تاریخچه بانک ملی ایران + قدیمی ترین عکس از بانک ملی در طهران قدیم

به گزارش خبرنگار تاریخ رکنا، بانک ملی ایران ، دومین بانک بزرگ ایرانی می‌باشد که به لحاظ قدمت و وسعت پس از بانک سپه دومین بانک تجاری دولتی ایران است. این بانک بیشترین ثروت و دارایی را بین تمام بانک های ایران دارد.

تشکیل بانک به شکل جدید را نخستین بار در سال ۱۲۵۸ شمسی، ده سال قبل از به‌وجود آمدن بانک شاهی، محمدحسن امین‌الضرب یکی از صرافان بزرگ تهران به ناصرالدین‌شاه قاجار پیشنهاد شد اما این پیشنهاد با دخالت‌های کشورهایی که ایران را تحت سلطه خود داشتند و عوامل آنان، جامه عمل نپوشید و به جای آن بانک شاهی در ایران به راه افتاد.

پس از استقرار مشروطیت، در ۲۳ آبان ۱۲۸۵ میرزا ابوالقاسم ناصرالملک وزیر مالیه مظفرالدین شاه در مجلس شورای ملی حاضر شد و از اوضاع نابسامان مالی کشور خبرداد و پیشنهاد داد که دولت برای رفع این مشکل مبلغی از کشورهای اروپایی وام دریافت کند که با مخالفت شدید نمایندگان مواجه شد. احساسات ملی که از وام‌های گذشته و رفتار بانک‌های بیگانه جریحه دار شده بود به هیجان آمد و نمایندگان مردم به منظور قطع نفوذ سیاسی و اقتصادی بانک‌های خارجی و در ترمیم وضع مالی خزانه، ضمن مخالفت با استقراض خارجی تأسیس بانک ملی را خواستار شدند و جمعی از بازرگانان و صرافان متعهد مشارکت در این بانک شدند.

نمایندگان پس از شور و پیگیری در روز نهم آذر همان سال با تأسیس بانکی موافقت کردند که بتواند برای کشور سود داشته، با سپرده‌های مردم به نفع کشور و مردم کارکند. خبر تشکیل بانک ملی با سرمایه پانزده میلیون (سی کرور) قابل افزایش به پنجاه میلیون تومان با وجد و شعف عموم ملت روبرو شد

اما تغییرات ناگهانی در اوضاع سیاسی و انعقاد قرارداد ۱۹۰۷ میلادی بین دولت‌های روسیه و انگلیس و تقسیم ایران به حوزه نفوذ خود و نیز آغاز جنگ جهانی اول و ورود نیروهای اشغالگر به ایران تمام کوشش‌ها و تلاش‌های تشکیل بانک ملی را نقش بر آب کرد و این آرزوی بزرگ مردم سال‌ها به تعویق افتاد.

پس از پایان جنگ جهانی اول و کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ که نظم تازه‌ای حکمفرما شد و کشور رو به ثبات نهاد، آرتور میلسپو به عنوان مستشار مالی آمریکایی برای سامان بخشیدن به وضعیت مالی ایران دعوت شد. طرح تأسیس بانک ملی را این بار او تدوین کرد و به دولت پیشنهاد داد. بر اساس این پیشنهاد، در سال ۱۳۰۵ با تصویب قوانینی برای فروش خالصه‌جات (املاک دولتی) و جواهرات دولتی، سرمایه‌ای پانزده میلیون تومانی برای تأسیس بانک ملی پیش‌بینی و لایحه‌ای برای راه اندازی این بانک به مجلس شورای ملی داده شد که در چهاردهم اردیبهشت ۱۳۰۶ به تصویب رسید.

در آغاز قرار بود برای راه‌اندازی بانک از مستشاران آمریکایی استفاده شود اما چند ماه بعد دولت تصمیم گرفت که مستشاران از آلمان یا سوییس باشند و با مصوبه‌ای در یازدهم آبان ۱۳۰۶ تصمیم پیشین را اصلاح کرد. اساسنامه بانک نیز در چهاردهم تیر ۱۳۰۷ در کمیسیون مالیه تصوبب شد و در روز سه شنبه بیستم شهریور ۱۳۰۷ بانک ملی ایران در تهران رسماً کار خود را آغاز کرد. [[پرونده:Bank Melli Iran Sandogh Pasandaz Building.jpg|تصویری قدیمی از ساختمان|بندانگشتی|راست|ساختمان بانک ملی ایران در دورهٔ رضاشاه]] نخستین مدیر عامل بانک ملی کورت لیندن بلات (به آلمانی: Kurt Lindenblatt) و معاون او فوگل به همراه هفتاد کارشناس از کشور آلمان به ایران آمدند. لیندن بلات پیش از آن در بانک ملی بلغارستان مشغول به کار بود. در تابستان ۱۳۱۱ با مغضوب شدن تیمورتاش و محاکمه او به اتهامات مالی، پای مدیرعامل بانک ملی نیز به میان کشیده شد. لیندن بلات برکنار و از ایران اخراج شد و معاونش فوگل نیز از ایران گریخت.

در سال ۱۳۰۹ امتیاز چاپ اسکناس در ایران که در انحصار بانک شاهنشاهی (متعلق به انگلیس) بود با پرداخت دویست هزار لیره غرامت از آن بانک ستانده شدو در تاریخ ۲۲ اسفند ماه ۱۳۱۰ حق نشر اسکناس از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و رسماً به مدت ده سال بانک ملی ایران اعطا شد که به خودی خود قابل تمدید بود. در فروردین ۱۳۱۱ نخستین اسکناس بانک ملی ایران انتشار یافت.

در ابتدای تأسیس بانک علاوه بر شعبه مرکزی دو شعبه در بازار تهران و بندربوشهر که مهم‌ترین بندر بازرگانی آن روز ایران بود تأسیس شد. با توجه به اینکه در آن تاریخ متخصصین بانکی در ایران وجود نداشت به موجب قانونی اجازه استخدام اتباع سویسی یا آلمانی به منظور اداره بانک داده شد. تعداد کارکنان بانک در روز افتتاح اعم از ایرانی و آلمانی از ۲۷ نفر تجاوز نمی‌کرد. در حال حاضر تعداد کارکنان بانک ملی ایران بالغ بر ۴۵ هزار نفر است.

تا سال ۱۳۱۴ سرمایه بانک ملی به سی میلیون تومان رسید. در سال ۱۳۱۶ رضا شاه بخشی از جواهرات سلطنتی را برای افزایش سرمایه بانک ملی به این بانک بخشید. در ۲۲ امرداد ۱۳۱۷ اساسنامه تازه‌ای برای بانک ملی به تصویب مجلس شورای ملی رسید که چاپ اسکناس را در انحصار بانک ملی قرار می‌داد. این اساسنامه همچنین مقرر می‌داشت که مدیر کل و قائم‌مقام و معاونان بانک و اعضای هفت‌گانه شورای عالی بانک باید ایرانی باشند. این شورا عهده‌دار صدور اجازه چاپ اسکناس و به جریان انداختن یا از جریان خارج کردن آن، تعیین نرخ رسمی تنزیل (بهره) به پیشنهاد مدیر کل و تعیین بهاء خرید و فروش ارز بود.

در سال ۱۳۱۸ با تشکیل «صندوق پس‌انداز ملی» تحت اداره بانک ملی ایران، حساب‌های پس‌انداز شکل گرفت که به سپرده‌گذاران سود بانکی می‌داد. بنابر قانون تأسیس این صندوق که در هجدهم اردیبهشت ۱۳۱۸ به تصویب رسید، به پس‌اندازهای کمتر از پانصد تومان، چهار درصد و پانصد تا دو هزار تومان، سه درصد سود تعلق می‌گرفت اما پس‌انداز بیش از دو هزار تومان سودی دریافت نمی‌کرد. هدف از سقف گذاشتن برای پس‌انداز این بود که تنها کسانی که مبالغ کمی دارند بتوانند از سود آن بهره ببرند و دارندگان مبالغ بیشتر، به جای آنکه سپرده خود را در بانک محل درآمدی بکنند، آن را به گردش بیندازند. نرخ سود پرداختی به حساب‌های پس‌انداز، از سال ۱۳۲۲ از حالت ثابت بیرون آمد و به تصمیم بانک واگذار شد.

در سال ۱۳۳۱ سرمایه بانک ملی به دویست میلیون تومان افزایش یافت که تمام آن را دولت پرداخت کرده بود. این سرمایه در حال حاضر با افزایشی که در سال ۹۵ داشت بالغ بر ۱۸۷ هزار میلیارد ریال است.

نخستین نمایندگی بانک ملی در خارج از کشور در سال ۱۳۲۷ در هامبورگ تأسیس شد.

عکسی از بانک ملی در طهران قدیم را اینجا ببینید .

منبع : هستان