عبور قطر از محاصره و نظارت بر مذاکرات اسرائیل و حماس

به گزارش رکنا به نقل از روزنامه فرامنطقه‌ای القدس العربی، این‌ها اظهارات خالد العطیه،‌ وزیر دفاع قطر در گفت‌وگو با شبکه خبری سی‌ان‌ان است که شاید بیان اهداف سیاست خارجه این کشور مبنی بر اتخاذ موضع میانجی‌گری و ابتکارعمل حل بحران‌های منطقه باشد.

درحالی که قطر با تقویت همبستگی داخلی، خودکفایی و برقراری روابط بین‌الملل با هدف حفاظت از تمامیت ارضی خود با محاصره مقابله می‌کند، در این شرایط سخت تصمیم گرفته در کنار مصر بر مذاکرات غیرمستقیم میان رژیم صهیونیستی و جنبش حماس نظارت داشته باشد. حال آنکه مصر یکی از کشورهای محاصره کننده قطر است.

محمد العمادی، رئیس کمیته قطری بازسازی نوار غزه که مذاکرات را با هدف حل اوضاع انسانی غزه رهبری می‌کند در اظهاراتی در شبکه الجزیره تاکید کرد، طرف اسرائیلی و جنبش حماس از طریق نامه‌هایی که توسط قطر میان آنها به درستی ردوبدل شد، می‌دانند که باید از تشدید تنش جلوگیری کنند که ممکن است به جنگ در نوار غزه منجر شود.

حتی اگر میزان بلندپروازی‌های نظارت قطر بر مذاکرات به سطح دستیابی به راه حل ریشه‌ای درگیری میان اسرائیل و فلسطین نرسد و تنها به آتش‌بس حداکثری به مدت ۱۰ سال اکتفا شود، اما بدون شک در چنین دوره‌ای نظارت قطر به نفع غزه خواهد بود و جنبش حماس و جنبش جهاد اسلامی و نیز طرف اسرائیلی با قبول آتش‌بس به دور از تنش نظامی مخالفت نمی‌کنند.

به نظر می‌رسد، هدف اسرائیل از پذیرش میانجی‌گری قطر، تحت فشار گذاشتن حماس برای اعمال آتش‌بس طولانی مدت در ازای اهداف سیاسی و اقتصادی این جنبش باشد و قطر هم با جنبش حماس برای تحت فشار گذاشتن اسرائیل جهت پذیرش آتش‌بسی هماهنگی می‌کند که شروط این جنبش را برآورده کند.

اما آیا باید به شراکت مصر با قطر در ایفای نقش میانجی‌گری میان رژیم اشغال‌گر و حماس با حسن نیت نگریست؟ واقعیت این است که دولت مصر به دنبال ناکام گذاشتن اتمام آتش‌بس میان جنبش حماس و اسرائیل است زیرا معتقد است توافق این چنینی مشروعیت جنبش حماس که حامی "اخوان المسلمین؛ دشمن سرکش دولت مصر است" را تقویت خواهد کرد.

همچنین این آتش‌بس ممکن است تلاش‌های میانجی‌گرانه مصر برای آشتی میان حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین را از بین ببرد که قاهره از طریق آن تلاش می‌کند قدرت حماس را تضعیف و این جنبش را با اهداف ناچیز سیاسی مبنی بر شراکت در دولت تابع تشکیلات خودگردان کند و به این ترتیب مصر مهار حماس و بازگرداندن دولت وفاق ملی به غزه را تضمین کند.

توافقنامه رسمی درباره آتش‌بس منعقد نشده و تنها به صورت شفاهی چنین توافقی ایراد شده که آن هم به دو طرف این اجازه را می‌دهد هرگاه که آتش‌بس را مانعی در برابر اهداف یا به ضرر منافع خود ببینند، به راحتی از آن شانه خالی کنند.

رهبران حماس حتی پس از اعلام این جنبش مبنی بر پذیرش آتش‌بس تاکید کردند، خون کودکان غزه هدر نخواهد رفت و دشمن به دست مقاومت مجازات خواهد شد و جنبش تا زمانی که اسرائیل وجود دارد در کمین خواهد بود و تلاش می‌کند معادلاتش را در قواعد درگیری اعمال کند.

این اظهارات حماس با سخنان نخست وزیر اسرائیل همزمان است که موافقت با آتش‌بس یا توقف تیراندازی را به توقف فرستادن بالن‌های آتش زا مشروط کرد.

آتش‌بسی که قطر در دستیابی به آن میان حماس و اسرائیل موفق عمل کرده برای اولین بار نیست و آخرین بار هم ممکن است نباشد زیرا مصر بارها از طریق میانجی‌گری غیرمستقیم میان دو طرف مذکور آتش‌بس ایجاد کرده که آخرین آن به ماه مه بازمی‌گردد که تنها چند روز طول کشید و در نهایت به تشدید تنش متقابل میان دو طرف در پاسخ به منافع سیاسی منتهی شد.

گزینه‌های جایگزین آتش‌بس طولانی مدت پیش‌روی جنبش حماس ممکن است از تشدید میزان درگیری‌ها و ورود در جنگ فراتر نرود که این گزینه‌ها در شرایط کنونی با اهداف این جنبش هماهنگی ندارد زیرا شرایط منطقه‌ای دیگر به نفع حماس نبوده و حمایت‌ها از آن محدود شده است.

گزینه دیگری که حماس مجبور است در صورت شکست تلاش‌های میانجی‌گرایانه قطر برای پایبندی اسرائیل به آتش‌بس کنونی آن را بپذیرد قبول تلاش‌های مصر برای آشتی با تشکیلات خودگردان و بازگرداندن دولت وفاق به غزه است و این بدین معنی است که جنبش حماس باید بپذیرد در قدرت و اداره نوار غزه شریک دومی داشته باشد.

ادامه موفقیت آتش‌بس از طریق میانجی‌گری قطر برای مدت زمان معین اجازه می‌دهد نوعی اطمینان میان این جنبش و اسرائیل شکل گیرد و این امر به دو طرف این امکان را می‌دهد که به مساله اسرا بپردازند که حماس در مرحله کنونی نمی‌خواهد در این باره مذاکره کند و همچنان در انتظار تحقق اهداف سیاسی، کاهش محاصره غزه و ابتکارعمل جدی برای توانمند کردن خود از طریق مذاکره برای آزادسازی بیشترین تعداد اسرا است از جمله اسرای امنیتی که اسرائیل تاکنون مذاکره درباره آنها را رد کرده است.

گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن است که چیزی شبیه توافق میان اسرائیل از سویی و جنبش حماس و مصر از سوی دیگر وجود دارند که طی سفرهای متعدد رهبران این جنبش به قاهره در هفته‌های اخیر صورت گرفته است.

طبق این توافقنامه، سازمان ملل مسؤول پروژه‌های بزرگتر و مصر ناظر اجرای آنها خواهند بود و کشورهای خلیج‌ فارس مانند قطر، امارات، برخی کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا بودجه این پروژه‌ها را که حدود ۶۵۰ میلیون دلار تخمین زده شده آن هم بدون مداخله مستقیم حماس و تشکیلات خودگردان فلسطین برعهده خواهند داشت.

پیشتر رژیم صهیونیستی ایجاد بندر دریایی در جزیره قبرس متعلق به غزه را در ازای تحویل جسد دو سرباز اسرائیلی و آزادی Freedom دو تن دیگر که در نزد حماس بازداشت هستند، پیشنهاد داد اما این جنبش آن را رد کرده و موافقت با آن را تنها به آزادی بازداشتی‌های امنیتی وابسته به حماس مشروط کرد.

به دنبال قطع کمک‌های انسانی آمریکا به آژانس امداد و کاریابی آوارگان فلسطینی (آنروا) که سالانه بیش از ۳۰۰ میلیون دلار بود ساکنان غزه به لحاظ اوضاع انسانی تحت فشار قرار دارند و آمارها نشان می‌دهند که بیش از ۱.۳ میلیون فلسطینی در غزه وابسته به آنروا هستند.

دستورکارهای سیاسی مختلف طرف‌های آتش‌بس و آشتی ملی در انتظار قطر است اما آیا این دولت در برخورد با آنها موفق عمل خواهد کرد؟ این همان چیزی است که پاسخ آن را طی روزهای آتی خواهیم گرفت.