صفر تا صد سقوط هواپیمای اوکراینی با اصابت اشتباهی موشک در آسمان تهران / 5 سال از روز سیاه آسمان تهران گذشت

به گزارش اختصاصی رکنا؛ 8 ژانویه 2020، مصادف با 18 دی 1398، روزی است که آسمان تهران با فاجعه‌ای وحشتناک در هم آمیخت. پرواز شماره PS752 خطوط هوایی اوکراین، که حامل 176 انسان بود، دیگر به مقصد نرسید. در دل شب، هواپیما از باند فرودگاه امام خمینی برخاست، ولی در فاصله‌ای بسیار کوتاه از زمین، بر اثر اشتباه انسانی و ناتوانی در شناسایی درست هدف، آتش بر فراز سرنشینان بی‌گناه آن پاشید و در اطراف رباط کریم سقوط کرد.

در آن لحظه، هیچ کسی فکر نمی‌کرد که خانواده‌ها، با امید به بازگشت عزیزانشان، حالا باید با یک درد بی‌پایان مواجه شوند. درد از دست دادن کسانی که برای همیشه غمگینانه در دل خاک می‌خوابند. مسافران در این پرواز، 70 مرد، 81 زن، 15 کودک، یک نوزاد و 9 خدمه پرواز و از ملیت‌های مختلف، از ایران، کانادا، اوکراین و دیگر کشورهای دنیا بودند که به سرنوشت مشترک رسیدند، بدون اینکه لحظه‌ای باور کنند که این آخرین پروازشان خواهد بود.

فاجعه PS752 نه تنها زندگی‌های فردی را از هم گسست، بلکه قلب‌های خانواده‌ها را شکست و جوامع جهانی را با سوالاتی بی‌پاسخ روبه‌رو کرد. چرا؟ چگونه؟ مسئول کیست؟ این حادثه نه تنها یک حادثه هوایی، بلکه نمادی از یک داغ بزرگ و یک اشتباه انسانی هولناک شد.

روزهای بعد از آن، مردم سراسر جهان به همدردی با خانواده‌های قربانیان پرداخته و خواستار حقیقت و عدالت شدند. هنوز هم به یاد داریم که چگونه این پرواز به یک نماد از فقدان تبدیل شد؛ فقدانی که فراتر از مرزها و ملیت‌ها بود و در دل همه انسان‌ها، حتی کسانی که هیچ‌گاه این عزیزان را نمی‌شناختند، شکاف بزرگی ایجاد کرد.

گزارش جعبه سیاه

هفت ماه پس از حادثه تلخ پروازPS752، بازخوانی جعبه سیاه هواپیما، قطعه‌ای کوچک اما گرانبها که رازهای بزرگ را در خود نگه داشته بود، انجام شد. تورج دهقانی زنگنه، رئیس وقت سازمان هواپیمایی ایران، در دوم شهریور 1399 پرده از این رازها برداشت و توضیح داد که ثبت اطلاعات در جعبه سیاه 19 ثانیه پس از برخورد موشک اول متوقف شده است. لحظاتی که نشان‌دهنده بروز مشکل الکترونیکی در هواپیما بود، در مکالمات کابین پرواز ضبط شده‌اند؛ لحظاتی پر از تلاش، اضطراب و شاید امید برای نجات.

بر اساس اطلاعات جعبه سیاه، هواپیما تا زمان برخورد موشک اول، شرایط پروازی کاملاً نرمالی داشت. اما با شنیده شدن صدای انفجار، سه نفر خدمه پرواز، شامل یک معلم خلبان که در کابین حضور داشت، متوجه وضعیت غیرعادی شدند. مکالمات ضبط شده نشان می‌دهد که خلبانان و معلم خلبان تا آخرین لحظه با تمام توان در تلاش بودند تا شرایط را کنترل کنند. در این میان، معلم خلبان به خلبانان اعلام کرد که هر دو موتور هواپیما همچنان فعال هستند و راهنمایی‌هایی برای مدیریت وضعیت ارائه داد.

دهقانی زنگنه توضیح داد که موشک اول باعث آسیب‌های جدی به سیستم‌های هواپیما شده بود و قطعات ناشی از انفجار، عملکرد ضبط کننده‌های پروازی را مختل کردند. او گفت: انفجار موشک اول به حدی بود که 19 ثانیه پس از برخورد، تمامی ثبت اطلاعات متوقف شد؛ اما این فقط یک روی سکه بود. در این 19 ثانیه، هیچ صدایی از وضعیت مسافران کابین ضبط نشده است، و خدمه پرواز تا آخرین لحظه در سلامت جسمی کامل بودند.

نکته مهم دیگر این بود که موشک دوم، که دست‌کم 25 ثانیه بعد از موشک اول به هواپیما رسید، در داده‌های جعبه سیاه هیچ اثری به‌جا نگذاشت. سکوت جعبه سیاه پس از انفجار موشک اول، روایتی ناگفته از لحظاتی است که شاید هرگز به‌طور کامل فاش نشوند.

این گزارش بازتاب‌دهنده تلاش بی‌وقفه خدمه پرواز در مواجهه با شرایط غیرممکن است؛ لحظاتی که هر تصمیم و هر کلام، می‌توانست آخرین باشد. اما حقیقت این است که حتی جعبه سیاه نیز نمی‌تواند به‌تنهایی تمامی زوایای این فاجعه را روشن کند. تنها چیزی که باقی می‌ماند، غمی است بی‌انتها و زخم‌هایی که با هر روایت تازه از این حادثه، دوباره سر باز می‌کنند.

حکم تاریخی دادگاه کانادا

دیوان عالی ایالت انتاریو کانادا، در حکمی تاریخی، روز دوشنبه 21 خرداد 1403 مسئولیت سنگین شرکت هوایی بین‌المللی اوکراین در پرونده سرنگونی پرواز PS752 را تصریح کرد. این دادگاه، پس از رسیدگی به شکایت 21 خانواده از قربانیان این فاجعه تلخ، اعلام کرد که شرکت هوایی اوکراین باید به خانواده‌هایی که عزیزان خود را در این حادثه از دست داده‌اند، غرامت بپردازد.

حکم دادگاه تاکید می‌کند که شرکت هوایی اوکراین در اتخاذ تدابیر لازم بر اساس استانداردهای بین‌المللی قصور کرده است. این قصور در شرایطی صورت گرفت که ساعاتی پیش از پرواز، فضای هوایی ایران به دلیل حملات موشکی به پایگاه‌های آمریکایی در عراق و احتمال وقوع یک ضدحمله، در وضعیت آماده‌باش قرار داشت. این حملات موشکی پاسخی به ترور سردار شهید قاسم سلیمانی به دست واشنگتن بود و آسمان ایران را به منطقه‌ای پرخطر بدل کرده بود.

دادگاه با استناد به شواهد، تاکید کرده است که شرکت هوایی اوکراین می‌توانست با پیش‌بینی خطرات احتمالی و تعلیق پرواز، از وقوع این فاجعه جلوگیری کند. اما عدم توجه به هشدارها و استانداردهای امنیتی، این پرواز را به آخرین سفر برای 82 نفر با تابعیت ایرانی، 63 کانادایی، 11 اوکراینی، 10 سوئدی، چهار شهروند افغانستان، سه آلمانی و سه بریتانیایی تبدیل کرد.