نقش شورای نگهبان در انتخابات 1400

دو روز پیش عباسعلی کدخدایی ، سخنگوی شورای نگهبان گفت که این شورا از میان 592 نفر افراد ثبت نام کننده در انتخابات ریاست جمهوری فقط پرونده 40 نفر را بررسی می کند، چون ثبت نام باقی نامزدهای انتخابات 1400 را به رسمیت نمی شناسد.

به گزارش رکنا و به نقل از روزنامه شرق؛ سیزدهمین انتخابات ریاست جمهوری با ثبت نام نامزدها در وزارت کشور کلید خورد و بررسی صلاحیت نامزدها از روز دوشنبه در شورای نگهبان آغاز شده است و همانند دوره های قبل، در این روزها یکی از مهم ترین مباحث انتخاباتی موضع شورای نگهبان در قبال تعدد نامزدها و میزان ردصلاحیت نامزدهاست. زیرا شورای نگهبان ثابت کرده در بررسی احراز صلاحیت ها، حتی ممکن است شخصیتی چون علی اکبر هاشمی رفسنجانی را به بهانه کهولت سن و محمود احمدی نژاد نامزد مورد حمایت سال های پیش خود را هم رد صلاحیت کند.

البته ابتدای انقلاب بحث احراز صلاحیت نامزد ریاست جمهوری به گونه امروزی مطرح نبوده و در دور اول انتخابات ریاست جمهوری افراد واجد شرایط نامزدی مطابق قانون اساسی در شرایط برابری می توانستند نامزد انتخابات شوند. اولین انتخابات ریاست جمهوری نظام جمهوری اسلامی ایران در حالی که دولت موقت مهدی بازرگان استعفا داده بود و کشور به دست شورای انقلاب اداره می شد، در پنجم بهمن ۱۳۵۸، یک سال پس از پیروزی انقلاب برگزار شد.

احراز صلاحیت با نظر رهبر انقلاب

در جریان برگزاری اولین دوره انتخابات ریاست جمهوری که متاثر از فضای ملتهب آن روزها بود شرایط ثبت نام و احراز صلاحیت مانند آنچه امروز شاهدش هستیم، نبود. وزارت کشور پیشنهاد داده بود، در متن لایحه قانونی انتخاب اولین رئیس جمهور کشور جمهوری اسلامی ایران، موادی گنجانده شود تا هر داوطلب به عنوان شرط مقدماتی ثبت نام امضای حداقل صد نفر از گروه هایی همانند اساتید دانشگاه، قضات دادگستری، روحانیون مطرح و ... را در تایید صلاحیت خود جمع آوری کند.

اما شورای انقلاب به دلیل شرایط خاص کشور و کمبود زمان از یک سو و سازوکار در نظر گرفته شده برای تایید و ردصلاحیت ها در قانون اساسی از سوی دیگر با این شرط مخالفت کرد. ازهمین رو همه افراد بدون هیچ محدودیتی حق ثبت نام داشتند و در مهلت رسمی تعیین شده برای ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، ۱۲۴ نفر تقاضای خود را مبنی بر نامزدی اعلام کردند.

بر اساس اصل ۹۹ قانون اساسی وظیفه نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری بر عهده شورای نگهبان قرار گرفته بود اما از آنجا که احتمال عدم تشکیل شورای نگهبان پیش از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری وجود داشت، ذیل بند ۴ اصل ۱۱۰ قانون اساسی مقرر می کرد صلاحیت داوطلبان ریاست جمهوری از جهت دارابودن شرایطی که در قانون اساسی درج شده باید در دوره اول، قبل از برگزاری انتخابات به تایید رهبری برسد.

از همین رو پس از پایان زمان ثبت نام، امام خمینی (ره) در روز ۱۴ دی ماه ۱۳۵۸ پیام مهمی درخصوص فرایند تایید و رد صلاحیت نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری صادر کردند. براساس این پیام رهبر انقلاب به واسطه مصالح و جهات لازم، از جمله وضع استثنائی کشور و الزام به عدم تاخیر در روند اجرای انتخابات ریاست جمهوری از یک سو و زمان طولانی مورد نیاز برای شناسایی بیش از ۱۲۰ نفر از سوی دیگر امر تایید و رد صلاحیت ها را به مردم واگذار کردند تا خود سرنوشتشان را تعیین کنند.

وزارت کشور بعد از اعلام نظر امام خمینی(ره) اسامی ۱۰۶ نفر را از میان ۱۲۴ نفر نامزد اعلام کرد. در آن زمان اعلام شده بود که ۱۸ نفر به دلیل همکاری با حکومت گذشته، ساواک و مخدوش بودن شناسنامه و سوابق کیفری یا مخدوش بودن سن از فهرست نامزدهای انتخاباتی حذف شده اند. همچنین کمیته نظارت بر تبلیغات انتخابات با همکاری وزارت کشور با کسب اجازه از امام(ره) صلاحیت نامزدها را مورد بررسی قرار داد و به استناد مدارک موجود در سفارت آمریکا در یک مرحله ۷۳ نفر از دور رقابت های انتخاباتی کنار رفتند.

از سوی دیگر، ۹ روز پیش از برگزاری انتخابات به علت وجود شبهاتی درخصوص ایرانی الاصل بودن جلال الدین فارسی، امام در نامه ای خطاب به مدرسین حوزه علمیه قم صلاحیت وی را نیز احراز نکردند. همچنین در تاریخ ۲۹ دی ۱۳۵۸ استفتای جمعی از مومنین از امام خمینی (ره) درخصوص ریاست جمهوری کسانی که به قانون اساسی رای نداده ‌اند و با آن مخالف اند، مطرح شد که امام راحل در پاسخ صریحی در این خصوص بیان فرمودند: «کسی که به قانون اساسی رای مثبت نداده، صلاحیت ریاست جمهوری ایران را ندارد.»

مسعود رجوی که به قانون اساسی رای نداده بود به این دلیل از فرایند نامزدی انتخابات کنار گذاشته شد. درنهایت رقابت اصلی بین سیداحمد مدنی، حسن حبیبی، داریوش فروهر، صادق طباطبایی، کاظم سامی، صادق قطب زاده و ابوالحسن بنی صدر شکل گرفت و پیروز انتخابت بنی صدر با بیش از ۱۰ میلیون و ۷۰۰ هزار رای بود.

ورود شورای نگهبان به بررسی صلاحیت نامزدها

اما دوره اول ریاست جمهوری به چهار سال پایانی خود نرسید و با عزل بنی صدر در سال ۶۰ انتخابات دومین ریاست جمهوری ایران کلید خورد. در آخرین روز خرداد سال ۱۳۶۰، مجلس شورای اسلامی عدم کفایت سیاسی بنی صدر را اعلام کرد و حدودا یک ماه بعد، دومین انتخابات ریاست جمهوری در نظام جمهوری اسلامی ایران در تاریخ دوم مرداد سال ۱۳۶۰ برگزار شد. در انتخابات مرداد سال ۶۰، برای اولین بار شورای نگهبان در جریان نامزدی نامزدهای ریاست جمهوری وارد عمل شد، از مجموع ۷۱ داوطلب، چهار داوطلب امکان رقابت بر سر کرسی ریاست جمهوری را یافتند.

سیداکبر پرورش نامزد مستقل، عباس شیبانی از سوی نهضت آزادی، حبیب الله عسگراولادی از سوی موتلفه و محمدعلی رجائی از سوی حزب جمهوری اسلامی نامزدهایی بودند که وارد عرصه رقابت شدند. محمدعلی رجایی در این انتخابات توانست با اخذ ۹۰ درصد آرای ماخوذه پیروز رقابت شود و شکست حزب جمهوری اسلامی در انتخابات دور اول را جبران کند.

رد صلاحیت ۹۱ درصد نامزدهای انتخاباتی

دومین دوره ریاست جمهوری هم به پایان چهار سال قانونی خود نرسید و انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری با شهادت رجائی کلید خورد. دومین انتخابات زودهنگام تاریخ جمهوری اسلامی ایران در دورانی که کشور از یک سو درگیر جنگ با عراق، از سوی دیگر دچار بحران های امنیتی - سیاسی سال ۱۳۶۰ بود و رئیس جمهور هم در سوءقصدی، تنها یک ماه پس از انتخاب ترور شده بود، برگزار شد. به این ترتیب به فاصله سه ماه پس از انفجار دفتر نخست وزیری، در ۱۰ مهر ماه سال ۶۰ انتخابات سومین دوره ریاست جمهوری با چهره ای روحانی برگزار شد.

مهمترین رویداد در میان نامزدهای انتخابات سوم ریاست جمهوری حضور مقام معظم رهبری یعنی آیت الله خامنه ای ، دبیرکل وقت حزب جمهوری اسلامی در میان چهار نامزد نهایی بود چراکه تا پیش از این انتخابات، زمانی که اعضای حزب جمهوری اسلامی قصد داشتند محمد حسینی بهشتی را در اولین انتخابات ریاست جمهوری نامزد کنند، امام خمینی (ره)، بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، با حضور روحانیان در مناصب اجرائی به ویژه ریاست جمهوری مخالفت کرده بود. درنهایت ۴۶ نفر نامزد رقابت برای کسب عنوان ریاست جمهوری شدند اما از این بین شورای نگهبان صلاحیت ۴۲ نفر از نامزدها یعنی حدود ۹۱ درصد آنها را رد کرد و تنها چهار نفر برای رقابت باقی ماندند.

ازجمله ردصلاحیت شده های مهم این دوره می توان به ابراهیم یزدی اشاره کرد. آیت الله مهدوی کنی نیز پس از اعلام نام آیت الله سیدعلی خامنه ای از سوی حزب جمهوری اسلامی، طی جلسه ای از کاندیداتوری انصراف داد. با این حساب تنها چهار نفر یعنی آقایان: آیت الله سیدعلی خامنه ای، سیداکبر پرورش، رضا زواره ای و حسن غفوری فرد در عرصه رقابت حاضر شدند. حضرت آیت الله سیدعلی خامنه ای با کسب ۹۵ درصد آرا پیروز رقابت ها شد. سیداکبر پرورش نامزد ناکام دور قبل، این بار نیز با کسب ۳۳۸هزارو ۲۹۴ رای شکست خورد تا اولین نامزد تکراری در انتخابات های ریاست جمهوری باشد که نتوانسته به پاستور راه یابد.

بازرگان اولین چهره سرشناسی که رد صلاحیت شد

چهارمین دوره انتخابات ریاست جمهوری اولین دوره ای بود که بعد از پایان دوران قانونی ریاست جمهوری برگزار می شد. فضای سیاسی کشور به سمت ثبات حرکت کرده بود و انتخابات در فضای آرام تری برگزار شد. هرچند تعداد نامزدهای تایید صلاحیت شده در حال آب رفتن بود و نام مهدی بازرگان به عنوان مشهورترین نامزدی که از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شد، خبر مهم این انتخابات شد. در این دوره ۵۰ نفر داوطلب شدند که شورای نگهبان صلاحیت سه نفر را تایید کرد.

آیت الله سید علی خامنه ای رئیس جمهور پیشین به همراه محمود کاشانی و حبیب اله عسگراولادی سه نامزد این رقابت بودند که در نهایت رئیس جمهور با کسب ۸۵ درصد آرا برای چهار سال دیگر در مسئولیت خود ابقا شد.

انتخاباتی متفاوت از ۴ دوره قبل و تایید صلاحیت فقط ۲ نفر

انتخابات پنجم با همه انتخابات های قبل متفاوت بود. خاتمه جنگ ایران و عراق، انحلال حزب جمهوری اسلامی، فوت بنیان گذار انقلاب و انتخاب رئیس جمهوری وقت به رهبری انقلاب اسلامی و اصلاح قانون اساسی از جمله تفاوت هایی بود که در این انتخابات موثر بود. انتخابات پنجم هم زودتر از موعد برگزار شد و از ۷۹ نامزد انتخابات ریاست جمهوری، ۷۷ نفر از سوی شورای نگهبان رد صلاحیت شدند. شورای نگهبان صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجلس شورای اسلامی و عباس شیبانی را تایید کرد. در انتخاباتی نه چندان رقابتی هاشمی اولین دوره ریاست جمهوری خود را با ۱۵ میلیون رای آغاز کرد.

استفاده از رفیق به جای رقیب

انتخابات ششم هم به تازگی رمزگشایی شده است. در خاطرات هاشمی رفسنجانی که به تازگی منتشر شده او در رابطه با این انتخابات نوشته است: با دکتر جاسبی «رئیس دانشگاه آزاد» صحبت شد که در انتخابات ریاست جمهوری نامزد شود تا صحنه بی رقیب نباشد.

هرچند انتخابات ششم با آمدن جاسبی هم رقابتی نشد، اما حضور احمد توکلی که منتقد سیاست های هاشمی رفسنجانی بود، سبب شد برای اولین بار یک نامزد انتخاباتی بعد از نفر اول، بتواند بیش از چهار میلیون رای کسب کند.

البته این تنها حاشیه انتخابات ششم نبود و گروه هایی چون روحانیون مبارز و دیگر گروه هایی که جناح چپ حاکمیت را تشکیل می دادند، پس از آنکه در انتخابات مجلس چهارم با «تفسیر نظارت استصوابی شورای نگهبان» به طور گسترده رد صلاحیت شدند، از معرفی نامزد در انتخابات ششم خودداری کردند.

انتخاباتی با نتیجه اعجاب انگیز

دور هفتم در فضایی بسیار دور از شش انتخابات گذشته رقم خورد. در انتخابات این دوره ۲۳۸ نفر به عنوان نامزد انتخابات نام نویسی کردند اما شورای نگهبان در نهایت صلاحیت چهار نفر را تایید کرد. بسیاری معتقد بودند تایید صلاحیت سه نامزد کنار ناطق نوری که رئیس مجلس بود، برای گرم کردن تنور انتخابات است تا مشارکت بالا برود. از این رو درحالی که بسیاری از سیاسیون و حتی مردم فکر می کردند نماینده مورد حمایت رسمی یعنی حجت الاسلام ناطق نوری پیروز انتخابات است سیدمحمد خاتمی با ثبت آرائی اعجاب انگیز به راحتی او را شکست داد.

محمد خاتمی ، وزیر فرهنگ و ارشاد دولت آقای هاشمی که به دنبال بروز اختلاف نظر با تندروهای جناح راست از وزارت استعفا داده و ریاست کتابخانه ملی را بر عهده داشت، نامزد انتخابات شد. او گزینه جناح چپ بود که از قدرت حذف شده بودند هرچند حامیان خاتمی هم تا زمان رای گیری شانس زیادی برای پیروزی قائل نبودند اما به یکباره دوم خردادی ماندگار رقم خورد. ۸۰ درصد واجدین شرایط در انتخابات شرکت کردند و بیش از ۲۰ میلیون رای برای خاتمی ثبت شد. دیگر رقبای خاتمی محمد محمدی ری شهری؛ وزیر پیشین اطلاعات و نماینده ولی فقیه و سرپرست حجاج و سیدرضا زواره ای؛ رئیس وقت سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و عضو حقوق دان شورای نگهبان بودند.

تایید صلاحیت آبشاری نامزدهای انتخابات

شورای نگهبانی که در تایید صلاحیت نامزدهای انتخابات قطره چکانی عمل می کرد به یکباره از ۸۱۴ نامزد انتخابات هشتم ریاست جمهوری ۱۰ نامزد را احراز صلاحیت کرد. همان زمان در تحلیل دلیل افزایش تعداد احراز صلاحیت ها بسیاری گفتند این تصمیم تلاشی است برای شکستن میزان آرای محمد خاتمی، اما با اینکه مشارکت کاهش داشت و از ۴۲ میلیون واجد شرایط فقط ۲۸ میلیون نفر رای دادند، باز هم سیدمحمد خاتمی با کسب بیش از ۲۱ میلیون رای رکورد تازه ای ثبت کرد و رئیس جمهور شد. نکته جالب دیگر این انتخابات حضور احمد توکلی بود که این بار هم در همان محدوده چهار میلیون رای قبلی خود را کسب کرد و نفر دوم شد. علی شمخانی، عبدالله جاسبی، حسن غفوری فرد، منصور رضوی، شهاب الدین صدر، علی فلاحیان، مصطفی هاشمی طبا و محمود کاشانی از دیگر نامزدهای این دوره از انتخابات بودند.

تنها انتخاباتی که به دور دوم رفت

انتخابات نهم با نامزدی ۱۰۱۴ نفر کلید خورد که در ابتدا شورای نگهبان صلاحیت شش نفر از آنان را تایید و صلاحیت ۱۰۰۸ نفر را رد کرد. ولی درنهایت با حکم حکومتی صلاحیت دو نفر دیگر (مصطفی معین و محسن مهرعلیزاده) را نیز شورای نگهبان تایید کرد. در این میان محسن رضایی قبل از انتخابات اعلام انصراف کرد. علی اکبر هاشمی رفسنجانی مهم ترین چهره این انتخابات بود و رقبای او مهدی کروبی، علی لاریجانی، مصطفی معین، محسن مهرعلیزاده، محمدباقر قالیباف و محمود احمدی نژاد بودند. شگفتی ساز این دوره سکوت شورای نگهبان در برابر فضای تهمت و افترایی بود که احمدی نژاد در مناظره ها و کمپین های تبلیغاتی خود علیه رقبا به خصوص هاشمی ایجاد کرده بود. شورای نگهبانی که تا لحظه آخر هر انتخابات خود را دارای حق بررسی صلاحیت نامزدها می داند در برابر این بی اخلاقی ها سکوت کرد و در عین ناباوری بسیاری از سیاسیون محمود احمدی نژاد که رجل سیاسی بودنش از همان ابتدا جای سوال داشت زیرا مهم ترین سمتش تا آن زمان شهرداری تهران بود، رئیس جمهور شد. بعد از انتخابات هم او هرگز سند و مدرکی برای اثبات اتهاماتی که زده بود، به دستگاه قضا ارسال نکرد.

پرحاشیه ترین انتخابات تاریخ انقلاب اسلامی ایران

انتخابات دهم با ثبت نام ۴۷۵ نامزد انتخاباتی آغاز شد و شورای نگهبان صلاحیت چهار نفر را تایید کرد. مهندس میرحسین موسوی ، حجت الاسلام مهدی کروبی ، سردار محسن رضایی و محمود احمدی نژاد رئیس جمهور نهم نامزدهای تاییدشده بودند. باز هم شورای نگهبان که قائل به نظارت استصوابی است در برابر بی اخلاقی های محمود احمدی نژاد سکوت پیشه کرد و مناظره های انتخاباتی چون بمبی در فضای سیاسی کشور منفجر شدند. درنهایت این انتخابات به پرهزینه ترین انتخابات در ایران تبدیل شد و بسیاری در جریان اعتراض به نتیجه انتخابات راهی زندان شدند و دو نامزد اصلاح طلب همچنان در حصر خانگی قرار دارند.

رد صلاحیت یکی از شاخص ترین چهره های انقلاب

مهم ترین حاشیه انتخابات یازدهم رد صلاحیت علی اکبر هاشمی رفسنجانی توسط شورای نگهبان بود.

در مجموع ۶۸۶ نفر در این انتخابات ثبت نام کردند که حدود ۳۷ نفر از آنها چهره های برجسته سیاسی بودند و مهم ترین چهره که در لحظات پایانی ثبت نام وارد وزارت کشور شد، علی اکبر هاشمی رفسنجانی بود. از این ۳۷ نامزد شناخته شده، ۹ نفر به اسامی: محمدحسن ابوترابی فرد، کامران باقری لنکرانی، رامین مهمانپرست، داوود احمدی نژاد، صادق واعظ زاده، علی اکبر جوانفکر، محمدرضا رحیمی، صادق خلیلیان و جواد اطاعت قبل از اعلام گزارش نهایی بررسی صلاحیت ها انصراف دادند. در نهایت هشت نفر تایید صلاحیت شدند و نام اکبر هاشمی رفسنجانی جزء آنها نبود و برای دومین بار در تاریخ انتخابات ایران نام یک چهره شاخص در انقلاب در میان ردصلاحیت شدگان قرار داشت. با کنارکشیدن محمدرضا عارف و حدادعادل رقابت بین شش نامزد ادامه یافت و حسن روحانی پیروز این رقابت بود.

رد صلاحیت رئیس جمهوری دیگر

انتخابات دوازدهم رکورد تعداد نامزدهای انتخابات را شکست و در مجموع ۱۶۳۶ داوطلب شامل ۱۴۹۹ مرد و ۱۳۷ زن در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده اند. در انتخابات دوازدهم همانند انتخابات قبلی نام یک رئیس جمهور بین ردصلاحیت شدگان بود. محمود احمدی نژاد که سودای بازگشت به پاستور را داشت، توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شد. در نهایت صلاحیت شش نفر احراز شد که با انصراف اسحاق جهانگیری و محمدباقر قالیباف، رئیس جمهور مستقر، حسن روحانی، مجاز به شرکت در انتخابات برای دومین بار پیاپی شد که با سیدابراهیم رئیسی نامزد اصولگرا، سیدمصطفی هاشمی طبا و سیدمصطفی میرسلیم رقابت کرد. روحانی با کسب ۵۷ درصد آرا پیروز انتخابات شد.

در انتظار تصمیم سیزدهم شورای نگهبان

سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری با ثبت نام ۵۹۲ نفر آغاز شده که ۴۰ چهره نام آشنا در بین آنها حضور دارند و نام چهره های شاخصی چون معاون رئیس جمهور و رئیس قوه قضائیه که رقبای هم در دور قبلی ریاست جمهوری بودند نیز به چشم می خورد. اینکه شورای نگهبان چه تعداد از این افراد را تایید صلاحیت کند هنوز مشخص نیست. هرچند شورای نگهبان این دوره با قانون گذاری به جای تفسیر قانون اساسی که با انتقاد رئیس جمهور هم مواجه شده تاکنون مهم ترین حاشیه انتخابات را به خود اختصاص داده است.

به هرحال از این تعداد چهره شناخته شده که در انتظار اعلام نظر شورای نگهبان هستند، همگی به دنبال صندلی پاستور نیستند و چندسالی است که افراد برای ارتقای مناصب سیاسی و اجرائی خود نامزد انتخابات ریاست جمهوری می شوند و بیش از آنکه به دنبال پیروزی در انتخابات باشند به دنبال لابی برای رشد سیاسی و مدیریتی خود هستند، یکی می خواهد شهردار بعدی تهران باشد، دیگری می خواهد وزیر شود و الی آخر، حال باید دید همای سعادت بر دوش کدام نامزد خواهد نشست و کلید پاستور بعد از انتخاب شورای نگهبان و رای مردم به دست کدام نامزد خواهد رسید. آخرین قیمت های بازار ایران را اینجا کلیک کنید.