رئیس جمهوری ایران امروز به عراق سفر می‌کند
فصل جدید روابط تهران- بغداد
رکنا: «حسن روحانی» رئیس جمهوری ایران امروز در رأس یک هیأت سیاسی و دیپلماتیک برای دیدار و گفت‌وگو با مقام‌های عراق راهی این کشور می‌شود.
این اولین بار است که روحانی در قامت عالی‌ترین مقام اجرایی ایران در دوره ریاست جمهوری‌اش به بغداد سفر می‌کند تا پیرامون ابعاد مختلف روابط دوجانبه و همکاریهای منطقه‌ای با مسئولان این کشور همسایه به گفت‌وگو بنشیند. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که روابط تهران و بغداد ورود به فصل تازه‌ای از همکاری‌ها را تجربه می‌کند. فصلی که تسلسل رخداد‌های روی داده درعرصه بین‌الملل از سوی امریکا و بویژه اتفاقات منطقه خاورمیانه به ویژگی جایگاه این رابطه و ضرورت عمق بخشیدن به آن افزوده است. تأکید بر تقویت همکاریهای دو همسایه اگرچه متأثر از مسائل مبتلا به منطقه خاورمیانه مطرح شده اما وقوف به ظهور مجدد خطرات تروریستی داعش در عراق زیر سایه حمایت‌های پیدا و پنهان برخی بازیگران منطقه‌ای آن را به ضرورتی ناگزیر تبدیل کرده است. سفر روحانی به عراق نقطه پایان بر دورانی است که به سبب تحولات سیاسی داخل این کشور بر روابط تهران و بغداد سایه انداخته بود. این پایان در شرایطی که نزدیک به چند ماه از بازگشت تحریم‌های امریکا علیه ایران می‌گذرد و عراق به واشنگتن برای همکاری با این تحریم‌ها علیه ایران چراغ سبز نشان نداده، نشانه‌ای است بر این واقعیت که رابطه سیاسی و اقتصادی دو کشور نه از تلاش‌های آشکار و پنهان برای تخریب تأثر می‌پذیرد و نه قربانی تحریم خواهد شد. بی تردید رابطه دیرینه‌ای که طی سال‌ها با همراهی نیروهای مستشاری ایران با دولت بغداد و در کنار ارتش و نیروهای مردمی این کشور شکل گرفت و همچنین هدفگذاری مبادلات تجاری مستحکم و برقراری روابط میان بخش‌های صنعت و تجارت دو کشور از جمله دلایلی است که به رابطه ایران و عراق در مواجهه با مخاطرات خارجی ایمنی قابل توجهی بخشیده است.
سیاست
مخابره پیام فرا منطقه‌ای
با این حال در ماه‌های گذشته تلاش‌های پنهانی برای تحت تأثیر قرار دادن مناسبات نزدیک دو کشور در سطوح مختلف رخ داده است؛ از تلاش برای تحریک مردم برخی از شهرهای عراق از جمله بصره علیه ایران گرفته تا ترتیب دادن اقدام تروریستی همچون حمله به کنسولگری کشورمان در این شهر و در کنار آن رایزنی‌های متعدد مسئولان امریکایی با تجار و صاحبان سرمایه برای تخریب روابط تجاری دو کشور و علاوه بر آن دستور کار امریکا برای نگه داشتن پایگاه‌های خود در عراق با هدف زیر نظر گرفتن ایران. این تلاش‌ها در کنار انتشار خبرهایی مبنی بر لزوم خروج مستشاران ایرانی از عراق که به نقل از برهم صالح و در ادامه موضعگیری حیدر العبادی، نخست وزیر پیشین عراق علیه ایران بازتاب یافت منجر به آن شد که صالح در گفت‌وگویی صراحتاً تصریح کند «ایرانی‌ها در روزهای سخت کنار ما بودند، چرا از آنها دفاع نکنیم؟» در ادامه چنین رویکردی بود که رئیس جمهوری عراق دومین دور سفر منطقه‌ای خود را اواخر آبان ماه گذشته ابتدا از ایران آغاز کرد که برآیند این سفر پیش از حضورش در عربستان، بی اعتنایی به فشارهای واشنگتن برای قطع روابط تجاری با بغداد تفسیر شد. این در حالی بود که دونالد ترامپ، رئیس جمهوری امریکا همزمان با جشن کریسمس در سفری سرزده و بدون هماهنگی با بغداد از نیروهای نظامی کشورش در عراق دیدن کرد. در خلال همین سفر دعوت او از عادل عبدالمهدی، نخست وزیر جدید عراق برای یک دیدار کوتاه در یکی از پایگاه‌های نظامی امریکا به این بهانه که وقت کوتاه است، رد شد. بلافاصله بعد از این سفر که به دنبال تصمیم جنجالی رئیس جمهوری امریکا مبنی بر خارج کردن نیروهایش از سوریه انجام شد، مایک پمپئو، وزیر خارجه امریکا نیز در سفری کوتاه راهی بغداد شد که محور اصلی آن را تشدید تحریم ایران تشکیل می‌داد. امریکا همان موقع اعلام کرد که دیگر نمی‌خواهد معافیت عراق از تحریم‌های امریکا را برای بار دیگر تمدید کند. طرح این دستورالعمل اجباری برای عراق در حالی بود که مقام‌های این کشور نیز متقابلاً گفتند دولت بغداد مجوزی به ارتش امریکا نداده که از عراق، ایران را زیر نظر بگیرد، پاسخی گران به دونالد ترامپ که گفته بود امریکا بخشی از نیروهایش را در پایگاهی پیشرفته و پرهزینه باقی می‌گذارد تا از جمله ایران را زیر نظر داشته باشد. سفرهای ناکام و چراغ خاموش مسئولان امریکایی به عراق در حالی انجام شد که در فاصله کوتاهی از سفر ترامپ و پمپئو و چند روز پس از سفر وزیر نفت ایران به بغداد، این بار محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در سفری پنج روزه راهی عراق شد. دیداری که با ملاقات‌های مختلف با مقام‌های عراقی، مسئولان اقلیم کردستان عراق و سران جریان‌های سیاسی این کشور همراه بود تا بعد از سفر پنهانی ترامپ به عراق این پیام به کاخ سفید مخابره شود؛ دولت مرکزی و گروه‌های سیاسی عراق در مواجهه احتمالی ایران و امریکا در کنار ایران خواهند ایستاد.
امنیت
اهمیت حلقه امنیتی
فارغ از مقدماتی که از منظر تحولات منطقه بویژه در ارتباط با امریکا برای سفر رئیس جمهوری ایران به عراق فراهم شده است، این سفر ابعاد مهمی را در مناسبات دوجانبه دربر می‌گیرد. بی تردید بغداد یکی از مهم‌ترین شرکای سیاسی و تجاری تهران در میان همسایگانش به شمار می‌آید.
ضرورت همکاریهای نزدیک امنیتی، سیاسی و دیپلماتیک سبب شده تا ابعاد این رابطه از مناسبات متعارف دو همسایه فراتر رود. چه وابستگی متقابل امنیتی میان ایران و محور مقاومت، الگوی دوستی و دشمنی در منطقه نسبت به ایران و همچنین عوامل فرهنگی، مذهبی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی امنیت آن را به ثبات امنیتی کشورهای محور مقاومت از جمله عراق گره زده است. تضعیف دولت مرکزی بغداد و دمشق به عنوان دو متحد مهم استراتژیک جمهوری اسلامی به کاهش ضریب امنیتی ایران می‌انجامد و موجب برتری جبهه بازیگرانی در منطقه می‌شود که به رهبری عربستان سعودی سعی در به زیر کشاندن ایران از جایگاه قدرتش در منطقه دارند.حل بحران امنیتی سوریه و عراق و پیامدهای آن بر تقویت نقش منطقه‌ای کشورمان، سرفصل ظهور قدرت جبهه مقاومت در مواجهه با تهدیدات جبهه دشمنان منطقه‌ای ارزیابی می‌شود. رویدادی که نشان می‌دهد امریکا در کنار اسرائیل و عربستان، دو متحد منطقه‌ای خود پس از چند دهه تلاش نه چندان موفق جهت دور نگاه داشتن ایران از محاسبات سیاسی در منطقه و جهان، پذیرای شکست شده‌اند. همکاریهای ایران و عراق ذیل چنین فضایی از اهمیت خاصی برخوردار می‌شود.
این چنین است که بدون تردید بخش مهمی از رایزنی‌هایی که روحانی با مقام‌های بلندپایه عراق در نخستین سفرش به این کشور خواهد داشت حول همکاریهای امنیتی و تعیین دستور کار برای مواجهه با تهدیدات احتمالی رژیم اسرائیل علیه امنیت سه کشور جبهه مقاومت خواهد بود. ناظران سیاسی سفر چندی پیش بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه به ایران را در امتداد پیگیری چنین همکاری‌هایی تفسیر کردند. چه، سفر یک روزه اسد به تهران که کمی پس از برقراری ثبات و آرام گرفتن تحولات میدانی این کشور صورت گرفت به خبری مهم تبدیل شد که بلافاصله پس از آن پیش‌بینی‌ها و تحلیل‌ها متوجه تأثیر این سفر بر رویکرد آتی جبهه مقاومت در برابر رژیم صهیونیستی شد. رویدادی که بنا به گفته منابع مطلع دیپلماتیک نتایج آن از اصلی‌ترین محورهای مورد گفت‌وگوی روحانی با مقام‌های عراقی خواهد بود.
اقتصاد
مبادلات 20 میلیارد دلاری
از سوی دیگر گسترش مناسبات اقتصادی ایران و عراق، اهمیتی استراتژیک در سیاست‌های امنیتی، منطقه‌ای و بین‌المللی دو کشور دارد و تقویت هرچه بیشتر این روابط تجاری و سرمایه‌گذاری‌های هرچه بیشتر ایران در این کشور، در رقابت با عربستان و امریکا معنا می‌یابد. عراق در کنار امارات متحده عربی و چین مهم‌ترین مقاصد صادراتی جمهوری اسلامی ایران است. میزان تبادلات تجاری غیر نفتی بین دو کشور به طور میانگین در طول پنج سال گذشته با وجود همه چالش‌های امنیتی و بحران اقتصادی ناشی از ریزش کم سابقه قیمت‌های جهانی نفت، روندی افزایشی داشته است. با در نظر گرفتن تبادلات غیرنفتی و فروش برق و صادرات گاز و گردشگری دینی و خدمات فنی و مهندسی حجم کل همکاریهای اقتصادی بین ایران و عراق به رقم 14 میلیارد دلار در سال می‌رسد. این در حالی است که دو کشور می‌کوشند حجم کل تبادلات اقتصادی را به 20 میلیارد دلار در سال برسانند. هدفی که دستیابی به آن زیر سایه تحریم‌های امریکا با دشواری‌های قابل انتظاری مواجه خواهد شد. چه پیش‌تر ایرج مسجدی، سفیر ایران در عراق به دلیل بروز مشکلات پیش آمده در مبادلات بانکی دلار محور از طرح مشترک تهران و بغداد برای استفاده از دینار عراق یا صادرات و واردات به صورت تهاتری سخن به میان آورده بود. او همچنین گفته بود که در روند مبادلات دو کشور هدفگذاری ۲۰ میلیارد دلاری قابل دسترسی است. موضوعی که کمی بعدتر در سخنان رئیس جمهوری ایران و همزمان با سفر همتای عراقی‌اش به تهران نیز تکرار شد. ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و عراق با هدف راه‌اندازی صنایع مشترک از دیگر موضوعاتی بود که مورد توافق مقام‌های دو کشور قرار گرفت. گفتنی است بخش عمده‌ای از صادرات ایران به عراق را گاز طبیعی تشکیل می‌دهد و این صادرات هم‌اینک تحت فشار تحریم‌های امریکا قرار گرفته است. این کشور تنها به مدت ۴۵ روز عراق را از تحریم‌های اخیر واردات گاز از ایران معاف کرده است. با این حال برهم صالح، رئیس جمهوری عراق گفته است که بغداد به مذاکرات خود با امریکا درباره تحریم‌های ایران ادامه می‌دهد و امریکا باید شرایط ویژه کشورش در این زمینه را مدنظر قرار دهد.
ضرورت‌های پیش گفته برای تقویت رابطه راهبردی تهران و بغداد اهمیت تدبیر دو طرف را برای عبور از موانع موجود و دستیابی به اهداف اقتصادی تعیین شده و تعمیق پیوندهای سیاسی و امنیتی زیر سایه تهدیدات امریکا نشان می‌دهد. پیوندهایی که به مرور زمان حتی می‌تواند زمینه‌های حل و فصل مناقشات تاریخی ایران و عراق از جمله مناقشات مرزی و آبی را فراهم کند و به نزدیکی هر چه بیشتر این دو همسایه بینجامد.برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.
مریم سالاری
ارسال نظر