بیماری سل چیست؟

به گزارش رکنا، سل یک بیماری عفونی است که معمولاً توسط نوعی باکتری به نام مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (Mycobacterium tuberculosis) ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر بر ریه ها تأثیر می‌گذارد، اما می‌تواند سایر قسمت‌های بدن مانند غدد لنفاوی، استخوان‌ها، مغز و کلیه‌ها را نیز درگیر کند. سل از طریق قطرات ریز سرفه یا عطسه از فرد مبتلا به دیگران منتقل می‌شود.

علائم معمول سل شامل سرفه مزمن (گاهی با خلط خونی)، تب، تعریق شبانه، کاهش وزن و خستگی است. درمان سل معمولاً با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها به مدت طولانی (حدود ۶ ماه یا بیشتر) انجام می‌شود.

انواع سل

سل به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: سل ریه‌ای و سل خارج از ریه. هر کدام از این انواع می‌توانند به شکل‌های مختلفی بروز کنند.

1. سل ریه‌ای (Pulmonary Tuberculosis)

این نوع از سل به ریه‌ها حمله می‌کند و شایع‌ترین نوع سل است. علائم آن معمولاً شامل سرفه مزمن، خلط، خونریزی از ریه‌ها (در صورت پیشرفت بیماری)، تب و کاهش وزن می‌باشد. سل ریه‌ای می‌تواند به راحتی از طریق سرفه، عطسه یا صحبت کردن از فرد مبتلا به دیگران منتقل شود.

ویژگی‌ها:

شایع‌ترین نوع سل

انتقال آسان از فرد به فرد از طریق قطرات ریز تنفسی

علائم معمول: سرفه طولانی‌مدت (گاهی با خلط یا خون)، تب، تعریق شبانه، کاهش وزن

2. سل خارج از ریه (Extrapulmonary Tuberculosis)

در این نوع سل، باکتری‌ها از ریه‌ها به سایر نقاط بدن منتشر می‌شوند. این نوع از سل به طور معمول کمتر شایع است، اما می‌تواند بسیار خطرناک باشد زیرا درمان آن ممکن است دشوارتر باشد. قسمت‌هایی که ممکن است درگیر شوند شامل غدد لنفاوی، استخوان‌ها، مفاصل، مغز و کلیه‌ها هستند.

انواع سل خارج از ریه:

سل غدد لنفاوی (Lymphatic Tuberculosis): یکی از رایج‌ترین انواع سل خارج از ریه است که به غدد لنفاوی آسیب می‌زند. این نوع معمولاً با تورم غدد لنفاوی در گردن یا سایر قسمت‌های بدن همراه است.

سل استخوان‌ها و مفاصل (Bone and Joint Tuberculosis): این نوع معمولاً مفاصل مانند ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یکی از اشکال شایع آن سل ستون فقرات است که به آن سینه‌کوب یا "Pott's disease" نیز گفته می‌شود.

سل مننژیت (Meningeal Tuberculosis): این نوع سل بر روی مغز و مننژها (غشاهای محافظ مغز) اثر می‌گذارد. علائم آن ممکن است شامل سردرد شدید، تب، تشنج و کما باشد.

سل کلیوی (Renal Tuberculosis): سل می‌تواند به کلیه‌ها حمله کند و ممکن است موجب مشکلات ادراری مانند خون در ادرار، درد در ناحیه کلیه و نارسایی کلیه شود.

سل دستگاه گوارش (Gastrointestinal Tuberculosis): در این نوع، سل می‌تواند دستگاه گوارش، از جمله معده و روده‌ها را درگیر کند.

سل قلبی (Cardiac Tuberculosis): به ندرت، سل می‌تواند به قلب آسیب بزند، که موجب عفونت قلب و ایجاد مشکلاتی در عملکرد قلبی می‌شود.

3. سل مقاوم به دارو (Drug-Resistant Tuberculosis)

این نوع سل زمانی ایجاد می‌شود که باکتری‌ها به داروهای ضدسل مقاوم شوند و نتوانند با درمان‌های معمول از بین بروند. این نوع معمولاً زمانی رخ می‌دهد که درمان به طور کامل انجام نشود یا داروهای اشتباهی استفاده شوند. انواع مختلفی از سل مقاوم به دارو وجود دارد:

سل مقاوم به چند دارو (MDR-TB): مقاوم به حداقل دو داروی اصلی ضدسل.

سل مقاوم به داروهای فوق‌العاده (XDR-TB): مقاوم به داروهای بیشتر از جمله داروهایی که برای درمان MDR-TB مؤثر هستند.

4. سل نهفته (Latent Tuberculosis)

این نوع سل زمانی است که فرد آلوده به باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس است، اما علائم بالینی ندارد و به طور فعال بیماری را گسترش نمی‌دهد. در سل نهفته، باکتری‌ها در بدن وجود دارند اما سیستم ایمنی بدن آن‌ها را کنترل کرده و از تکثیر آن‌ها جلوگیری می‌کند. در صورتی که سیستم ایمنی بدن ضعیف شود (مثلاً در افراد مبتلا به HIV یا در افراد سالمند)، ممکن است سل به صورت فعال بروز کند.

ویژگی‌ها:

فرد آلوده است اما هیچ علائمی ندارد.

می‌تواند در آینده به سل فعال تبدیل شود.

خلاصه:

سل ریه‌ای شایع‌ترین نوع است که اغلب به ریه‌ها حمله می‌کند.

سل خارج از ریه می‌تواند به غدد لنفاوی، استخوان‌ها، مفاصل، مغز، کلیه‌ها و سایر اندام‌ها حمله کند.

سل مقاوم به دارو به درمان‌های معمول جواب نمی‌دهد و نیاز به درمان‌های خاص دارد.

سل نهفته فرد را آلوده می‌کند ولی علائم ندارد و ممکن است در آینده فعال شود.

سل یک بیماری جدی است که نیاز به درمان سریع و کامل دارد. بنابراین تشخیص زودهنگام و درمان مناسب برای جلوگیری از عوارض جدی و انتقال بیماری به دیگران بسیار اهمیت دارد.

علائم سل

سل یک بیماری عفونی است که علائم آن ممکن است بسته به نوع و شدت بیماری متغیر باشد. در اینجا به طور کلی علائم سل آورده شده است:

علائم عمومی سل:

سرفه مزمن: سرفه‌ای که بیش از ۳ هفته طول بکشد و ممکن است همراه با خلط یا خون باشد.

تب: تب پایین یا متناوب، به‌ویژه در شب‌ها.

تعریق شبانه: عرق کردن زیاد در شب به‌ویژه هنگام خواب.

کاهش وزن ناگهانی: کاهش وزن بدون تغییر در رژیم غذایی یا فعالیت بدنی.

خستگی و ضعف عمومی: احساس خستگی و بی‌حالی مداوم.

درد در قفسه سینه: در صورت درگیری ریه‌ها، ممکن است درد در ناحیه قفسه سینه وجود داشته باشد.

بیشتر شدن نشانه‌ها با فعالیت: برخی افراد مبتلا به سل ممکن است علائمشان هنگام فعالیت فیزیکی یا تلاش بیشتر بدتر شود.

علائم سل ریه‌ای (شایع‌ترین نوع):

سرفه مزمن که ممکن است همراه با خلط یا خون باشد.

درد سینه و احساس فشار در قفسه سینه.

تنگی نفس یا مشکل در تنفس.

علائم سل خارج از ریه (بسته به اندام درگیر):

سل غدد لنفاوی: تورم غدد لنفاوی، معمولاً در گردن.

سل استخوان‌ها و مفاصل: درد و تورم مفاصل یا استخوان‌ها، به ویژه در ستون فقرات (سل سینه‌کوب).

سل مننژیت (مغزی): سردرد شدید، تب بالا، حساسیت به نور، تهوع و استفراغ، تشنج.

سل کلیوی: خون در ادرار، درد در ناحیه کلیه، مشکلات ادراری.

سل دستگاه گوارش: درد شکم، اسهال، خونریزی گوارشی.

سل قلبی: مشکلات قلبی مانند التهاب در ناحیه قلب و عروق.

سل نهفته (Latent Tuberculosis):

در این حالت، فرد آلوده به باکتری سل است اما هیچ علائم بالینی ندارد. فرد ممکن است سال‌ها هیچ مشکلی نداشته باشد تا زمانی که سیستم ایمنی ضعیف شود، که در آن صورت سل می‌تواند فعال شده و علائم ظاهر شود.

روش انتقال

سل یک بیماری عفونی است که از فرد مبتلا به فرد سالم منتقل می‌شود. روش‌های انتقال سل به طور عمده از طریق قطرات تنفسی است، اما عوامل دیگری نیز می‌توانند در انتقال آن مؤثر باشند. در اینجا به توضیح روش‌های مختلف انتقال سل پرداخته شده است:

روش‌های انتقال سل:

قطرات تنفسی (Airborne Transmission):

شایع‌ترین روش انتقال: هنگامی که فرد مبتلا به سل ریه‌ای سرفه، عطسه، صحبت یا حتی نفس می‌کشد، قطرات کوچکی از خلط یا مایعات تنفسی به هوا منتقل می‌شود. این قطرات ممکن است حاوی باکتری‌های مایکوباکتریوم توبرکلوزیس باشند و اگر فرد سالم آن‌ها را استنشاق کند، ممکن است به بیماری مبتلا شود.

مکان‌های پرخطر: مکان‌هایی مانند خانه‌ها، زندان‌ها، بیمارستان‌ها و محیط‌های کاری بسته که افراد نزدیک به هم هستند، بیشتر مستعد انتقال سل هستند.

تماس نزدیک و مداوم:

در شرایطی که فرد به طور مداوم با فرد مبتلا در تماس نزدیک باشد (مانند اعضای خانواده، همکاران یا مراقبان)، احتمال انتقال سل بیشتر است.

اگر فرد مبتلا به سل در فضاهای کوچک و غیرتهویه‌شده باشد، قطرات بیشتر باقی می‌مانند و شانس انتقال بالا می‌رود.

انتقال به کودکان و افراد آسیب‌پذیر:

کودکان، افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف (مانند مبتلایان به HIV) یا افراد سالمند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل هستند.

این افراد به راحتی ممکن است بیماری را از افراد مبتلا به سل دریافت کنند، حتی اگر علائم بیماری در فرد آلوده شدید نباشد.

انتقال از طریق سطوح یا تماس فیزیکی (کمتر رایج):

در حالی که سل عمدتاً از طریق قطرات هوا منتقل می‌شود، تماس مستقیم با فرد مبتلا یا سطوح آلوده به ترشحات تنفسی در موارد نادر می‌تواند عامل انتقال باشد.

اما این روش انتقال نسبت به انتقال از طریق قطرات تنفسی بسیار نادر است.

راه های تشخیص سل

تشخیص سل شامل استفاده از چندین روش مختلف است تا بتوان وجود عفونت را تأیید کرد و نوع و شدت آن را مشخص نمود. در اینجا به راه‌های تشخیص سل پرداخته‌ایم:

1. آزمایش پوست (تست توبرکولین / Mantoux Test)

روش: در این روش، مقداری پروتئین از باکتری مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (که باعث سل می‌شود) به پوست فرد تزریق می‌شود.

نتیجه: اگر فرد قبلاً به این باکتری آلوده شده باشد، در محل تزریق برجستگی قرمز ایجاد می‌شود.

محدودیت‌ها: این تست می‌تواند برای افرادی که واکسن BCG (واکسنی برای پیشگیری از سل) دریافت کرده‌اند مثبت باشد، حتی اگر به سل مبتلا نباشند.

2. آزمایش خون (Test for Interferon-Gamma Release Assays - IGRA)

روش: این آزمایش با استفاده از خون فرد به بررسی پاسخ ایمنی بدن نسبت به مایکوباکتریوم توبرکلوزیس می‌پردازد.

نتیجه: در صورتی که فرد آلوده به سل باشد، تولید یک نوع ماده به نام "اینترفرون گاما" افزایش می‌یابد.

مزایا: این آزمایش از نظر دقت بالاتر از تست پوست است و برای افرادی که واکسن BCG دریافت کرده‌اند یا در معرض آلودگی به میکروب‌های مشابه هستند، مفیدتر است.

3. آزمایش خلط (Sputum Test)

روش: فرد مبتلا باید نمونه‌ای از خلط خود را جمع‌آوری کرده و به آزمایشگاه ارسال کند.

نتیجه: در آزمایشگاه، این نمونه تحت میکروسکوپ بررسی می‌شود تا باکتری‌های مایکوباکتریوم توبرکلوزیس شناسایی شوند.

مزایا: این آزمایش یکی از روش‌های قطعی برای تشخیص سل ریه‌ای است.

دقت: اگر فرد مبتلا به سل فعال باشد، احتمال یافتن باکتری‌ها در خلط بالا است.

4. رادیوگرافی قفسه سینه (X-ray Chest)

روش: انجام رادیوگرافی قفسه سینه برای شناسایی علائم فیزیکی سل در ریه‌ها.

نتیجه: در این تصویر، ممکن است لکه‌ها یا تغییراتی در ریه‌ها مشاهده شود که نشان‌دهنده وجود عفونت سل باشد.

مزایا: این روش برای تشخیص سل ریه‌ای بسیار مؤثر است و به پزشک کمک می‌کند تا تصمیمات درمانی مناسبی اتخاذ کند.

5. آزمایش کشت (Culture Test)

روش: در این روش، نمونه‌ای از خلط یا سایر مایعات بدن فرد گرفته شده و در محیط کشت قرار می‌گیرد تا باکتری‌های سل رشد کنند.

نتیجه: این آزمایش به شناسایی قطعی مایکوباکتریوم توبرکلوزیس کمک می‌کند.

مزایا: این روش قطعی‌ترین روش تشخیص است و همچنین می‌تواند به شناسایی مقاومت باکتری‌ها به داروهای مختلف کمک کند.

معایب: این آزمایش زمان‌بر است و ممکن است چند هفته طول بکشد تا نتایج آن مشخص شود.

6. آزمایش ژنتیکی (Molecular Tests)

روش: در این آزمایش، از تکنیک‌های مولکولی مانند PCR برای شناسایی دی‌ان‌ای باکتری سل در نمونه‌های مختلف استفاده می‌شود.

نتیجه: این روش می‌تواند به طور سریع و دقیق مایکوباکتریوم توبرکلوزیس را شناسایی کند.

مزایا: دقت بالا و زمان پاسخ سریع‌تر.

معایب: گران‌تر و نیاز به تجهیزات پیشرفته دارد.

7. آزمایش‌های دیگر (مانند آزمایش مایع مغزی نخاعی)

در صورت مشکوک بودن به سل مننژیت (سل مغزی)، مایع مغزی نخاعی از ستون فقرات فرد گرفته شده و آزمایش می‌شود تا باکتری‌های سل شناسایی شوند.

راه های پیشگیری

پیشگیری از سل بسیار مهم است زیرا این بیماری می‌تواند به سرعت گسترش یابد و تاثیرات جدی بر سلامت عمومی داشته باشد. در اینجا به راه‌های پیشگیری از سل پرداخته شده است:

۱. واکسیناسیون (BCG)

روش: واکسن BCG (Bacillus Calmette-Guérin) به عنوان یک روش پیشگیری از ابتلا به سل در نوزادان و کودکان در بسیاری از کشورها تزریق می‌شود.

هدف: این واکسن از ابتلا به انواع شدید سل (خصوصاً سل مننژیت) در کودکان جلوگیری می‌کند، ولی نمی‌تواند از سل ریه‌ای در بزرگسالان جلوگیری کند.

محدودیت‌ها: این واکسن ممکن است از ابتلا به سل ریه‌ای جلوگیری نکند، اما شدت بیماری را کاهش می‌دهد.

۲. تشخیص و درمان زودهنگام سل

روش: شناسایی سریع افراد مبتلا به سل و شروع درمان بلافاصله می‌تواند به جلوگیری از انتقال بیماری کمک کند.

هدف: این اقدام می‌تواند گسترش بیماری در جامعه را کاهش دهد. هر فردی که به سل فعال مبتلا باشد باید تحت درمان قرار گیرد تا از انتقال آن به دیگران جلوگیری شود.

اهمیت: انجام آزمایش‌های لازم برای شناسایی افراد مبتلا و درمان آن‌ها از گسترش بیماری جلوگیری می‌کند.

۳. استفاده از داروهای پیشگیری در افرادی که در معرض خطر هستند

روش: در افرادی که در معرض خطر بالای ابتلا به سل قرار دارند (مانند افرادی که در تماس نزدیک با مبتلایان به سل هستند یا سیستم ایمنی ضعیف دارند)، درمان پیشگیرانه با داروهای ضد سل (مانند ایزونیازید) توصیه می‌شود.

هدف: این داروها می‌توانند از فعال شدن سل نهفته جلوگیری کنند.

۴. تهویه مناسب و محیط‌های باز

روش: سل عمدتاً از طریق هوا منتقل می‌شود، بنابراین تهویه مناسب و استفاده از فضاهای باز برای جلوگیری از انباشت قطرات تنفسی ضروری است.

هدف: در مکان‌های بسته و کم‌تهویه مانند اتوبوس‌ها، قطارها و بیمارستان‌ها، تهویه مناسب و باز نگه داشتن پنجره‌ها می‌تواند خطر انتقال بیماری را کاهش دهد.

۵. رعایت بهداشت تنفسی

روش: فرد مبتلا به سل باید هنگام سرفه یا عطسه دهان و بینی خود را با دستمال یا آرنج بپوشاند.

هدف: جلوگیری از پخش قطرات آلوده به هوا و انتقال بیماری به دیگران.

اهمیت: این اقدام بسیار ساده اما مؤثر می‌تواند به طور قابل توجهی از انتشار بیماری جلوگیری کند.

۶. استفاده از ماسک

روش: افرادی که به سل مبتلا هستند باید از ماسک پزشکی (N95 یا ماسک‌های مشابه) استفاده کنند تا از انتشار قطرات تنفسی حاوی باکتری جلوگیری شود.

هدف: این کار می‌تواند از انتقال باکتری‌های سل به دیگران جلوگیری کند.

۷. بهبود تغذیه و تقویت سیستم ایمنی

روش: تغذیه سالم و حفظ سیستم ایمنی قوی می‌تواند فرد را در برابر بیماری‌های عفونی، از جمله سل، مقاوم‌تر کند.

هدف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیف دارند (مانند بیماران HIV مثبت یا افراد مبتلا به دیابت) بیشتر در معرض خطر ابتلا به سل هستند، بنابراین تقویت سیستم ایمنی از اهمیت بالایی برخوردار است.

۸. جلوگیری از تماس با افراد مبتلا

روش: افراد مبتلا به سل فعال باید تا زمانی که درمان آن‌ها کامل نشده و خطر انتقال بیماری به دیگران کاهش نیافته، از دیگران فاصله بگیرند.

هدف: جلوگیری از انتقال بیماری به دیگران در دوره درمان.

۹. آگاهی و آموزش عمومی

روش: آموزش به افراد جامعه درباره روش‌های انتقال، علائم و پیشگیری از سل می‌تواند آگاهی عمومی را بالا برده و در نهایت به کاهش گسترش این بیماری کمک کند.

هدف: افزایش آگاهی در خصوص اقدامات پیشگیرانه و اهمیت شناسایی و درمان به موقع.

روش های درمان

درمان سل به طور معمول شامل داروهای ضد باکتری است که برای کشتن باکتری‌های مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (عامل سل) تجویز می‌شود. درمان باید به صورت کامل و طبق دستور پزشک انجام گیرد تا از بروز مقاومت به دارو و برگشت بیماری جلوگیری شود. در اینجا به روش‌های درمان سل پرداخته شده است:

۱. درمان دارویی با ترکیب چند دارو

روش: درمان سل به طور معمول با ترکیب چند داروی ضد میکروبی انجام می‌شود تا خطر مقاومت به دارو کاهش یابد.

داروها:

ایزونیازید (Isoniazid)

ریفامپین (Rifampin)

پیرازینامید (Pyrazinamide)

اتامبوتول (Ethambutol)

دوره درمان: معمولاً درمان برای 6 تا 9 ماه ادامه دارد. در بعضی موارد، درمان ممکن است طولانی‌تر باشد.

هدف: کشتن باکتری‌های سل و جلوگیری از بازگشت بیماری.

۲. درمان سل مقاوم به دارو

روش: در صورتی که سل به داروهای معمولی مقاوم باشد (مانند سل مقاوم به داروهای چندگانه، MDR-TB)، داروهای قوی‌تری برای درمان تجویز می‌شود.

داروها:

کاپرپنیام (Capreomycin)

سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin)

لنفازولید (Linezolid)

بیدازولید (Bedaquiline)

دوره درمان: درمان سل مقاوم به دارو ممکن است حدود 18 تا 24 ماه طول بکشد.

هدف: از بین بردن باکتری‌های مقاوم به دارو و پیشگیری از گسترش بیماری.

۳. درمان سل نهفته (Latent TB)

روش: در افرادی که به باکتری سل آلوده هستند ولی علائم بیماری را نشان نمی‌دهند، داروهای پیشگیرانه به منظور جلوگیری از تبدیل به سل فعال تجویز می‌شود.

داروها:

ایزونیازید (Isoniazid)

ریفامپین (Rifampin)

دوره درمان: معمولاً درمان برای 6 تا 9 ماه ادامه دارد.

هدف: جلوگیری از تبدیل سل نهفته به سل فعال و گسترش بیماری.

۴. درمان سل خارج از ریه (Extrapulmonary TB)

روش: در صورت ابتلا به سل خارج از ریه (سل مننژیت، سل استخوان، سل کلیه و غیره)، درمان مشابه درمان سل ریه‌ای است، اما ممکن است داروهای خاص و زمان درمان طولانی‌تر باشد.

داروها: همان داروهای سل ریه‌ای (ایزونیازید، ریفامپین، پیرازینامید و اتامبوتول) با دوزهای مخصوص.

دوره درمان: درمان به مدت 9 تا 12 ماه ممکن است نیاز باشد.

هدف: درمان سل در سایر بخش‌های بدن و جلوگیری از آسیب‌های طولانی‌مدت.

۵. درمان در افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مانند مبتلایان به HIV)

روش: درمان برای افرادی که HIV دارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند باید با دقت بیشتری انجام شود و ممکن است ترکیب داروهای ضد ویروس (برای HIV) و داروهای ضد سل استفاده شود.

داروها:

داروهای ضد HIV

داروهای ضد سل (ایزونیازید، ریفامپین، و غیره)

هدف: درمان همزمان سل و HIV به طور مؤثر برای جلوگیری از تشدید وضعیت بیمار و مقاوم شدن به داروها.

۶. درمان حمایتی (Supportive Treatment)

روش: درمان حمایتی می‌تواند شامل تغذیه مناسب، استراحت، و درمان علائم باشد.

اقدامات:

تغذیه مناسب برای تقویت سیستم ایمنی

استراحت و مراقبت از بدن برای کمک به درمان سریع‌تر

هدف: کمک به بهبود سریع‌تر بیمار و جلوگیری از عوارض.

۷. جراحی

روش: در مواردی که سل ریه‌ای شدید است یا آسیب جدی به ریه‌ها وارد شده، ممکن است جراحی برای برداشتن بخش‌های آسیب‌دیده ریه توصیه شود.

هدف: حذف نواحی آلوده که ممکن است به درمان دارویی پاسخ ندهند.

آیا سل منجر به مرگ می شود؟

بله، اگر سل درمان نشود یا درمان آن به درستی انجام نشود، می‌تواند منجر به مرگ شود. سل یک بیماری جدی است که عمدتاً به ریه‌ها حمله می‌کند، اما در صورتی که به سایر اعضای بدن گسترش یابد (مانند مغز، کلیه‌ها، استخوان‌ها و غیره)، می‌تواند پیامدهای بسیار شدیدتری داشته باشد.

عواملی که خطر مرگ را افزایش می‌دهند عبارتند از:

عدم تشخیص به موقع: اگر سل به موقع تشخیص داده نشود، بیماری می‌تواند به طور قابل توجهی پیشرفت کند.

عدم رعایت دوره درمان: درمان سل معمولاً شامل داروهای ضد میکروبی است که باید به مدت طولانی (حدود 6 ماه یا بیشتر) مصرف شوند. اگر فرد درمان را قطع کند یا داروها را به درستی مصرف نکند، ممکن است باکتری‌ها مقاوم شوند و درمان آن‌ها دشوارتر گردد.

سل مقاوم به دارو (MDR-TB): اگر سل به داروهای معمولی مقاوم باشد، درمان آن پیچیده‌تر و طولانی‌تر خواهد بود. این نوع سل ممکن است خطرات بیشتری برای سلامت فرد ایجاد کند.

سیستم ایمنی ضعیف: افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند (مانند افراد مبتلا به HIV یا دیابت)، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سل شدید و عوارض آن هستند.

با این حال، اگر سل به موقع تشخیص داده شود و درمان آن به طور کامل انجام شود، احتمال بهبودی بسیار بالا است. درمان صحیح و پیگیری پزشکی می‌تواند به افراد کمک کند که از این بیماری جان سالم به در ببرند.

سل خارج از ریه چیست؟

سل خارج از ریه (Extrapulmonary Tuberculosis) به حالتی اطلاق می‌شود که باکتری‌های مایکوباکتریوم توبرکلوزیس (عامل بیماری سل) از ریه‌ها به سایر بخش‌های بدن گسترش پیدا کنند. این نوع سل می‌تواند به هر قسمت از بدن، مانند استخوان‌ها، مفاصل، سیستم عصبی، کلیه‌ها، غدد لنفاوی، سیستم گوارش و حتی قلب، حمله کند.

انواع سل خارج از ریه:

سل مننژیت: زمانی که باکتری‌ها به مغز و نخاع می‌روند.

سل استخوان‌ها و مفاصل: زمانی که سل به استخوان‌ها و مفاصل گسترش یابد، معمولاً مفاصل ران و ستون فقرات تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

سل کلیه‌ها: زمانی که باکتری‌ها به کلیه‌ها حمله کنند که می‌تواند منجر به نارسایی کلیه شود.

سل غدد لنفاوی: زمانی که غدد لنفاوی آلوده می‌شوند که معمولاً در گردن دیده می‌شود.

سل قلبی (سل پریکاردیال): زمانی که باکتری‌ها به قلب و پوشش آن حمله می‌کنند.

سل شکمی (سل گوارشی): زمانی که باکتری‌ها به دستگاه گوارش حمله می‌کنند.

علائم سل خارج از ریه:

بسته به منطقه‌ای که آلوده شده، علائم می‌تواند متفاوت باشد:

سل مننژیت: سردرد، تب، گیجی، تهوع، استفراغ.

سل استخوانی: درد در ناحیه خاصی از بدن، تورم، محدودیت حرکت.

سل کلیوی: درد پهلو، خون در ادرار.

سل غدد لنفاوی: تورم غدد لنفاوی، درد.

سل گوارشی: درد شکم، اسهال، کاهش وزن.

تشخیص و درمان:

تشخیص: شامل آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش‌های خون و بررسی نمونه‌هایی از مناطق آلوده (مانند مایع نخاعی برای سل مننژیت یا نمونه از غدد لنفاوی).

درمان: درمان سل خارج از ریه معمولاً مشابه درمان سل ریه‌ای است و شامل داروهای ضد میکروبی مانند ایزونیازید، ریفامپین، پیرازینامید و اتامبوتول به مدت طولانی (حدود 6 تا 9 ماه) می‌باشد.

اهمیت:

سل خارج از ریه می‌تواند خطرناک باشد زیرا گاهی تشخیص آن دیرتر انجام می‌شود، به ویژه اگر علائم در ابتدا به شدت واضح نباشند. با درمان مناسب و به موقع، امکان درمان و بهبودی وجود دارد.

سوالات متداول

آیا سل قابل پیشگیری است؟

بله، با واکسیناسیون (واکسن BCG)، تشخیص و درمان زودهنگام، رعایت بهداشت تنفسی، و استفاده از داروهای پیشگیرانه در افرادی که در معرض خطر هستند، می‌توان از ابتلا به سل پیشگیری کرد.

چرا برخی افراد به داروهای سل مقاوم می‌شوند؟

عدم رعایت دوره درمان یا مصرف ناقص داروها می‌تواند باعث مقاومت به دارو در باکتری‌ها شود. به همین دلیل، بسیار مهم است که داروها به طور کامل و طبق دستور پزشک مصرف شوند.