سمت آقای رئیس جمهور در زمان جنگ / وقتی روحانی مسئول آتش بس و عقب نشینی بود! + تصاویر

به گزارش رکنا، روز گذشته یکی از کاربران توییتر سندی منتشر کرد که نشان می‌داد در سال 1367، حجت‌الاسلام حسن روحانی ریاست کمیته آتش‌بس و عقب‌نشینی ستاد فرماندهی کل قوا را برعهده داشته است، اما ماجرای این سند چیست؟

سمت روحانی در آن زمان چه بوده است؟

روحانی در دوران جنگ تحمیلی مسئولیت‌های متعددی از جمله عضویت در شورایعالی دفاع، عضویت در شورایعالی پشتیبانی جنگ، ریاست ستاد قرارگاه مرکزی خاتم الانبیاء و فرماندهی پدافند هوایی کل کشور را برعهده داشت.

اما در اواخر جنگ ستادی برای فرماندهی کل قوا تشکیل شد که روحانی در آن ستاد نیز مسئولیت داشت. فرماندهی کل قوا عنوانی است که در اوایل انقلاب بر عهده امام خمینی (ره) بود و ایشان در سال 58 و پس از انتخاب بنی‌صدر به عنوان رئیس جمهور، وی را به جانشینی فرمانده کل قوا منصوب کردند.

پس از برکناری بنی‌صدر از ریاست جمهوری در سال 1360، فردی به عنوان جانشین فرمانده کل قوا انتخاب نشد تا اینکه در اواخر سال 1362 و قبل از عملیات خیبر، حضرت امام حکم فرماندهی جنگ را برای حجت‌الاسلام و المسلمین هاشمی صادر کردند.

با این حال در اواخر جنگ با توجه به برخی حواشی، حضرت آیت الله خامنه‌ای در نامه‌ای به امام خواستار تشکیل «ستاد فرماندهی کل قوا» شدند تا عنوانی که صرفاً در یک جانشینی خلاصه می‌شد، به یک تشکیلات برای مدیریت نیروهای نظامی بدل شود. به همین خاطر در روز 12 خرداد سال 67، حضرت امام خمینی (ره) طی حکمی حجت الاسلام و المسلمین هاشمی رفسنجانی را به عنوان جانشین فرماندهی کل قوا منصوب کردند.

هاشمی رفسنجانی در خاطرات روز 12 خرداد درباره تشکیل این ستاد می‌نویسد: «دکتر روحانی آمد و درباره ارکان ستاد فرماندهی کل مذاکره کردیم. قرار شده خودم رئیس ستاد باشم. به خاطر اختلاف نظرهای شدید، نتوانستم رئیس مناسبی انتخاب کنم و در انتخاب ارکان، مشکل مهمی نمی‌بینم.»

به این ترتیب، روند تشکیل ستاد فرماندهی کل قوا با صدور فرمان حضرت امام آغاز شد. از این تاریخ، تلاش‌های هاشمی برای اجرای این فرمان آغاز می‌شود و ملاقات‌هایی را هم با فرماندهان نظامی و مسئولان سیاسی کشور انجام می‌دهد.

هفتم تیر ماه، نخست وزیر لیستی را برای تعیین اعضای ستاد کل می‌فرستد، که با تغییراتی به تصویب می‌رسد. اعضای انتخاب شده از سوی آقای هاشمی، عبارت بودند از: حسن روحانی معاون وقت قرارگاه خاتم الانبیاء (ص)، سید حسن فیروزآبادی مشاور نظامی نخست وزیر، بهزاد نبوی وزیر صنایع سنگین، غلامرضا آقازاده وزیر نفت، بیژن نامدار زنگنه وزیر جهاد سازندگی، محسن رفیق دوست وزیر سپاه پاسداران، علیرضا افشار سخنگوی سپاه پاسداران، مسعود روغنی زنجانی وزیر برنامه و بودجه، سید محمد خاتمی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد فروزنده رئیس ستاد سپاه پاسداران و غلامعلی رشید معاون کل عملیات فرمانده سپاه پاسداران و محمد باقریان معاون نخست وزیر.

باید توجه داشت که ساختار داخلی ستاد فرماندهی کل قوا هیچ‌گاه منتشر نشد، اما از نامه آقای روحانی به وزرای ارشاد و خارجه وقت می‌توان دریافت این ستاد دارای کمیته‌های متعددی برای مدیریت «پایان جنگ» بوده که یکی از این کمیته‌ها، «کمیته آتش‌بس و عقب‌نشینی» به ریاست بوده است.

ماجرای توافقنامه الجزایر و عهدنامه ژوئن 1975 چه بود؟

اجلاس سالانه اوپک از ۱۳ تا ۱۵ اسفند ۱۳۵۳ در الجزایر برگزار می‌شد. شاه ایران و صدام نایب رئیس شورای فرماندهی انقلاب عراق در آن اجلاس شرکت کرده بودند. هُورای بومدین رئیس جمهور الجزایر به درخواست عراق برای حل اختلاف‌های میان دو کشور ایران و عراق میانجی شد و سران دو کشور هم موافقت کردند و دو جلسه طولانی با حضور شاه، صدام و بومدین تشکیل گردید. در آخرین جلسه سران اوپک، بومدین خطاب به سران کشورها اعلام داشت: «خوشوقتم به اطلاع شما برسانم که روز گذشته یک توافق کلی بین دو کشور برادر ایران و عراق برای پایان دادن به اختلاف‌های آن‌ها حاصل شد» و سران دو کشور پس از پایان مذاکرات اعلامیه مشترکی را در ۶ مارس ۱۹۷۵ (۱۵ اسفند ۱۳۵۳) صادر کردند که در آن اصول مورد توافق طرفین ذکر شده بود.

در جهت اجرای این اصول، وزرای امور خارجه ایران و عراق با حضور وزیر امور خارجه الجزایر از تاریخ 15 مارس تا 13 ژوئن (24 اسفند 1353 تا 23 خرداد 1354) به ترتیب در تهران، بغداد، الجزیره و بغداد گرد آمدند. نتیجه این چهار نشست که سه ماه به طول انجامید، امضای «عهدنامه مربوط به مرز مشترک و حسن همجواری بین ایران و عراق» در 13 ژوئن 1975 (22 تیر ۱۳۵۴) در بغداد بود. این عهدنامه دارای یک مقدمه، 8 ماده، یک الحاقیه و سه پروتکل همراه با ضمائم بود.

بعد از امضای این اسناد چهار پروتکل تکمیلی دیگر نیز در مورد کلانتران مرزی، تعلیف احشام، استفاده از آب رودخانه‌های مرزی و مقررات کشتیرانی در شط العرب تنظیم و در ۲۶ دسامبر ۱۹۷۵ (۵ دی ۱۳۵۴) در بغداد به امضاء وزیران امورخارجه رسید و پس از آن مجالس قانونگذاری دو کشور عهدنامه مرزی و حسن همجواری و پروتکل‌های مربوطه را تصویب کردند و اسناد آن را در ۲۲ ژوئیه ۱۹۷۶ (31 تیر ۱۳۵5) در تهران مبادله شد و از همان تاریخ به مورد اجرا درآمد.

عهدنامه مرزی که عنوان رسمی آن «عهدنامه مربوط به مرز دولتی و حسن همجواری بین ایران و عراق» می‌باشد، مهم‌ترین قراردادی است که بین دو کشور به امضاء رسیده است. این عهدنامه و پروتکل‌های ضمیمه آن به منزله فیصله یافتن کلیه اختلاف‌های دو کشور تلقی گردید.

عراق بعد از امضای عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر هیچ‌گاه به دنبال اجرای کامل آن نبود و برای این‌‎که بهانه‌ای برای تجاوز در دست داشته باشد از تحویل و تحول مناطق مرزی که طبق معاهده الجزایر می‌بایست انجام می‌شد خودداری کرد. (مناطقی مثل خان لیلی، میمک و قصر شیرین) بنابراین، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 عراقی‌ها که به زعم خود قرارداد مرزی 1975 الجزایر را در شرایط نامساعدی پذیرفته بودند، درصدد لغو این قرارداد برآمدند.

در نهایت در شهریور ماه 59 صدام حسین با باطل اعلام کردن عهدنامه مرزی 1975 و نقض منشور ملل متحد حمله همه‌جانبه به خاک ایران را آغاز کرد. بر این اساس، صدام در مقابل دیدگان خبرنگاران و دوربین‌های تلویزیونی آن کشور در مجلس شورای ملی عراق معاهده‌ 1975 الجزایر را پاره کرد و پنج روز بعد با اسم رمز «یوم الرعد» طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم را علیه ملت ایران تحمیل کرد.

با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد تأکید روحانی بر عهدنامه ژوئن 1975 به دلایل حقوقی بوده باشد، زیرا توافقنامه اولیه الجزایر که بین شاه و صدام امضاء شده بود، به صورت کلی بود و الزامی را برای کشورها در پی نداشت، اما پس از تصویب این توافقنامه‌ها در مجلس ایران و عراق، این تعهدات به صورت قطعی درآمده بود، البته احتمالات دیگری نیز برای نگارش این نامه وجود دارد که بهترین فرد برای بیان علت این نگارش این نامه خود روحانی است. برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.

منبع: فارس