گردو محصولی آمیخته با فرهنگ بومی مردمان شهمیرزاد

به گزارش رکنا از سمنان، هم زمان با فرا رسیدن روزهای سرد پاییز انگار زندگی بلندی نشین های استان سمنان در دامنه کوه های البرز تازه گرم می شود. شهمیرزاد از توابع شهرستان مهدیشهر در 20 کیلومتری شمال سمنان شهر نمونه گردشگری است که بخش عمده ای از باغداری این شهر را کاشت و برداشت گردو به خود اختصاص داده است.

گردو و فرهنگ شهمیرزاد

گردو و آلو از مهمترین محصول کشاورزی در شهمیرزاد به شمار می آیند که در این بین گردو نقشی پر رنگ و اساسی دارد. این محصول در فرهنگ عامه مردم این شهر بعنوان یکی از منابع درآمد اصلی خانوار است که گاهی تا ۵۰ درصد معیشت آنان را تامین می‌کند.

این درخت کهنسال در فرهنگ مردم این منطقه ریشه دوانده است و جایگاه این درخت در اعتقادات مذهبی مردم شهمیرزاد هم بسیار ویژه است و بسیاری از درختان کهنسال این شهر از قدیم وقف مخارج روضه خوانی ایام محرم و حضرت سیدالشهدا (ع) و سایر ائمه معصومین است به طوریکه هم اکنون نیز بازماندگان درگذشتگان این شهر، سود حاصل از بخشی از فروش محصول گردو را به نذورات سالانه خود اختصاص می‌دهند.

درخت گردو حتی به عنوان بخشی از مهریه زنان منطقه ماندگار می باشد و برای هر درخت سند مالکیت صادر می شود.

کمان رستم عنوان یکی از کهنسال ترین دختان گردوی منطقه شهمیرزاد است که بخاطر شکل خاص و تنه قطور به یکی از جاذبه های گردشگری ثبت شده در شهمیرزاد بدل شده است.

بر اساس اطلاعات جمع آوری شده سطح زیر کشت گردو در استان سمنان سه هزار و ۵۵۲ هکتار است و ۵۲ درصد این وصعت در شهمیرزاد قرار گرفته، اما باغ‌های گردو در شاهرود و پشت بسطام، کلاته و آستانه در دامغان هم محصول دارد.

یونس صالحیان مسئول مرکز جهاد کشاورزی شهمیرزاد گفت: سطح زیر کشت گردو در شهرستان مهدیشهر بالغ بر ۱۸۰۰ هکتار است.

صالحیان افزود: بیشتر این یک هزار و ۸۰۰ هکتار باغ‌های گردوی استان سمنان در مناطق شمالی شهرستان مهدیشهر با محوریت شهمیرزاد و مناطق اطراف نظیر پُشته، سرچشمه، لوهورد و لَزَر قرار دارد.

وی پیش بینی کرد: از هر هکتار بیش از سه و و نیم تن گردو برداشت شود.

اما این درخت پرآوازه و قره خورده در سنتهای شهمیرزادی تولید صنعتی نیز می شود. بزرگترین باغ صنعتی گردوی دنیا در این منطقه واقع شده است. باغ ۷۰۰ هکتاری مجتمع کشت و صنعت شهمیرزاد به عنوان بزرگترین تشکل مردمی بخش باغبانی کشور با دارا بودن 16 هزار عضو به عنوان بزرگترین باغ گردوی جهان ثبت شده است.

گردشگری گردوچینی در شهمیرزاد

در گویش محلی شهمیرزادی‌ها به گردو "خُوز" و به گردو تکان‌ها "خُوزرُن" و به مراسم ویژه برداشت محصول دراواخر تابستان و اوایل پاییز "خُوزرُونی" می‌گویند.

آن‌ها معتقدند هر محصولی که قبل از برداشت بدلیل باد زدن یا رسیدن از شاخه‌ها بیفتد متعلق به افراد رهگذر است، اما پس از برداشت که صاحب باغ یا درخت و گردو جمع کن‌ها با جمع آوری محصول خود محل را ترک کردند تعدادی از گردو‌ها که هنگام تکاندن در اطراف پراکنده شده نیز بعنوان صدقه درخت متعلق به رهگذران است که درگویش محلی به آن "وَچِکُو" می‌گویند و از این رو باغ گردشی کودکان و نوجوانان در پایان تابستان و آغاز فصل مدرسه‌ها برای جمع کردن گردو مرسوم است علاوه بر آن گردشگران نیز استقبال ویژه‌ای از فصل گردو تکانی، تازه خوری و آیین‌های سنتی جالب یاد شده دارند.

گردوچینی در شهمیرزاد همچنان به صورت سنتی و بر پایه قوانین رایج از گذشته انجام می شود به طوریکه از هر 14 گردوی چیده شده  3 سهم متعلق به کسی که بالای درخت رفته یا همان "خُوزرُن" ، یک گردو سهم شخصی است که گردو را جمع می کند و 10 گردو به صاحب درخت تعلق دارد.

ارزش غذایی گردو

گردو دارای ارزش غذایی بسیاری است. این محصول حاوی مقادیر قابل توجهی چربی غیر اشباع می باشد. مغز گردو یکی از بهترین منابع اسیدهای چرب امگا3 است. همچنین این محصول باغی حاوی مقادیر زیادی آنتی اکسیدان بوده و به عنوان یک محصول ضد سرطان محسوب می شود.

 امروز  در بازار خشکبار کشورمان، این محصول جزو پرفروش‌ترین انواع خشکبار و البته یکی از گران‌ترین آنهاست. ویژگی خاص محصول گردوی شهمیرزان میزان چربی و رنگ سفید آن نسبت به ارقام مشابه کشت شده در سایر مناطق کشور است که ان را متمایز و پر طرفدار کرده است.

علاوه بر دو رقم با برند جهانی ثبت شده " شهمیر و شاهمیر"، ارقام بومی معروف شهمیرزاد شامل بادامی، فندقی، کاغذی و سوزنی و ارقام پیوندی پر محصول هم رقم فرانکت و فرنور است.

فصل پاییز هم زمان با برداشت این محصول متقاضیان آن نیز به سمت شهمیرزاد راهی می شوند تا هم از آب و هوا و هم فضای زیبای این شهر برخوردار شوند و هم محصول گردوی مورد نیاز خود را خریداری نمایند.

شایان ذکر است بر اساس سطح زیر کشت پیشبینی می شود امسال بیش از 4 هزار تن گردو از باغات منطقه برداشت شود.

حسن رستم زاده/سمنان