چگونه با فرد معتاد برخورد کنیم؟

سال از زندگی مشترکم می‌گذرد. از همان ماه‌های اول متوجه اعتیاد شوهرم شدم؛ ولی برای حفظ آبرویم به کسی چیزی نگفتم. بارها ترکش دادم ولی دوباره به سراغش می رود. دیگر نمی‌توانم تحمل کنم. همیشه درباره آن صحبت می‌کنیم ولی فایده ای ندارد. حالم خیلی بد است. چه برخوردی بکنم؟

تینا امیری؛ روان‌شناس بالینی از انستیتو روان‌پزشکی- اعتیاد، اختلال چندوجهی و پیچیده ای است که علاوه بر فرد، نزدیکان و اعضای خانواده وی را با مشکلات عدیده‌ای روبه رو می‌کند. در واقع اصطلاح «وابستگی مشترک» به گروهی از الگوهای رفتاری اعضای خانواده اطلاق می‌شود که تحت تاثیر مصرف مواد یا اعتیاد عضو دیگری از خانواده شکل می‌گیرد. حمایت پنهانی، از نخستین خصوصیات حاضر در وابستگی مشترک است.

کمک ناخواسته به فرد معتاد

اعضای خانواده فرد معتاد Addicted به شیوه‌هایی به فرد معتاد کمک می‌کنند که نه تنها به بهبودی او منجر نخواهد شد بلکه راه را نیز برای ادامه یافتن اعتیاد وی هموار می‌کند، آن‌ها تمایلی به پذیرش اعتیاد به‌عنوان یک اختلال ندارند و باور ندارند که مانند هر بیماری دیگری، فرد بیمار باید مسئولیت بیماری خود را بپذیرد و برای بهبود یافتن، تلاش کند. اعتیاد مانند هر بیماری دیگری نیاز به این دارد که فرد معتاد وجود آن را بپذیرد و مسئولیت انجام اقدامات لازم برای بهبودی از این اختلال را شخصا بر عهده بگیرد. نپذیرفتن این موضوع از طرف سایر اعضای خانواده باعث می‌شود تا آن‌ها در چرخه باطل تغییر رفتار فرد معتاد و شکست‌های مکرر گرفتار و با احساس خشم، افسردگی، ناامیدی و سرخوردگی دست به گریبان شوند.

حمایت پنهانی چیست؟

زمانی‌که سایر اعضای خانواده با عضو مصرف‌کننده به‌گونه‌ای رفتار کنند که او نتواند با پیامدهای مصرف مواد روبه رو شود و از مسئولیت اعمالش شانه خالی کند، در واقع دست به حمایت پنهان می‌زنند. حمایت پنهان باعث می‌شود فرد معتاد به مصرف مواد ادامه دهد چون می‌داند در صورتی‌که مشکلی در این رابطه پیش آید، سایر اعضای خانواده مسئولیت حل آن را برعهده می‌گیرند. صرف نظر از انگیزه کمک‌هایی که از طرف اعضای خانواده به فرد معتاد می‌شود(حفظ آبرو، ترحم، دلسوزی و...) این گونه حمایت ناسالم به طولانی‌تر شدن مصرف مواد مخدر Drugs منجر می‌شود.

نمونه حمایت‌های پنهانی

برای درک بیشتر این مفهوم به چند نمونه از حمایت های پنهانی توجه کنید:

نجات‌دادن فرد از مشکلات قانونی که به‌دلیل مصرف مواد با آن‌ها روبه رو شده است مانند گذاشتن وثیقه برای آزادکردن فرد از زندان.

پرداخت پول برای تهیه مواد مخدر یا پرداخت بدهی‌ها، زمانی‌که او پول خود را صرف خریدن مواد مخدر کرده و قرض خود را نپرداخته است.

برعهده‌گرفتن وظایفی که فرد معتاد خود قادر به انجام آن است؛ مثلا تامین هزینه‌های مالی او و دلیل و بهانه‌آوردن برای توجیه رفتارهای غیرمسئولانه فرد.

تلاش برای مخفی‌کردن اعتیاد فرد به این دلیل که آشکارشدن آن سبب سرشکستگی و شرمندگی سایر اعضای خانواده می‌شود.

دروغ گفتن به دیگران برای حفظ آبرو و سرپوش گذاشتن بر رفتار او.

از حمایت پنهان خودداری کنید

حال که با مفهوم حمایت پنهان آشنا شدید باید بدانید گام اول برای بازگرداندن آرامش به زندگی‌تان، دست‌برداشتن از حمایت‌های این چنینی از همسرتان است. بیشتر اوقات این کمک‌ها ناشی از علاقه و دلسوزی است که اعضای خانواده نسبت به فرد دارند یا ناشی از آموزه‌هایی است که درباره حمایت از خانواده و حفظ آبرو آموخته اند. خودداری کردن از آن چه سال‌ها آموخته‌ و به آن عمل کرده‌اید کار آسانی نیست؛ اما همواره به خاطر داشته‌باشید اعمال‌کردن حمایت‌های این چنینی شاید در کوتاه‌مدت و به‌صورت فوری و در ظاهر، احساس کنترل بیشتری به شما بدهد؛ اما به ادامه‌یافتن این چرخه معیوب منجر می‌شود؛ بنابراین از انجام کارهایی که به‌عنوان نمونه حمایت‌های پنهانی شمردیم، خودداری کنید.

مقررات و محدودیت‌هایی وضع کنید

فرد معتاد باید بداند برای زندگی در کنار اعضای خانواده، قوانین و مقرراتی وجود دارد. قبل از هر چیز باید بدانید هدف از این توصیه کمک به آرامش خانواده، حفظ سلامتی اعضای خانواده و مصون ماندن آنان از اختلالی است که فرد معتاد به آن دچار است. در تعیین حد و مرز باید بیندیشید که کدام یک از رفتارهای فرد معتاد در خانه باعث می شود که سایر اعضای خانواده دچار اضطراب و آشفتگی شوند(برای مثال مصرف مواد مخدر در خانه، آوردن سایر دوستان مصرف‌کننده به خانه و...). برای این کار لازم است با سایر اعضای خانواده نیز مشورت کنید. دقت کنید زمانی‌که عصبانی یا برانگیخته هستید، حد و مرز تعیین نکنید چون لازم است این کار به‌صورتی معقول و معتدل صورت گیرد و به گونه‌ای باشد که شما و دیگران قادر به اعمال آن باشید. محدودیت‌های در نظر گرفته شده باید به صورت کاملا شفاف و مشخص تعیین شوند و از هرگونه ابهامی به دور باشند. مطمئن شوید که فرد مصرف‌کننده این محدودیت‌ها را کاملا درک کرده است. نکته حائز اهمیت دیگر این که فرد معتاد به‌سادگی این تغییرات جدید را به‌رسمیت نخواهد شناخت. سعی کنید مقتدرانه و به‌دور از پرخاشگری بر سر حدود تعیین‌شده بایستید و به‌هیچ‌عنوان از روی دلسوزی یا ترحم، تسلیم خواسته او نشوید. به او بگویید هدف از این کار، اجبارکردن او به قطع مصرف مواد مخدر نیست بلکه درصدد هستید آرامش را به خانواده بازگردانید و هدف مصون ماندن سایر اعضای خانواده از مشکلات ناشی از اعتیاد است.

تلاش برای افزایش کیفیت زندگی خود

با خودداری‌کردن از درگیرکردن خود در مسائل و مشکلاتی که فرد معتاد ایجاد می‌کند، سعی کنید کم‌کم فضای آرام‌تری را برای خود و سایر اعضای خانواده فراهم کنید. تمرکز خود را از روی فرد معتاد و مشکلات او برداشته و مسئولیت بهبودی‌اش را به خودش واگذارید و در عوض به احساسات و مشکلاتی بپردازید که خود طی این چالش با آن روبه رو شده‌اید. خود و سایر اعضای خانواده را ترغیب کنید تا حد ممکن کیفیت زندگی خود را افزایش دهند و شرایط رشد و شکوفایی خود را فراهم کنند.

ارتباط سازنده برقرار کنید

از آنجایی‌که اعتیاد، ریشه در مسائل رشدی و عاطفی دارد، فرد معتاد فاقد مهارت‌های برقراری ارتباط موثر است. او می‌کوشد با القای احساس گناه، خشم و ترحم در دیگران به اهداف خود دست یابد. ممکن است شما یا افراد دیگر را مسئول مشکلات خود قلمداد و در شما احساس سردرگمی ایجاد کند. بکوشید در ارتباط با وی به‌دور از قضاوت Judgment و اتهام‌زنی، او را با مسئولیت‌ها و وظایفش روبه رو سازید. تسلیم فرافکنی‌های او نشوید، عجولانه واکنش نشان ندهید و از واکنش نشان‌دادن بر مبنای احساسات‌تان اجتناب کنید. سعی کنید منطقی و معقولانه پاسخ دهید. از به‌کاربردن کلمات تند و زننده همچون هرگز، همیشه و... که دورنمای بهبودی او را زیر سوال می‌برد، خودداری کنید. به مشکلات و ناراحتی‌های گذشته اشاره نکنید و فقط درباره مسائل امروز و اکنون صحبت کنید. در صحبت‌کردن مراقب باشید که هدفتان خالی‌کردن خشم و ناراحتی‌تان بر سر او نباشد چراکه این‌گونه صحبت ها هیچ تغییری ایجاد نمی‌کند. صحبت‌هایتان را با «تو» شروع نکنید و از تمرکز روی اشتباهات او دست بردارید و به جای آن از آن چه در رابطه با خودتان است، سخن بگویید.

کمک بگیرید

اعتیاد مشکل پیچیده‌ای است؛ بنابراین توصیه می‌کنم از روانشناس متخصص در زمینه اعتیاد کمک بگیرید تا در صورت مواجه‌شدن با چالش‌هایی که در مسیر به‌دست‌آوردن آرامش مجدد با آن روبه رو می‌شوید، بتوانید از توصیه‌های مفید و موثر او استفاده کنید. شرکت در«انجمن حمایت از خانواده‌های معتادان گمنام» که به‌صورت رایگان است؛ هم می‌تواند مفید باشد و شما را از حمایت افرادی که تجربه مشابه دارند، بهره‌مند سازد.

برای ورود به کانال تلگرام ما کلیک کنید.