آفت دهان چیست؟ + علل و درمان

به گزارش رکنا، آفت‌های دهان یا زخم‌های آفتی، یک نوع زخم غیرمسری هستند که در بافت‌های نرم داخل دهان ایجاد می‌شوند و معمولاً باعث درد و ناراحتی می‌شوند. این زخم‌ها می‌توانند در اندازه‌های مختلف از چند میلی‌متر تا یک سانتی‌متر یا بیشتر باشند. در برخی افراد، آفت‌ها ممکن است یک بار بروز کرده و به‌طور کامل درمان شوند، در حالی که در برخی دیگر ممکن است به‌طور مکرر و مداوم بازگردند.

علت های اصلی بروز آفت دهان

علت‌های اصلی بروز آفت دهان شامل موارد زیر هستند:

1. استرس و فشار روانی

استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار دهد و باعث بروز آفت‌ها شود. بسیاری از افراد زمانی که تحت فشار یا اضطراب هستند، بیشتر مستعد ابتلا به این زخم‌ها هستند.

2. آسیب‌های فیزیکی

ضربه یا آسیب به بافت‌های دهان، مانند بریدگی‌ها، زخم‌ها و استفاده از دندان‌های تیز یا پروتزهای دندانی می‌توانند باعث تحریک و بروز آفت شوند. حتی مسواک زدن با فشار زیاد یا استفاده از نخ دندان نیز می‌تواند عامل بروز آفت باشد.

3. کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی

کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین B12، اسید فولیک، ویتامین C و مواد معدنی مانند آهن می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی و بروز آفت شود. این ویتامین‌ها و مواد معدنی نقش مهمی در حفظ سلامت سلول‌ها و بافت‌های دهان دارند.

4. اختلالات سیستم ایمنی

بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس، بیماری کرون و سندرم شوگرن می‌توانند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و موجب بروز آفت‌های دهان شوند.

5. تغذیه نادرست

مصرف غذاهایی که حاوی مواد تحریک‌کننده هستند، مانند غذاهای تند، اسیدی، شور یا حاوی مواد افزودنی خاص، می‌توانند باعث بروز آفت شوند. همچنین، مصرف برخی غذاها مانند مرکبات، گوجه‌فرنگی یا سایر میوه‌های اسیدی ممکن است در افراد مستعد واکنش‌هایی ایجاد کند.

6. تغییرات هورمونی

تغییرات هورمونی، به ویژه در دوره‌های قاعدگی، بارداری یا یائسگی، می‌توانند بر روی بافت‌های دهان تاثیر گذاشته و موجب بروز آفت شوند.

7. عوامل ژنتیکی

وراثت می‌تواند نقش مهمی در بروز آفت‌های دهان داشته باشد. اگر اعضای خانواده شما سابقه بروز آفت دهان داشته باشند، احتمال بروز آن در شما نیز بیشتر خواهد بود.

8. اختلالات هضمی

برخی بیماری‌ها و مشکلات گوارشی مانند بیماری سلیاک یا عدم تحمل لاکتوز می‌توانند باعث بروز آفت شوند.

9. مصرف داروها

برخی داروها، از جمله داروهای شیمی درمانی یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، می‌توانند باعث بروز آفت دهان به دلیل تاثیر بر سیستم ایمنی یا بافت‌های دهان شوند.

10. عفونت‌ها

برخی عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی می‌توانند باعث بروز آفت شوند. به عنوان مثال، عفونت‌های هرپسی یا ویروس‌ها می‌توانند در بروز آفت‌های دهان نقش داشته باشند.

11. سیگار کشیدن و مصرف تنباکو

سیگار کشیدن و مصرف دیگر محصولات تنباکویی می‌تواند بر بافت‌های دهان تاثیر بگذارد و باعث تحریک و بروز آفت شود.

این عوامل می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر بروز آفت‌های دهان تاثیر بگذارند. شناخت علت‌های اصلی می‌تواند در پیشگیری و مدیریت این زخم‌ها مفید باشد.

علائم و نشانه‌های آفت دهان

علائم و نشانه‌های آفت دهان به شرح زیر هستند:

درمان و مدیریت آفت دهان

برای درمان و مدیریت آفت دهان، روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانند به کاهش درد و التهاب و تسریع فرآیند بهبودی کمک کنند. در ادامه به شرح جزئیات این روش‌ها پرداخته می‌شود:

1. استفاده از داروهای موضعی

داروهای موضعی مانند کرم‌ها یا ژل‌های ضد التهاب و مسکن می‌توانند به طور مستقیم روی زخم‌ها مالیده شوند و درد و التهاب را کاهش دهند. نمونه‌هایی از این داروها شامل بنزوکائین و هیدروکورتیزون هستند. این داروها می‌توانند اثر تسکینی سریع‌تری داشته باشند و کمک کنند تا زخم‌ها سریع‌تر بهبود یابند.

2. داروهای ضد درد

مسکن‌های خوراکی مانند استامینوفن و ایبوپروفن می‌توانند درد را کاهش دهند و ناراحتی ناشی از آفت را تسکین دهند. این داروها معمولاً برای مدیریت درد شدیدتر یا برای زمانی که زخم‌ها زیاد درد می‌آورند، توصیه می‌شوند.

3. محلول‌های دهانشویه

محلول‌های نمکی یا دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده می‌توانند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کنند. برای استفاده از محلول نمکی، می‌توانید مقداری نمک را در آب گرم حل کرده و دهان خود را با آن شستشو دهید. این کار کمک می‌کند تا زخم‌ها تمیز شوند و خطر عفونت کاهش یابد.

4. پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده

در هنگام بروز آفت، پرهیز از غذاهای تند، اسیدی، شور و غذاهایی که طعم‌های تیز دارند بسیار مهم است. این نوع غذاها می‌توانند زخم‌ها را تحریک کرده و درد را بدتر کنند. مصرف غذاهای نرم و غیر تحریک‌کننده می‌تواند از تشدید درد و التهاب جلوگیری کند.

5. مکمل‌های ویتامینی

کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند عاملی برای بروز آفت باشد. مصرف مکمل‌های ویتامین B12، اسید فولیک، ویتامین C و آهن می‌تواند به بهبود زخم‌ها و پیشگیری از بروز مجدد آن‌ها کمک کند. این مکمل‌ها می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود سلامت بافت‌های دهان کمک کنند.

6. استفاده از یخ

قرار دادن قطعه‌ای یخ در دهان می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند. یخ به دلیل اثر خنک‌کننده خود، خون‌رسانی به ناحیه آسیب‌دیده را کاهش می‌دهد و در نتیجه درد و التهاب کاهش می‌یابد. برای استفاده، می‌توانید یک قطعه یخ را در یک پارچه نرم بپیچید و آن را به آرامی روی ناحیه زخم قرار دهید.

7. استفاده از داروهای تجویزی

اگر آفت‌های دهان مکرر یا شدید هستند، پزشک می‌تواند داروهای تجویزی مانند کورتیکواستروئیدهای موضعی یا داروهای ضدویروسی را برای درمان تجویز کند. این داروها می‌توانند به کاهش التهاب و پیشگیری از بروز آفت‌های جدید کمک کنند.

8. تسکین با مواد طبیعی

مواد طبیعی مانند عسل و آلوئه‌ورا خواص ضد التهابی و ضد باکتری دارند و می‌توانند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کنند. عسل به دلیل خواص ضدعفونی‌کننده و مرطوب‌کننده‌اش می‌تواند روی زخم‌ها مالیده شود تا روند بهبودی سریع‌تر شود. همچنین آلوئه‌ورا می‌تواند اثر آرام‌بخش و تسکین‌دهنده داشته باشد.

9. مدیریت استرس

استرس می‌تواند یکی از عوامل بروز آفت‌های دهان باشد، بنابراین کاهش استرس می‌تواند به پیشگیری از بروز این زخم‌ها کمک کند. تمرینات تنفسی، مدیتیشن، یوگا و روش‌های دیگر مدیریت استرس می‌توانند به بهبود وضعیت کلی بدن و کاهش بروز آفت‌ها کمک کنند.

10. حفظ بهداشت دهان

مسواک زدن ملایم و استفاده از نخ دندان برای حفظ بهداشت دهان بسیار مهم است. با این حال، در هنگام بروز آفت باید از مسواک‌هایی با برس نرم استفاده کرد و از تحریک ناحیه زخم خودداری نمود. رعایت بهداشت دهان می‌تواند از بروز عفونت‌های ثانویه جلوگیری کرده و روند بهبودی را تسریع کند.

موارد نیاز به مراجعه به پزشک

در بعضی موارد، آفت‌های دهان نیاز به مراقبت ویژه و مراجعه به پزشک دارند. موارد زیر نشان می‌دهند که باید به پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کنید:

1. آفت‌های بزرگ یا مکرر

اگر آفت‌ها بسیار بزرگ باشند یا به‌طور مکرر در دهان شما ظاهر شوند، ممکن است نیاز به بررسی دقیق‌تری توسط پزشک داشته باشید. این مسئله می‌تواند نشان‌دهنده مشکلات زمینه‌ای مانند اختلالات سیستم ایمنی یا کمبودهای تغذیه‌ای باشد.

2. درد شدید و غیر قابل تحمل

اگر درد آفت‌ها شدید باشد و با استفاده از داروهای مسکن معمولی کاهش نیابد، مراجعه به پزشک برای تجویز داروهای قوی‌تر یا درمان‌های دیگر ضروری است.

3. مدت زمان طولانی بهبودی

اگر آفت دهان شما بیش از دو هفته ادامه داشته باشد و بهبود نیابد، باید به پزشک مراجعه کنید. زخم‌هایی که مدت طولانی باقی می‌مانند می‌توانند نشانه‌ای از مشکلات جدی‌تری باشند.

4. علائم همراه با تب یا علائم دیگر

اگر آفت دهان با تب، لرز، خستگی عمومی یا علائم دیگر همراه باشد، این می‌تواند نشان‌دهنده یک عفونت یا بیماری سیستمیک باشد که نیاز به تشخیص و درمان پزشک دارد.

5. تغییرات غیر معمول در زخم

اگر زخم‌ها تغییر رنگ دهند، خونریزی کنند یا ظاهری متفاوت از آفت‌های معمولی پیدا کنند، باید به پزشک مراجعه کنید. این تغییرات می‌توانند نشانه‌ای از مشکل جدی‌تری مانند سرطان دهان باشند.

6. مشکل در غذا خوردن یا صحبت کردن

اگر آفت‌ها به قدری دردناک باشند که غذا خوردن یا صحبت کردن برای شما مشکل ایجاد کند، باید به پزشک مراجعه کنید تا درمان‌های مناسب برای کاهش درد و التهاب تجویز شود.

7. تعداد زیاد آفت‌ها در یک زمان

وجود تعداد زیادی آفت در دهان به‌طور همزمان می‌تواند نشان‌دهنده یک بیماری سیستمیک یا اختلال ایمنی باشد که نیاز به بررسی پزشکی دارد.

8. عدم پاسخ به درمان‌های خانگی یا داروهای بدون نسخه

اگر پس از استفاده از درمان‌های خانگی یا داروهای بدون نسخه، بهبودی حاصل نشود یا وضعیت بدتر شود، مراجعه به پزشک برای تشخیص و درمان تخصصی ضروری است.

9. علائم همراه با مشکل در تنفس یا بلع

اگر آفت‌ها یا زخم‌های دهان باعث مشکل در تنفس یا بلع شوند، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید تا دلیل این مشکلات بررسی شود.

مراجعه به پزشک در این موارد می‌تواند به تشخیص دقیق و درمان مناسب کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تری پیشگیری نماید.

آیا آفت دهان مسری است؟

خیر، آفت دهان مسری نیست. آفت‌های دهان که به آن‌ها زخم‌های آفتی یا زخم‌های کانکر می‌گویند، از طریق تماس مستقیم با دیگران یا به وسیله عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی منتقل نمی‌شوند. این زخم‌ها معمولاً به دلیل عواملی مانند استرس، تغییرات هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای، یا اختلالات سیستم ایمنی بروز می‌کنند.

با این حال، برخی افراد ممکن است تصور کنند که آفت‌ها مسری هستند، زیرا ممکن است در خانواده‌هایی با سابقه بروز مکرر آفت‌ها مشاهده شوند. این می‌تواند به دلیل عوامل ژنتیکی یا محیطی مشابه در بین اعضای خانواده باشد، نه به دلیل انتقال مستقیم از یک فرد به فرد دیگر.

در مقابل، بیماری‌های ویروسی مانند هرپس دهانی (زخم‌های تب‌دار) می‌توانند مسری باشند و از طریق تماس مستقیم یا استفاده از وسایل مشترک منتقل شوند. اما آفت‌های دهان به دلیل عوامل غیر ویروسی بروز می‌کنند و هیچ‌گونه انتقال مسری ندارند.

درمان خانگی آفت دهان

برای درمان خانگی آفت دهان، می‌توانید از روش‌های مختلفی استفاده کنید که به کاهش درد، التهاب و تسریع فرآیند بهبودی کمک می‌کنند. در ادامه، توضیحات مفصل‌تری درباره هر روش آورده شده است:

1. دهانشویه با محلول نمکی

یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین درمان‌ها برای آفت دهان، استفاده از محلول نمک و آب گرم است. برای این کار یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کرده و دهان خود را با آن شستشو دهید. این کار می‌تواند به کاهش التهاب و پاکسازی زخم‌ها کمک کند و از عفونت‌های ثانویه جلوگیری کند.

2. استفاده از عسل

عسل خواص ضد باکتری، ضد التهاب و تسکین‌دهنده دارد. مالیدن عسل روی زخم آفت می‌تواند درد را کاهش داده و روند بهبودی را تسریع کند. برای استفاده، کافی است مقداری عسل را روی ناحیه آسیب‌دیده بمالید و اجازه دهید برای مدتی باقی بماند.

3. استفاده از آلوئه‌ورا

ژل آلوئه‌ورا نیز خواص ضد التهاب و تسکین‌دهنده دارد و می‌تواند به کاهش درد و التهاب کمک کند. برای استفاده، می‌توانید ژل آلوئه‌ورا را مستقیماً روی زخم بمالید یا یک قطعه کوچک از برگ آلوئه‌ورا را فشار دهید تا ژل آن خارج شود و به ناحیه زخم بمالید.

4. مکمل‌های ویتامینی

کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند یکی از دلایل بروز آفت باشد. مصرف مکمل‌های ویتامین B12، اسید فولیک، ویتامین C و آهن می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک کند. قبل از شروع مصرف مکمل‌ها، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

5. قرار دادن یخ

قرار دادن یک قطعه یخ در دهان می‌تواند به کاهش درد و تورم کمک کند. یخ باید در یک پارچه نرم پیچیده شده و به آرامی روی ناحیه زخم قرار گیرد. اثر خنک‌کننده یخ به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کند.

6. دهانشویه با آب و جوش‌شیرین

آب و جوش‌شیرین ترکیب خوبی برای شستشوی دهان است. ترکیب یک قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین با یک لیوان آب گرم و استفاده از آن برای شستشو می‌تواند به کاهش درد و التهاب و پاکسازی زخم‌ها کمک کند.

7. چای کیسه‌ای

چای کیسه‌ای خنک شده، به خصوص چای سبز یا چای بابونه، خواص ضد التهاب و تسکین‌دهنده دارد. می‌توانید چای کیسه‌ای را در آب گرم دم کرده و پس از سرد شدن آن، روی زخم قرار دهید تا درد کاهش یابد و التهاب کاهش پیدا کند.

8. پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده

در هنگام بروز آفت، از مصرف غذاهای تند، اسیدی، شور و غذاهایی که طعم‌های تیز دارند خودداری کنید. این نوع غذاها می‌توانند زخم‌ها را تحریک کرده و درد را بدتر کنند. بهتر است غذاهای نرم و غیر تحریک‌کننده مصرف کنید.

9. مراجعه به پزشک در صورت نیاز

اگر آفت‌ها ادامه پیدا کنند یا شدت آن‌ها بدتر شود، بهتر است با پزشک یا دندان‌پزشک مشورت کنید تا درمان‌های تخصصی‌تر بررسی شوند. در برخی موارد، آفت‌های دهان می‌توانند نشانه‌ای از یک مشکل سیستمیک یا اختلالات ایمنی باشند که نیاز به توجه پزشکی دارند.

موارد نیاز به مراجعه به پزشک

موارد زیر نشان می‌دهند که باید به پزشک یا دندان‌پزشک مراجعه کنید:

سوالات متداول

 آفت دهان چقدر زمان می‌برد تا بهبود یابد؟

آفت‌های دهان معمولاً بین 7 تا 14 روز بهبود می‌یابند. در برخی موارد، بسته به شدت آفت، ممکن است زمان بیشتری نیاز باشد تا کاملاً بهبود یابد.

2. آفت دهان چه تفاوتی با زخم‌های تب‌دار دارد؟

آفت‌های دهان (زخم‌های آفتی) معمولاً در داخل دهان، روی زبان، لثه‌ها یا داخل لب‌ها بروز می‌کنند و غیر مسری هستند. در مقابل، زخم‌های تب‌دار (زخم‌های هرپسی) توسط ویروس هرپس سیمپلکس ایجاد می‌شوند، می‌توانند مسری باشند و معمولاً در اطراف لب‌ها یا اطراف دهان بروز می‌کنند.

چرا من دچار آفت دهان می‌شوم؟

آفت‌های دهان می‌توانند به دلایل مختلفی بروز کنند، از جمله استرس، کمبود ویتامین‌ها (به‌ویژه B12، آهن و اسید فولیک)، مشکلات گوارشی، تغییرات هورمونی، آسیب به مخاط دهان و اختلالات سیستم ایمنی. در برخی موارد، دلایل خاص مشخص نمی‌شوند و علت آن به‌طور کامل شناخته نمی‌شود.