علت اصلی تحلیل لثه!

در مورد تحلیل بافت لثه و روش‌های درمان آن با دکتر بیتا خواجه نوری، پریودنتیست، جراح و متخصص درمان بیماری‌های لثه و استادیار گروه پریودنتیکس دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت‌وگو کرده ایم.

تحلیل لثه به معنی ایجاد عقب‌نشینی در بافت لثه است که در مراحل ابتدایی ایجاد، خیلی واضح نیست، اما بعد از مدتی پیشرفت توجه بیمار را جلب می‌کند و باعث نگرانی او می‌شود.

تحلیل لثه در ناحیه قدام فک بالا، بیشتر مشکلات زیبایی، به‌خصوص هنگام خندیدن و تکلم ایجاد می‌کند. در بسیاری از بیماران، همراه با تحلیل بافت لثه امکان بروز حساسیت‌های دندانی خفیف یا شدید وجود دارد که در نهایت با پیشرفت بیشتر امکان لق شدن دندان افزایش می‌یابد و بیمار باید نگران از دست دادن دندان باشد.

زیرا تحلیل لثه در بیشتر موارد با تحلیل استخوان زیرین اطراف ریشه همراه است و بعد از تحلیل این ۲ بافت قابلیت بازسازی خودبه‌خودی و مجدد را ندارند، مگر اینکه جراحی‌های بازسازی بافت سخت و نرم انجام گیرد.

آیا می‌توان به کمک دارودرمانی یا رژیم‌درمانی جلوی تحلیل بافت لثه یا خوردگی استخوان را گرفت؟

این مشکلات به هیچ عنوان راه‌حل دارویی یا تغذیه‌ای ندارند، مثلا دارو یا موادغذایی خاصی وجود ندارد که اگر بیمار استفاده کند، سیر تحلیل متوقف شود یا نسوج ازدست‌رفته بازسازی شوند.

چه عواملی در تحلیل بافت لثه افراد نقش دارند؟

مهم‌ترین علت تحلیل بافت لثه و استخوان فک، وجود عوامل میکروبی، به‌خصوص عوامل باکتریایی است که با ایجاد بیماری‌ای به نام «پویودنتیت» که در اصلاح عامیانه به آن «پیوره لثه» گفته می‌شود، همراه خواهدشد. از علل مهم دیگر تحلیل لثه که اتفاقا در دهان‌هایی با بهداشت دهانی عالی به کرات دیده می‌شود، تحلیل لثه ناشی از مسواک‌زدن نادرست است.

اگر موهای مسواک زبر باشد و مسواک‌زدن فقط به روش افقی و فشار دست هنگام مسواک‌زدن زیاد باشد، در طول زمان شاهد بروز تحلیل‌های شدید با وجود سلامت لثه هستیم. عوامل دیگری مانند قرار گرفتن دندان‌ها در موقعیت نامناسب در قوس فکی (مثلا دندانی که در قوس فکی چرخش دارد یا بیرون‌زده است)، وجود لثه‌ای از ابتدا از نظر ژنتیکی نازک و کم‌عرض، عادت به سیگار کشیدن، عادت‌های دهانی نادرست، وجود بیماری دیابت Diabetes و... نیز از عواملی هستند که به بروز یا تشدید تحلیل لثه کمک می‌کنند.

و راه درمان چیست؟

پرواضح است که برای اقدام به یک درمان موفق ابتدا باید عوامل ایجادکننده مشکل را شناسایی کنیم. مثلا اگر علت تحلیل، بیماری لثه است، ابتدا باید با درمان جراحی و حذف عفونت و رعایت دستورات بهداشتی التهاب و بیماری را در ناحیه ریشه‌کن کنیم. مدتی بعد از ایجاد بافت لثه‌ای سالم در صورت نیاز و امکان درمان‌های بازسازی بافت آغاز خواهدشد. اگر عامل تحلیل، مسواک‌زدن خشن است به بیمار توصیه می‌شود با روش درستی مسواک بزند (استفاده از مسواک نرم، فشار دست ملایم هنگام مسواک‌زدن و تاحدامکان مسواک‌زدن به روش عمودی نه افقی.)، اگر بیمار سیگاری است، سیگار را ترک کند، اگر دندان‌ها به صورت نامرتب در قوس فک قرار دارند، مشاوره اردتودنسی انجام شود و اگر بیماری دیابت تحت کنترل نیست، کنترل شود، بنابراین حذف یا کنترل تک‌تک این عوامل به کنترل تحلیل لثه کمک می‌کند.

در چه شرایطی پیوند بافت لثه توصیه می‌شود؟

اگر عرض و ضخامت لثه چسبنده مجاور دندان از حد کفایت کمتر است، پیشنهاد جراحی‌های بازسازی بافت داده می‌شود که در این زمینه جراحی‌های پیوند لثه نیز مطرح خواهدشد.

پیوند چطور انجام می‌شود؟

جراحی‌های پیوند لثه به ۲ شکل انجام می‌شوند:

۱. جراحی فقط برای افزایش عرض و ضخامت لثه چسبنده، بدون اینکه هدف پوشش سطح ریشه عریان باشد.

۲. جراحی برای افزایش عرض و ضخامت لثه چسبنده که همراه با آن پوشش سطح ریشه عریان هم انجام می‌گیرد.

شکل و اندازه ناحیه تحلیل نیز در انتخاب یکی از این روش‌ها تعیین‌کننده هستند. بهترین نوع تحلیل از نظر احتمال بالای پوشش سطح ریشه، تحلیل‌هایی با عرض و عمق کم هستند که در این حالت لثه باید بین دندان‌ها افت پیدا کرده باشد.

در جراحی‌های پیوند لثه بافت‌های مورد نیاز برای پیوند چطور تهیه می‌شوند؟

۱. اتوگرافت که همان بافت لثه خود بیمار است.

۲. آلوگرافت که بافت انسانی است. این بافت از اجساد گرفته می‌شود و بعد از یک دوره آماده‌سازی برای استفاده در دسترس قرار می‌گیرد.

۳. زنوگرافت که استفاده از بافت حیواناتی مانند گاو و... است که تا حدی با بدن انسان شباهت ژنتیکی دارند.

۴. مواد سنتتیک که در کارخانه به روش‌های شیمیایی ساخته می‌شود.

بهترین روش کدام است؟

مسلم است که از بین این ۴ گروه بیشترین مشابهت ژنتیکی و سازگاری بافتی را بافت‌های «اتوگرافت» دارند و در این حالت هم بهترین ناحیه برای برداشت بافت دهنده «بافت لثه سقف کام» است. از مزایای این روش سازگاری بافتی عالی، کاهش احتمال رد پیوند و کاهش هزینه بیمار است، اما یکی از معایب آن ایجاد ناحیه زخم اضافی در دهان است.

معمولا پس از جراحی پیوند لثه بخیه‌ها بعد از ۲ هفته برداشته می‌شوند و در طول این مدت رژیم غذایی بیمار مایعات و غذاهای نرم خواهد بود.

بعد از درمان دیگر شاهد تحلیل لثه نخواهیم بود و مشکل عود نمی‌کند؟

حتی در صورت انجام بیشترین جراحی و گرفتن بهترین نتایج درمان، اگر عوامل ایجادکننده تحلیل لثه حذف یا کنترل نشوند، همواره امکان بروز و پیشرفت مجدد تحلیل وجود دارد بنابراین برای گرفتن بهترین نتیجه ممکن و حفظ نتایج جراحی پیوند در طول زمان باید از بروز عواملی که باعث تحلیل بافت لثه می‌شوند جلوگیری کرد. بیمار نیز حتما باید سالی ۳-۲ بار برای کنترل به جراح لثه خود مراجعه کند.