا به حال دو بار هم عضو هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر بوده‌ام، اما برای اولین‌بار بود که در هیات داوران جشنواره فیلم فجر قرار می‌گرفتم. دوستان دیگر در هیات داوری، همه درجه یک بودند، روزهای خیلی خوبی را گذراندیم، در یک فشار چند روزه خودمان و تجربیات‌مان و دانش‌مان را محک زدیم و در ضمن به آرا و نظرات دیگر دوستان و رسانه‌ها هم توجه داشتیم.
جناب درستکار، یکی از بحث‌های حاشیه‌ای هیات داوران امسال، انصراف بهرام رادان از جمع شما بود، بعضی معتقد بودند ایشان تعمدا از بخش داوری کنار کشیدند.
خیر، این‌طور نیست، آقای رادان قول مساعد برای حضور در میان داوران را داده بود حتی روزهای ابتدایی گفته بود کمتر فیلم ببینید تا من به جمع شما ملحق شوم و با هم فیلم‌ها را ببینیم. اما از آنجایی که در سفر خارج و سر فیلمبرداری بودند جور نشد که در جمع ما حاضر شوند، ادب کردند، ویس فرستادند، نامه عذرخواهی هم نوشتند .
چرا داور دیگری اضافه نشد؟
دو نکته اینجا مطرح بود، اول اینکه ما چهار روز از داور جدید جلو بودیم، روزی 4 فیلم تماشا می‌کردیم، یعنی 16 فیلم ما تماشا کرده بودیم، همین نکته‌ای بود که آقای رادان دیگر نمی‌توانست به ما ملحق شود. این را هم بگویم در تمام روزهایی که ما داوری فیلم‌های جشنواره را بر عهده داشتیم فقط یک روز استراحت کردیم، فشرده هر روز فیلم می‌دیدیم، اما به هر حال اگر بازیگر دیگری به جمع ما اضافه می‌شد خیلی خوب بود، اما تقریبا غالب افراد اسم‌ورسم‌دار آنها در میان فیلم‌های بخش مسابقه فیلم داشتند و نمی‌توانستند داوری را قبول کنند.
برای زوج شدن رای مشکلی نداشتید؟ نظر دیگر داوران چه بود؟
وقتی آقای شاهسواری در این باره با ما صحبت کرد، به او گفتیم که برای ما فرقی نمی‌کند و تلاش می‌کنیم اختلافی در داوری پیش نیاید. اما وقتی رای ما سه به سه می‌شد، می‌خندیدیم، اما 90 درصد رای‌ها اقناعی بود و اکثر رای‌های ما هم زیر 5 رای نبود.
بپردازیم به اصل ماجرا و همان ویترین سال آینده سینمای ایران که بازتاب آن را در جشنواره امسال فیلم فجر دیدیم، آقای درستکار آیا حضور 32 فیلم در بخش مسابقه زیاد نبود؟
بله، زیاد بود. هم در مقام منتقد و هم در مقام داور اینجا می‌گویم، تعداد 32 فیلم در بخش مسابقه به استانداردهای یک جشنواره آن هم در بازه زمانی 10 روز لطمه می‌زند و به نظرم هم باید فیلم‌های بخش مسابقه کمتر و هم جوایز کمتری داده می‌شد. خب این نکته را بدانیم که احتمال دارد به لحاظ موضوع منافع ملی با سلیقه شخصی من قابل انطباق نباشد و دو چیز دیگر باشند. من وقتی قبول کردم در این جشنواره حضور پیدا کنم به معیارهای آن تن در می‌دهم. اما اگر خودم دبیر جشنواره بودم و سلیقه من بود یا از اعضای برگزار‌کنندگان بودم این جشنواره را با 10 یا 15 فیلم برگزار می‌کردم، هم کیفیت فیلم‌ها بالا می‌رفت و هم مخاطبان با حوصله‌ای بیشتر فیلم‌ها را می‌دیدند. اما خب چه کنیم که جشنواره ما شبیه هیچ جشنواره‌ای در جهان نیست، یکسری جوایزی در بخش‌های مختلف اعم از صدابرداری، صداگذاری، طراحی لباس و غیره می‌دهند که در هیچ جشنواره دیگر شاهدش نیستیم.
این موضوع آیا خوب است یا بد؟
در پاسخ باید گفت هم خوب است و هم بد. به نظرم این جشنواره بیشتر به جشن ملی شباهت دارد. اشکال هم ندارد، اما اگر بخواهیم به جشنواره‌ای استاندارد برسیم باید زیرساخت‌ها را قوی کنیم و تغییرات زیادی بدهیم. به هر حال من یک عنصر از سایر عناصر ناوگان جشنواره بودم و این موضوع را از همان اول پذیرفتم، نه من که همه هیات داوران این موضوع را پذیرفتند. من به کشورم و منافع ملی آن احترام می‌گذارم و طبیعی است که در شرایط ویژه، سلیقه خودم را ذیل آن تعریف می‌کنم نه بر آن.
حالا نظرتان درباره کیفیت فیلم‌های جشنواره امسال چیست؟
بازگشت به سینمای گلخانه‌ای! به عینه نیمی از فیلم‌ها فضاهایی کهنه داشتند که این موضوع طبیعتا محصول تفکر مدیران سه سال گذشته است.این فیلم‌هایی که من در جشنواره دیدم بخش بیشتری از آنها کمکی به جریان فزاینده سینما نمی‌کند که هیچ، اصلا به اکران عمومی در نمی‌آید. خودتان در جشنواره ملاحظه کردید مخاطبان جشنواره با آنها کنار نیامدند تا چه رسد به مخاطبان اکران عمومی .
پرسش اصلی همین است که چطور این فیلم‌ها در جشنواره اکران می‌شود؟
من نظرم این است که چون اولین سال بعد از دولت سیزدهم این جشنواره برگزار شد، مسوولان با کمی اغماض به فیلم‌ها نگاه کردند و حتی دلجویی هم چاشنی این نگاه بود و طبیعتا حضور این فیلم‌ها در جشنواره در راستای شعار دولت هم صورت گرفت تا وفاق ملی به وجود بیاورند و شعارهای دولت جنبه اجرایی بگیرد. ولی خب من هم می‌دانم اکثریت فیلم‌ها ضعیف بودند. من که جای هیات انتخاب نیستم ولی فکر می‌کنم هیات انتخاب هم با تعامل و مدارا به فیلم‌ها رای دادند و نکته مهم‌تر اینکه اگر این فیلم‌ها در جشنواره به نمایش در نمی‌آمد بعد محل اعتراض می‌شد که کیفیت فیلم‌ها فلان و بهمان است و جشنواره چه است و چه نیست... .
ما خوب می‌دانیم که فیلم‌هایی مثل غریزه، پیرپسر، قاتل وحشی و رکسانا که در دولت قبل دچار مشکل شدند و توقیف بودند و مسوولان در دوره قبل لاپوشانی کردند، آثاری به مراتب بهتر از محصولات ارایه شده بود. کارها همه تلنبار شد و رفع گره از آنها بر عهده مسوولان سینما در این دولت افتاد. امیدوارم کارگزاران فرهنگی بتوانند این فیلم‌ها را اکران کنند تا لطمه‌ای به سینمای ملی ما نخورد. راستش! دارم فکر می‌کنم که به حساس‌ترین دوره تاریخی خود در زمینه‌های فرهنگی رسیده‌ایم. تصمیم‌سازی‌ها الان واقعا باید درست و مستدل باشد و درصد خطاها بسیار کم.
شما در جریان هستید که چرا فیلم قاتل وحشی برای اصحاب رسانه اکران نشد؟
ما هم طبیعتا پیگیر بودیم، اما این نکته را بدانید، آقای شاهسواری سینماگر هستند، مثل ما در بخش خصوصی کار می‌کنند، می‌دانم ایشان تمام تلاش خود را کرد که فضای اکران این فیلم را در جشنواره به وجود بیاورد، قرار بود این فیلم در جشنواره اکران شود، اما در لحظه‌های آخر اتفاقاتی افتاد که در ید آقای شاهسواری نبود. این فیلم پروانه نمایش خارجی دارد، اما تا به امروز نتوانسته در داخل اکران شود.
اجازه دهید اینجا نکته‌ای برای شما تعریف کنم، فیلم قاتل وحشی را سال 1398 که من در هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر بودم به دبیری آقای داروغه‌زاده دیده بودم و از همان زمان دوست داشتیم در جشنواره باشد، اما دو اشکال آن زمان وارد بود؛ اول اینکه فیلم فاین‌کات نبود یعنی کامل نبود و نکته دوم اینکه مشکلات مالی وجود داشت و تهیه‌کننده مانع حضور فیلم در جشنواره شد. ما آن سال با دیگر اعضای هیات انتخاب شرط کردیم که بگوییم این فیلم را ندیدیم تا فیلم آقای نعمت‌الله سال آینده در جشنواره باشد، اما سال بعد همانا و کرونا همانا و بعد بازی‌های سیاسی گریبان فیلم را گرفت و هنوز که هنوز است قاتل وحشی اکران نشده. امسال هم اجازه ندادند! اما این را بگویم که بالاخره قاتل وحشی اکران می‌شود و روسیاهی برای آنهایی می‌ماند که تا به امروز فیلمساز و سینمای ایران را اذیت کرده‌اند که این فیلم اکران نشود. به قول خودشان حق‌الناس است.
آقای درستکار بسیاری از سوال‌هایی که از شما می‌پرسیم در مقام منتقد است و قطعا به مسوولیت داوری مربوط نیست، نظر شما درباره حضور فیلم کمدی آن هم بی‌کیفیت در جشنواره چیست؟
من معتقدم مسوول جشنواره نگاهی پدرانه‌ای به سینمای ایران داشت و سبدی کامل از تنوع محصولات را به مخاطب ارایه داد و خب صحبت‌هایی هم هست که مردم شرایط مطلوب و درستی ندارند با تماشای این فیلم‌ها کمی حال‌شان خوب شود. به این منظور دو سه، کمدی هم در جشنواره شرکت داده شد، اما نکته مهم آن، این بود که این فیلم‌ها اساسا کمدی نبودند و آثاری بسیاری ضعیف از آب در آمدند که مردم هم نپسندیدند.
و جالب اینکه خود مردم در جشنواره از کمدی‌ها استقبال نکردند.
آخر این فیلم‌ها کمدی نیستند، شبه‌کمدی‌هایی هستند با ساختارهایی به شدت شل و وارفته. منطق روایی ندارند و سازندگان‌شان هم به مسائل فنی و هنری که توجهی ندارند. با انواع ترفندها می‌خواهند مخاطب را بخندانند که مردم هم نمی‌خندند و دوره‌شان دارد سر می‌آید. این نکته را هم باید در نظر گرفت که مخاطبان جشنواره اغلب از افراد متفکر و فرهیخته هستند که به تماشای هر فیلمی نمی‌نشینند و از فیلم کمدی ضعیف هم خوش‌شان نمی‌آید. این فیلم‌های کمدی که در جشنواره نمایش داده شد به نظرم ضعیف‌ترین فیلم‌های کمدی سینمای ایران در طول این سال‌ها بود.
آقای درستکار داوری امسال با حواشی زیادی همراه بود. نظر شما چیست؟
اینکه قانون یک جشنواره را قبول کنیم و بعد بخواهیم علیه آن حرف بزنیم به نظرم جرزنی است. اما من یک رای از شش رای بودم اگر داوری امسال جشنواره خوب بود من هم سهم داشتم، اما اگر هم بد بود باز هم سهم داشتم. همان روز اول به دیگر دوستان در هیات داوری گفتم که ما فیلم‌های جشنواره امسال را داوری می‌کنیم، اما در وهله اول خودمان داوری و قضاوت می‌شویم. باید حواس‌مان جمع باشد. در جلساتی که داشتیم جدل و گفت‌وگو زیاد داشتیم، زورمان را زدیم، اما قبول کنید فیلم‌ها تفاوت بنیادین با هم نداشتند. اصلا شک نکنید که اگر فیلم پیرپسر در جشنواره بود در همه بخش‌ها لایق جایزه بود و من به حرف منتقدان احترام می‌گذاشتم. اما وقتی قریب به اتفاق فیلم‌ها کیفیت متوسط داشتند، وقتی فیلمی شاخص در جشنواره نداشتیم، وقتی سویه فیلم‌ها محافظه‌کارانه بود چاره‌ای هم جز این انتخاب‌ها نبود. موافقم که جوایز بین تمام شرکت‌کنندگان تقسیم شد، قبول دارم و این ضعف است، اما این را هم قبول ندارم که اگر هیات داوران دیگری بودند سلیقه دیگری داشتند و جوایز به برگزیدگان دیگری می‌رسید، معیار زیبایی‌شناسی مگر تفاوت می‌کند؟! اینجا دیگر سلیقه بحث نیست، ما سعی کردیم ارزش‌های فیلم‌ها را ببینیم و شناسایی کنیم که در این شناسایی قطعا من سهم داشتم باز هم می‌گویم اگر داوری خوب بود من هم سهم داشتم، اگر بد بود من هم سهم داشتم.
یعنی رای شما این افراد بودند؟
بله، قاطعانه می‌گویم که 90 درصد رای من این افراد بودند. ولی این نکته را هم بگویم دوستانی که مرا می‌شناسند، می‌دانند که در داوری‌ها تلاش می‌کنم به بخش هنری سینما توجه کرده و سهم آنها را در داوری‌ها لحاظ کنم. در تمام سال‌های فعالیتم از بخش هنری دفاع کرده‌ام، یادداشت نوشته‌ام و... در بخش داوری جشنواره امسال هم همین نگاه را اتفاقا پررنگ‌تر دنبال و سعی کردم انتخاب‌ها کلیشه‌ای و دمده و از روی مصلحت و غیره نباشد. باز هم می‌گویم زورم را زدم، اما نقدها را می‌پذیرم. انسانیم و دچار انواع خطا؛ اما از رای‌هایی که دادیم پشیمان نیستیم شاید خطا کرده باشیم، اما تماشای 32 فیلم در بازه زمانی دوازده یا سیزده روزه ضریب خطا را بالا می‌برد، اما این نکته را فراموش نکنید که بسیاری از این فیلم‌ها جایزه اصلی‌شان را از زمان می‌گیرند، در چند سال اخیر افرادی سیمرغ‌شان را گرفتند که من اسم فیلم‌شان را یادم نمی‌آید. فیلم‌های خوبی هم در این جشنواره بودند که جایزه نگرفتند، قبول‌شان داریم.
نکته‌ای بسیار درباره داوری مدنظر بود اینکه بعضی فیلمسازان در این دوره جایزه نگرفتند که تصور می‌شد جوایز به آنها برسد و فیلم‌شان هم انصافا بد نبود.
از آن سال‌ها که علی معلم در قید حیات بود و من داور جشن حافظ (12 دوره) بودم همیشه از سهم‌دهی در جشنواره دوری کردم. خاطرم هست در آن سال‌ها در جشن حافظ سه سال پشت سر هم به آقای رضا دلپاک جایزه دادیم، طوری که همه صدای‌شان بلند شد، اما من قاطعانه پای رای خودم ایستادم و گفتم تا زمانی که فاصله رضا دلپاک با نفر بعدی صد پله است باید به رضا دلپاک جایزه داد .
این را هم بگویم کار این فیلمسازان هم حتما جایزه و جایگاه دارد، اما نگاه ما در داوری این بود که مثلا در فیلم شمال از جنوب غربی، مصطفی زمانی بار کل فیلم را به دوش می‌کشید یا خانم نادری در شوهر ستاره بار فیلم بر دوشش بود. خانم نادری در فیلم شوهر ستاره، فاصله زیادی با خودش داشت و قصه روی او می‌چرخید. فرقی که هیات داوری امسال هم داشت، این بود که استادان مسوولیت داوری را بر عهده داشتند، از آقای کمال تبریزی و آقای رییسیان که خودشان تجربه کار با استادان بازیگری نظیر پرویز پرستویی یا لیلا حاتمی و ... را داشتند، آقای زرین‌دست یا خانم مهاجر که سال‌هاست در سینما کار می‌کنند یا آقای ضرغامی که انسان بسیار درجه یکی هستند، روی خواسته‌شان تاکید داشتند، اما به نظرات بسیار توجه می‌کردند. قاطعانه می‌توانم بگویم که این دوره از جشنواره هیات داوران بسیار دوستانه و آرام روزها را پشت سر گذاشتیم با رای‌هایی بسیار آسان. ظرف دو ساعت جمع‌بندی کردیم و تمام.
آقای درستکار نگاه سیاسی در جشنواره حاکم بود؟ از نهادی یا ارگانی به داوران فشار وارد شد؟
همان روز ابتدا به آقای شاهسواری گفتم که من آدم ارگانی نیستم، ملاک فیلم‌ها برایم ارگان و نهاد نیست، اما او در جوابم گفت خیر، اصلا ملاک داوری‌ها ارگان و نهاد نیست. اتفاقا تا روز آخر می‌خندیدیم و به آقای شاهسواری می‌گفتیم اگر نظری، دیدگاهی هست به ما بگویید، اما اصلا فشاری روی داوران نبود. دو ساعت مانده به اختتامیه نظرات‌مان را به جشنواره دادیم. همه چیز در آرامش و نهایت احترام به پایان رسید. خودم به شخصه خدا را شکر کردم که داوری بسیار شسته و رفته و بسیار متین صورت گرفت. به تمام برگزیدگان از صمیم قلبم تبریک می‌گویم به آنهایی که جایزه نگرفتند هم از صمیم قلبم تبریک می‌گویم که در این شرایط بسیار بسیار سخت کشور فیلم داشتند و تاریخ سینمای ایران را یاری دادند. ما همه سوار یک کشتی هستیم و به قول معروف کشتی به راه خودش ادامه می‌دهد.
آقای درستکار شما خودتان که می‌دانید فیلم پیرپسر کیفیت خوبی دارد، نمی‌شد که به این فیلم جایزه‌ای داده شود؟
ببینید رکسانا و غریزه را ندیدم، اما پیرپسر را دیدم اما واقعا نمی‌شد، اگر این فیلم در بخش مسابقه بود قطعا جایزه می‌گرفت و البته باید به سایر حاضران جشنواره هم احترام گذاشته می‌شد.
جایزه‌ها از حافظه‌ها می‌روند و هنر هنرمندان برجای می‌ماند. اگر درباره بهروز وثوقی و فریدون گله سخنی گفتم، همین بود. به تاریخ نگاه کنیم. گله فراموش شده بود و بهروز وثوقی 40 سال است که مهاجرت کرده، اما همه ما دوستش داریم به خاطر کندو، قیصر، گوزن‌ها و... .
منبع:روزنامه اعتماد
-
سامسونگ ممبرز چیست؟ + فیلم
ارسال نظر