مروری بر مطبوعات نوستالژی کودکان دهه شصت +عکس

به مناسبت هفته کودک و نوجوان سری به پیشخوان‌های مطبوعات کشور زدیم. در ویترین آن جای خالی مجله «کیهان بچه‌ها» را مشاهده می‌کنیم. مجله‌ای که به نوعی مونس کودکانی بود که در دهه شصت به دنیا آمدند. اما این مجله کی و از کجا آغاز به کار کرد؟ کیهان بچه‌ها مجله‌ای ویژهٔ کودکان است که مؤسسهٔ کیهان آن را از دی‌ماه سال ۱۳۳۵ در تهران منتشر کرده است. نخستین سردبیر این نشریه جعفر بدیعی بود. سری جدید این هفته‌نامه از سال ۱۳۵۷ پس از پایان اعتصابات سراسری مطبوعات، منتشر شد. در این زمان جعفر بدیعی صاحب‌امتیاز و سردبیر و عباس یمینی شریف مشاور این مجله بودند.

امیرحسین فردی از سال 1361 تا 1392 مسئول مجله کیهان بچه‌ها بود. او توانست با فراخوان نویسندگان کودک و نوجوان از هر طیف، سن و سلیقه، دوران درخشان این هفته‌نامه را خلق کند. تربیت بسیاری از نویسندگان پرتوان و خلق بسیاری آثار فاخر حوزهٔ کودک و نوجوان، یادگار آن دوران بوده‌ است. داستان‌های دنباله‌دار برای کودکان و داستان‌های مصور و جدولِ کودکان از قسمت‌های جالب این مجله بود. ضمیمهٔ شاپرک، که مخصوص خردسالان است نیز همراه کیهان بچه‌ها و در صفحات میانیِ آن چاپ می‌شد.

اولین شماره مجله کیهان بچه‌ها در 6 دی ماه سال 1335 منتشر شد. قطع مجله 16×5/21 سانتی متر بود. جز در یک مقطع زمانی که قطع آن بزرگتر شد و مجدداً به همان قطع سابق برگشت، تغییری نکرد. تعداد صفحه‌های مجله 32 صفحه بود که گاه به 50 صفحه هم می‌رسید.

پیشنهاد انتشار مجله کیهان بچه‌ها از سوی جعفر بدیعی ناشر مجله بازی و عباس یمینی شریف از پیشکسوتان مجله نویسی برای کودکان در ایران که هر دو معلم بودند، به مدیر مسئول کیهان داده شد. مجله کیهان بچه‌ها در اولین شماره، انگیزه اصلی انتشار خود را سرگرم کردن کودکان اعلام کرده بود و مجله را به عنوان وسیله ای برای وقت گذرانی و پرکردن ساعت‌های فراغت کودکان، در خلاء خواندنی‌های سرگرم کننده برای خوانندگان معرفی کرده بود. چنان که در سرمقاله اولین شماره مجله، بدون ذکر هدف خاصی برای مجله آمده است:

« ... بالاخره رأی دادند که یک مجله برای بچه‌ها منتشر کنیم و آن را از داستان‌های شیرین و بازی‌های خوب و معماها و جدول‌های تفریحی و مطالب دیگری که دوست دارند، پرکنیم و آن را طوری بسازیم که همه شما در موقع بیکاری با آن سرگرم شوید ...

... بچه ها باید بدانید که این مجله مال شما و برای شماست. هر بچه‌ای باید خودش را جزو نویسندگان این مجله بداند. هر چه داستان و معما و بازی بلد هستید برای ما بفرستید ...»

اولین شماره مجله کیهان بچه‌ها با تیراژ 5000 نسخه منتشر شد. این مجله در همان ابتدای انتشارش به زودی کمیاب شد و ناچار چاپ دوم شماره اول را با همان تیراژ 5000 نسخه منتشر کردند. در پایان سال اول، تیراژ مجله به 15 تا 20 هزار نسخه رسید و بعد از 6 سال انتشار تیراژ آن از مرز 50 هزار نسخه فراتر رفته بود. این رقمی بود که پیش از آن، هرگز در تاریخ مجله‌نویسی ایران سابقه نداشت. بهره‌گیری از امکانات فنی نسبتاً خوب، به گردانندگان مجله کیهان بچه‌ها امکان می‌داد که از همان شماره های اول، مجله خود را در چهاررنگ و با حجم نسبتاً خوبی از تصویرپردازی عرضه کنند.

تصاویر روی جلد مجله جز در یک مقطع که به کودکان و نوجوانان، یا شخصیت‌های ورزشی و هنری اختصاص داشتند، همه با یکی از داستان‌های داخل مجله دارای ارتباط بود. پشت جلد مجله کیهان بچه‌ها، به طور متناوب به آگهی‌های تجاری و کمیک‌های مصور دنباله‌دار اختصاص داشت. تمام کمیک های مصور چهاررنگ بودند که پس از طی یک دوره تکاملی در غرب، به صورت ترجمه شده از مجله‌های کودکان ایران سر در آورده بودند. قطع مجله کیهان بچه ها در فاصله سال های 1349 تا 1351 بزرگتر شد. این تغییر قطع عملاً سقوط Fall تیراژ مجله را به دنبال داشت. و در نتیجه، مجدداً در پایان سال 1351، مجله با قطع اول منتشر شد.

مجله کیهان بچه‌ها توانست در دوره های بحرانی و کمبود کاغذ (مثل سال‌های 35-1333 و 43-1342) به طور منظم منتشر شود و قیمت تک شماره آن در طول سال‌های انتشار مجله در دوره قبل از انقلاب 5 ریال بود. اشتراک سالانه مجله در سال اول 250 ریال بود که در سال دوم به 260 ریال و 6 ماهه 160 ریال افزایش یافت. کیهان بچه‌ها بدون وقفه انتشار خود را ادامه داد. نخستین سردبیران کیهان بچه‌ها پس از انقلاب اسلامی وحید نیکخواه آزاد، سپس داریوش نوروزی بودند و پس از آن این نشریه با مدیر مسئولی و سردبیری امیرحسین فردی منتشر شد.

مجله دیگری که کودکان دهه شصت خوب به یاد دارند سروش نوجوان بود. مجله ای که با رنگ و لعاب خاص خود در آن زمان منتشر می‌شد. این مجله از فروردین ۱۳۶۷ تا اسفند ۱۳۸۵ منتشر می‌شد. تعداد ۲۲۸ نسخه از این ماهنامه در ۱۹ سال منتشر گردید. انتشار مجله سروش نوجوان یازده سال متوقف شد. پس از آن در اردیبهشت ماه سال 1396 به مناسبت زادروز قیصر امین‌پور دوباره آغاز به کار کرد.

سروش نوجوان در اولین شماره‌اش در فروردین ۱۳۶۷ وارد کیوسک‌های روزنامه فروشی شد و توانست بسیاری از نوجوانان دهه شصت و هفتاد را با خود همراه و نسل جدیدی از نویسندگان و شاعران را تربیت کند. قیصر امین‌پور 15 سال سردبیری سروش نوجوان را بر عهده داشت. به گفته خودش: «من یک جوان ۲۰ ساله بودم که از پله‌های انتشارات سروش بالا رفتم و یک میانسال ۴۰ ساله که استعفا دادم و از پله‌ها پایین آمدم.»

«مجله در مجله» قسمتی از سروش نوجوان بود که بچه‌ها نامه‌ها و نقاشی هایشان را به نشانی سروش پست و با هم این قسمت را پر می‌کردند. این قسمت از مجله را مخاطبان آن می‌نوشتند شاید شوق نوشتن در همین قسمت بسیاری از نوجوانان آن روزها را شاعر و نویسنده کرده باشد. شماره ۱۸۸ این مجله که در آبان ماه ۱۳۸۲ منتشر شد پایان کار قیصر امین‌پور در سروش نوجوان بود تا او با نوجوان ۱۵ ساله‌اش خداحافظی کند. مجله سروش نوجوان سه شماره بعد خود را بدون سردبیر منتشر کرد. پس از وی، «محمدرضا سرشار» سکان هدایت سروش نوجوان را به دست گرفت. در نهایت انتشار سروش نوجوان در اسفند ۸۵ بعد از سه سال سردبیری محمدرضا سرشار بدون خداحافظی متوقف شد و قیصر امین‌پور نیز تنها ۸ ماه بعد از پایان این انتشار در بیمارستان دی تهران درگذشت.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.