زانوهای پر سر و صدا ! - چه زمانی نیاز به توجه دارد ؟

به گزارش رکنا، در طب به هر نوع سر و صدایی که در حین حرکت یک مفصل درآن ایجاد می شود کریپیتوس گفته می شود. وجود این سر و صداها در مفصل می تواند باعث نگرانی افراد شود و تعداد زیادی از افراد به دلیل نگرانی از احتمال وجود آسیب مفصل به کلینیک ها  مراجعه می کنند. مفصل زانو یکی از شایع ترین آنهاست. به طور کلی اکثر این صداها بی ضرر است و در بعضی از موارد اهمیت دارند و مشخص کردن اینکه چه وقت و در چه حالتی این سر و صداها با اهمیت و  نشان دهنده یک بیماری زمینه ای است برای بیمار و پزشک مهم است. صداهای طبیعی یا فیزیولوژیک صداهای بی ضرری هستند که معمولا ممکن است به دلیل ترکیدن حباب های گاز در مفصل و یا اطراف آن حین خم و راست کردن زانو و گاهی هم به دلیل  گیر افتادن رباط ها و لیگامان ها بر روی برجستگی های استخوانی  و حالت بشکن آن رخ دهد. فاکتورها و عواملی هستند که افتراق دهنده صداهای فیزولوژیک از انواع پاتولوژیک (ناشی از یک بیماری ) است و ازطریق آنها می توان به سر و صداهایی که نیاز به توجه دارند پی برد.

به طور کلی این سر و صداها در صورتی که گاهگاهی و بدون سایر علائم باشد را می توان از نوع فیزیولوژیک و یک فرایند طبیعی در حرکت مفصل فرض کرد  و  دلیلی برای نگرانی نباشد ولی در صورت همراهی این صداها ( کریپتوس ) با درد، همراهی با احساس ناراحتی در حین قدم زدن ، وجود تورم و دردناکی زانو در لمس و همچنین در صورت همراهی این سر و صداها با احساس خشکی، سفتی و محدودیت در حرکات زانو ممکن است نشان دهنده بیماری زمینه ای باشد و در این صورت نیاز به توجه دارد. به عنوان مثال صدای زانو همراه با درد در سنین بزرگسالی می تواند اولین نشانه های ساییدگی مفصل باشد و یا اکثر قریب به اتفاق بیماران با آسیب شاخ خلفی منیسک، صداهای دردناکی در زانوی خود دارند. به جز دو موردی که ذکر شد، نرمی غضروف استخوان کشکک هم از علل شایع یک زانوی پر سر و صدا در یک فرد جوان یا افراد در اوایل سنین بزرگسالی است که نیاز به توجه دارد.

طبیعت صدا و نحوه شروع سر و صدا در زانو نیز مشخص کننده و افتراق دهنده صداهای فیزیولوژیک از انواع پاتولوژیک است. صداهای فیزیولوژیک شروع ناگهانی و افزایشی نداشته و فرد سابقه ای از ضربه و یا آسیب به زانو را ذکر نمی کنند. به عنوان مثال صداهای ناشی از ترکیدن حباب  هر از گاهی است و حالت ثابت و دائمی ندارد. در عوض شنیدن صداهای دائم در زانو می تواند اهمیت داشته باشد چراکه افرادی که صداهای دائمی در زانو دارند تا سه برابر شانس ابتلا به آرتروز زانو در آنها بیشتر است.

فرکانس، طول بلندی و توصیف این صداها هم اهمیت دارد. توصیف این سر و صداها از طرف بیماران از احساس ترکیدن چیزی در زانو ، کوبیدن، ، کلیک و ترک خوردن استخوان گرفته تا  احساس آسیاب و رنده شدن سطح مفصل مختلف است . صداهایی شبیه آنچه در هنگام بو دادن ذرت ایجاد می شود یا یک صدای انفجاری و ناگهانی درهنگام کنده شدن مینیسیک و یا لیگامان های زانو شنیده می شود ولی صدای شبیه آسیاب کردن و رنده کردن در اتروز زانو و نرمی غضروف داریم. صدای نازک و احساس کلیک یک بار در حین خم و راست کردن زانو در افراد با پارگی مینیسک داریم. صدای ایجاد شده در مفصل رانی کشککی از علل متداول صدای زانوست و ممکن است اولین نشانه های سندروم درد پاتلوفمورال باشد. معمولا از طرف بیمار به صورت صدای کلیک و ترق ترق در حین راه رفتن ، بالا و پایین رفتن از پله، چمباتمه زدن و یا بلند شدن از صندلی توصیف می شود.

نکته آخر اینکه حدود یک پنجم بیمارانی که تعویض مفصل زانو انجام داده اند هم در مفاصل خود صداهایی را می شنوند که در اکثر موارد خوش خیم بوده و تا 50 درصد موارد به تدریج کم می شود. نوع ایمپلانت به کار رفته و تغیرات مختصر ناشی از عمل جراحی از علل ایجاد این صداهاست. صداهای زانو بعد از تعویض مفصل هم در صورت همراه بودن با درد نیازمند توجه و پیگیری است.

پروفسور کامران ازما/ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی – استاد دانشگاه