صنایع بزرگ؛ تنها متهم آلایندگی محیط زیست؟

به گزارش رکنا از اصفهان؛ یکی از چالش‌های بزرگ کشورها ، آلایندگی های زیست محیطی مختلف در آب، خاک و هوا است؛ این موضوع همچنین برای کشور ما به عنوان یک چالش بزرگ محسوب می گردد. علیرغم وضع قوانین متعدد و انجام بعضی اقدامات، هنوز راهکاری پایدار و اثر بخش در این زمینه مطرح و اجرایی نشده است.

پرسشی که همیشه ذهن بسیاری از مخاطبان و متخصصین در این حوزه را به خود جلب می کند این است که: «چرا وقتی بحث آلایندگی زیست محیطی مطرح می شود، انگشت اتهام فقط به سمت صنایع مادر و بزرگ کشور است؟» و «چرا نگاه کارشناسی دقیق و ارائه راهکارهای لازم و پایدار برای برون رفت از چالش‌های موجود محیط زیست مطرح و عملیاتی نمی شود و همچنان مردم و صنعت بجای رویکرد "برد-برد" در یک بازی "باخت-باخت" قرار می گیرند؟»

رویکرد"برد-برد" یا "باخت-باخت"؟

 رویکرد "برد، برد" به معنای توازن بین تولید و اشتغال با سلامت مردم و محیط زیست است و "باخت، باخت" یعنی آلایندگی و بیماری درعین پرداخت عوارض، جریمه و در نهایت تعطیلی صنایع(تضعیف تولید و اشتغال)

متاسفانه گاهی افراد با اظهار نظرهای احساسی و غیرکارشناسی، منافع و سلامت جامعه، مردم، صنعت و تولید و اشتغال را با هم نمی بینند و فریاد می زنند صنایع، چون آلایندگی دارند باید تعطیل شوند! در حقیقت آنها روی دیگر سکه یعنی مشکلات موجود در صنعت و حوزه تولید و اشتغال را نمی بینند. 

و سوال مهم اینجاست:«چرا مسئولین امر و کسانیکه وظیفه شان قانونگذاری و نظارت است، نسبت به ارائه طرحی جامع و پایدار ویا اصلاح قوانین و نظارت درست و منطقی، اهتمام و استمرار لازم را ندارند؟ و بعضا فقط در آستانه انتخابات و.. بحث آلایندگی صنایع و حتی تعطیلی تولید و اشتغال را  مطرح می کنند؟»

در حالیکه با بررسی، کارشناسی دقیق و اصلاح قوانین ویا ارائه قوانین تکمیلی و راهکارهای اثر بخش، تاثیرگذار و پایدار، می توان امید به کاهش آلایندگی های زیست محیطی داشت و در نتیجه به موازنه "برد- برد" یعنی تعادل بین تولید واشتغال با سلامت، محیط زیست، جامعه و شهروندان کمک کرد.

اظهارات احساسی و غیر کارشناسی که گاهی ناشی از عدم آگاهی لازم و کافی و یا با رویکردهای سیاسی و.. مطرح می شود، نه تنها مشکلی را حل نخواهد کرد، بلکه فضای جامعه، تولید و اشتغال را هم  بیشتر پیچیده می کند. اظهارات این گروه در ظاهر فقط دفاع از سلامت، محیط زیست، مردم و حقوق شهروندی است، اما اشتغال و تولید و مشکلات و تنگناهای این حوزه را در نظر نمی گیرند.

برای مثال، یادمان نمی رود که سال گذشته در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی نیز چنین اظهارات تند و غیر کارشناسی مطرح شد و بعد هم...تمام! آن عزیزی که اظهارات تندی درباره جابجایی و تعطیلی ذوب آهن اصفهان داشت، تا کنون چه راهکار مناسبی را مطرح و عملیاتی کرده است؟

عوارض زیست محیطی و یک پیشنهاد 

یکی از چالشهای صنایع کشور وجود برخی آلایندگی ها و به دنبال آن جریمه و یا پرداخت های عوارض زیست محیطی(یک در صد از فروش) است که خود این صنایع سهمی در بهره گیری از این امکان جهت کمک به اصلاح سیستم ها و یا کاهش آلایندگی ندارند. اگرچه تا کنون پروژه ها وهزینه های سنگینی را هم در این زمینه اجرا کرده‌اند.

با توجه به هزینه بر بودن پروژه های زیست محیطی و از طرفی ضرورت کاهش آلاینده ها و توجه به سلامت مردم و کارکنان خود صنایع، شایسته است طرحی در دولت و یا مجلس (از جمله از محل عوارض زیست محیطی  و یا تسهیلات و وامهای کم بهره و ...) جهت سرمایه گذاری و اجرای پروژه های زیست محیطی مصوب و ابلاغ شود تا صنایع کشور هم بتوانند با اعتبارات لازم و کافی و در یک روند پایدار، اقدامات اساسی را در این زمینه با جدیت دنبال نمایند.

اینکه انتظار داشته باشیم برخی از صنایع، هم عوارض زیست محیطی پرداخت کنند و یا جریمه شوند و هم بتوانند با اعتبارات داخلی پروژه های زیست محیطی را کامل اجرا و بهبود دهند، در شرایط فعلی اقتصادی دور از انتظار است.

علیرغم سرمایه گذاری های قابل توجه برخی صنایع بزرگ در این زمینه، مشاهده می شود که همچنان بعضی از مشکلات وجود دارد. لذا شایسته است بجای اینکه صنایع مجبور به پرداخت عوارض زیست محیطی شوند، شایسته است از محل این عوارض، «صندوق ملی عوارض» تاسیس و بر اساس بررسی های کارشناسی، طرح ها و پروژه های ضروری و تکمیلی زیست محیطی با نظارت دقیق مراجع ذی ربط، در این صنایع اجرا شود تا مردم و جامعه هم اثرات آن را احساس کنند.

پرداخت مبالغ عوارض و توزیع آن بین شهرداری‌ها، دهداری ها و روستاها اگرچه در انجام بعضی اقدامات عمرانی تاثیر گذار است اما با این روند، همچنان سلامت جامعه و شهروندان در معرض تهدید است. بسیار عاقالانه و منطقی است که پیشگیری و کاهش هزینه های سنگین درمان و جلوگیری از گسترش بیماری‌ها، بسیار مهمتر از دریافت عوارض است!

نقش رسانه ها در تبیین واقعیت ها

با توجه به اهمیت و جایگاه انکار ناپذیر رسانه در تبیین مباحت و تغییرات مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاسی، ضروریست که خبرنگاران و صاحبان قلم در رسانه ها به عنوان مطالبه گر و مدعی العموم، نسبت به مباحث آلایندگی بی تفاوت نباشند و با یک بررسی دقیق و میدانی، به تحلیل همه جانبه اینگونه موضوعات بپردازند؛ بیان و پوشش سریع اخبار آلایندگی ها مهم است،اما نمی تواند به‌تنهایی اثرات مثبت و نتیجه بخشی را به همراه داشته باشد؛ بلکه ارائه و پیگیری راهکارهای عملی و مطالبه گری مناسب از مسئولین و قانون گزاران می تواند باعث گشایش‌های اثر بخشی باشد.

نتیجه گیری:

آلودگی‌های زیست‌محیطی در هر کشور به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه، یکی از مسائل جدی و مهم به شمار می‌رود. آمار و ارقام دقیق ممکن است با گذر زمان و بر اساس گزارشات مختلف تغییر کند.

به‌طور خلاصه، منابع مختلف آلودگی در ایران شامل صنایع، پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، خودرو و سوخت‌های فسیلی هستند که به ترتیب سهم‌های ۲۵-۳۰ درصد، ۱۰-۱۵ درصد، ۱۰-۲۰ درصد و ۱۵-۲۰ درصدی را به خود اختصاص می‌دهند. برای مقابله با این بحران، نیاز به اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های جدی زیست‌محیطی، توسعه انرژی‌های پاک، ارتقاء فناوری با استفاده از فن آوری های دانش بنیان، فرهنگ‌سازی و توجه به نتایج "برد،برد" در این زمینه احساس می‌شود.

مجید مرادیان-روزنامه نگار