چطور اجداد ما شهرها را بدون برق خنک نگه می‌ داشتند؟ نگاهی به مهندسی هوشمندانه باستانی

به گزارش رکنا، در جهان مدرن امروز، خنک کردن محیط به ابزارهایی مثل کولرهای گازی و دیگر وسایل برقی وابسته شده است. با این حال، در روزگاران گذشته، انسان‌ها بدون استفاده از برق و فناوری‌های امروزی، از روش‌های ابتکاری برای کاهش دمای محیط زندگی خود بهره می‌بردند. این تکنیک‌های هوشمندانه که مبتنی بر عوامل طبیعی، مانند باد و آب، و طراحی معماری خلاقانه بود، نه تنها بسیار کارآمد بودند، بلکه آسیبی نیز به محیط زیست وارد نمی‌کردند. جالب آنکه، بسیاری از این روش‌ها هنوز هم الهام‌بخش طراحی‌های مدرن هستند.

شرایط زندگی در دوران باستان و ضرورت خنک سازی

بر اساس گزارش‌ها، انسان‌های گذشته برای مقابله با گرما از جریان طبیعی هوا، مواد ساختمانی موثر و طراحی خاص برای ساختمان‌های خود استفاده می‌کردند. برخلاف عصر حاضر که سیستم‌های خنک‌کننده عمدتاً انرژی زیادی مصرف می‌کنند، در گذشته تمامی این راهکارها سازگار با محیط زیست و کاملاً پایدار بودند.

تمدن‌های بزرگی، از مصر باستان تا بین‌النهرین و هند، در مناطقی قرار داشتند که دماهای بسیار بالایی را تجربه می‌کردند. برای حفظ آرامش و آسایش زندگی خود، سازگاری با محیط و خلاقیت در طراحی و اجرا، به ابزار اصلی این تمدن‌ها برای مقابله با گرما تبدیل شده بود.

۱. مصر باستان: خنک‌سازی با بادگیرها و روش‌های تبخیری

مصریان باستان از جمله پیشگامان در ابداع روش‌های خنک سازی طبیعی بودند. طراحی دقیق خانه‌ها، استفاده از مصالح طبیعی و بهره‌گیری از باد و آب از ویژگی‌های خانه‌سازی در این تمدن بود.

• معماری و مصالح ضد گرما

آن‌ها در ساخت خانه‌های خود از آجرهای گلی استفاده می‌کردند، چرا که این مصالح خاصیت عایق‌بندی بسیار خوبی داشتند. در روزهای داغ، این آجرها از ورود گرما به داخل خانه جلوگیری می‌کردند و در شب دمای محیط را متعادل نگه می‌داشتند.

• ملقف‌ها: ابزار خلاقانه هدایت باد

مصریان با کمک ملقف‌ها (برج‌های بادگیر)، توانستند هوای خنک را به داخل خانه‌های خود هدایت کنند. این بادگیرها با ورود باد از بالا، محیط داخلی ساختمان را خنگ نگه می‌داشتند.

• خنک کردن با آب

برای خنک کردن فضای داخلی، از حصیرهای نی خیس‌شده در آب بهره می‌بردند. عبور هوا از روی این حصیرها باعث تبخیر آب و خنک شدن هوای واردشده به داخل ساختمان می‌شد.

۲. سرزمین بین‌النهرین: دیوارهای ضخیم و قنات‌ها

ساکنان بین‌النهرین که در آب‌وهوای گرم و خشک زندگی می‌کردند، با استفاده از *طراحی خاص شهرها و ساختمان‌های خود، گرما را مهار می‌کردند.

• خانه‌های متصل به یکدیگر

یکی از ویژگی‌های طراحی در این مناطق، ساخت خانه‌های متصل به هم بود. این طراحی، میزان برخورد نور مستقیم خورشید با دیوارها را کاهش داده و دمای داخلی را پایین نگه می‌داشت.

• قنات‌ها و خنک کردن خانه‌ها

آن‌ها از طریق قنات‌های زیرزمینی، جریان آب خنک را به خانه‌ها منتقل کرده و با کمک بادگیرها، هوای خنک را در داخل ساختمان جریان می‌دادند.

۳. هند باستان: خنک‌سازی با کمک حوضچه‌ها و طراحی جالب دیوارها

زندگی در هند باستان به دلیل دماهای بالا و رطوبت زیاد، نیازمند رویکردهای نوآورانه بود.

• حوضچه‌های عمومی

استفاده از حوضچه یا استخرهای عمومی نه تنها آب مورد نیاز مردم را تأمین می‌کرد، بلکه با ایجاد تبخیر، محیط اطراف را خنک می‌کرد.

• دیوارهای مشبک

هندی‌ها با طراحی دیوارهای مشبک (که به جالی معروف بودند)، جریان هوا را به ساختمان هدایت می‌کردند. این دیوارهای هوشمندانه بر اساس اصل ونتوری طراحی شده بودند که عبور هوا را تسریع کرده و دمای محیط را کاهش می‌داد.

۴. یونان و روم: فواره‌های خنک کننده و طراحی پایدار

در تمدن‌های یونانی و رومی، دمای بالا با کمک طراحی مدرن و استفاده از آب کنترل می‌شد.

• استفاده از قنات‌ها و فواره‌ها

رومی‌ها با حفر قنات برای انتقال آب، از این منبع برای کاهش دمای محیط استفاده می‌کردند. فواره‌های طراحی‌شده در شهرها نه تنها جلوه‌ای زیبا داشتند، بلکه دمای محیط اطراف را نیز خنک می‌کردند.

• حیاط‌های مرکزی

در معماری یونانی و رومی، حیاط‌های مرکزی با تهویه طبیعی هوا، گرما را کاهش داده و در شب‌ها هوای خنک را ذخیره می‌کردند.

بازگشت به طبیعت: درس‌هایی کاربردی برای امروز

*تکنیک‌های باستانی خنک سازی نشان می‌دهند که حتی بدون نیاز به فناوری‌های پیشرفته، می‌توان به شکل کارآمدی دمای محیط را کنترل کرد. این روش‌ها می‌توانند الهام‌بخش معماران امروزی باشند و راهکارهایی سازگار با محیط زیست و کم‌مصرفی انرژی* ارائه دهند.

شاید اکنون زمان آن رسیده که به خلاقیت معماران و مردم در گذشته نگاه کنیم و از روش‌های آنان برای ایجاد محیطی سازگارتر و خنک‌تر استفاده کنیم. چرا که بازگشت به رویکردهای پایدار، می‌تواند راهی روشن برای آینده باشد.