توافق هسته‌ای ایران و آمریکا به سود اروپا؛ گام‌های بعدی مذاکرات

مذاکرات هسته‌ای ایران و ایالات متحده، با وجود پیشرفت‌های نسبی، همچنان با موانع جدی مواجه است. مسعود پزشکیان، اخیرا ضمن تأکید بر ادامه گفت‌وگوها، تهدیدات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، را رد کرد و گفت: «ما نه به دنبال جنگ هستیم و نه از تهدیدات هراس داریم، اما از حقوق قانونی خود عقب‌نشینی نخواهیم کرد.» این اظهارات در حالی مطرح شد که ترامپ از ایران خواسته برای دستیابی به توافق هسته‌ای «به‌سرعت» اقدام کند و هشدار داد در غیر این صورت «اتفاق بدی» رخ خواهد داد.

همزمان با این تحولات، مذاکرات هسته‌ای میان ایران و سه کشور اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان)، معروف به E3، نیز روز جمعه 27 اردیبهشت ماه در استانبول برگزار شد. برخی گزارشهای رسانه های فرانسوی مدعی شدند که این جلسه محتوای مثبتی را رقم نزده و نمایندگان اروپایی با ادبیاتی که از سوی ایران «غیرفنی» و «غیرقانونی» توصیف شد، خواستار فعال‌سازی «مکانیسم ماشه پلاس» شدند تا در صورت عدم پایبندی ایران به تعهدات، بتوانند تحریم‌ها را به‌سرعت بازگردانند. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، ضمن تأکید بر ادامه گفت‌وگوها، هشدار داد که سوءاستفاده از مکانیسم ماشه عواقب جدی برای طرف‌های اروپایی خواهد داشت.

حسن بهشتی پور ، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر مسائل بین الملل، در گفت‌و‌گو با فرارو به تحلیل این وضعیت پرداخته است:

مذاکره با اروپا دشوارتر از آمریکا است

حسن بهشتی پور گفت: «مذاکرات ایران با طرف اروپایی، مکمل مذاکرات ایران با آمریکا است. ایران همزمان با روسیه و چین نیز در حال مذاکره و رایزنی است. بنابراین به نظر می رسد مذاکرات با اروپا دشواری های بیشتری دارد چرا که طرف اروپایی به دنبال فعال کردن مکانیسم ماشه است و به این موضوع به عنوان یک گزینه جدی نگاه می کند. فعال کردن مکانیسم ماشه هم عملا به عنوان یک بن بست در مذاکرات در نظر گرفته می شود. بنابراین به نظر می رسد خواه مذاکرات با اروپایی ها پیشرفت داشته باشد و خواه پیشرفت نداشته باشد، به هرحال باید این مذاکرات را ادامه دهیم تا به راهکاری برسیم. اما آن چه اکنون مهم است رسیدن به یک نقطه امن در مذاکرات با ایالات متحده است. این حقیقت را نمی توان نادیده گرفت که اگر مذاکرات با طرف آمریکایی به نتیجه برسد، قاعدتا مذاکرات با طرف اروپایی نیز، با مخالفت و مشکل رو به رو نمی شود. بنابراین هم اکنون مسئله اصلی که باید روی آن متمرکز شویم، رسیدن به توافق با طرف آمریکایی است.»

وی افزود: «موضع تروئیکای اروپا و آمریکا در مسائل هسته ای کاملا مشترک است. مشکلات و اختلاف نظرهای ایران و آمریکا نسبت به ایران و اروپا کاملا متفاوت است اما تاکید می کنم که در مسئله هسته ای بسیار مشابه و نزدیک به یکدیگر فکر می کنند. بنابراین اگر با ایالات متحده به تفاهم هسته ای برسیم، عملا طرف اروپایی نیز مشکلی پیدا نخواهد کرد و احتمالا نسبت به ایران مواضعی نرم تر خواهد داشت. به طور مشخص فرانسه و وزیر امور خارجه این کشور بود که نسبت به مسائل هسته ای ایران مواضعی تند اتخاذ کرد و این بیم را ایجاد کرد که تروئیکای اروپا به دنبال فعال سازی مکانیسم ماشه است.»

طرف اروپایی نمی تواند انتظار تحقق یک طرفه تعهدات را داشته باشد

این کارشناس ارشد سیاست خارجی در ادامه گفت: «درست است که تروئیکای اروپا به دنبال احقاق منافع خود است، اما همزمان معتقدم طرف ایرانی هم متوجه است که هر نوع توافق با ایالات متحده می تواند در تامین منافع تروئیکای اروپا و بهبود روابط منطقه ای و حتی بهبود روابط با چین و روسیه موثر باشد. البته ایران نیز اجازه باجگیری به چین، روسیه، اروپا و هیچ کشوری را نخواهد داد. اصل موضوع این است که ایران نمی خواهد منافع دیگر کشورها را، حتی اگر کشورهای مهم طرف مذاکره باشند، بر منافع خود ارجحیت داده و مقدم بشمارد. این موضوع را نیز نمی توانیم فراموش کنیم که با وجود این که ما را به عدم اجرای تعهداتمان در قبال اروپا متهم می کنند، اتفاقا این خود اروپایی ها بودند که به تعهداتشان در قبال ما عمل نکرده اند. اگر اروپایی ها بعد از خروج آمریکایی ها از برجام به تعهداتشان عمل می کردند. ایران نیز به تعهدات خود پایبند می ماند. ایران از اردیبهشت 1397 تا اردیبهشت 1398، حدود یک سال با طرف اروپایی تعامل کرد و وعده ای از طرف اروپایی به طرف ایرانی داده شد که اقداماتی را انجام می دهد ولی عملا هیچ اتفاقی نیفتاد و این تعهدات هم در نهایت کارایی خاصی نداشت.»

وی افزود: «بر همین اساس است که تاکید دارم طرف اروپایی نمی تواند انتظار داشته باشد که به تعهدات خود عمل نکند و طرف ایرانی موظف باشد به تعهدات خود عمل کند. این یک نگرش بی منطق است که هیچ کشوری چنین چیزی را نمی پذیرد. اگر تروئیکای اروپایی واقعا به دنبال توافق با ایران است و قصد بهانه جویی ندارد، باید به این موضوع توجه کند که طرف ایرانی به دنبال منافع بُرد بُرد است نه یک طرفه. قرار نیست اروپایی ها هر چه دلشان می خواهد را به ایران تحمیل کنند. نکته دیگر این است که اتفاقا اروپایی ها باید از توافق ایران و آمریکا که در راستای کنترل و پیشگیری از توسعه سلاح هسته ای است خوشحال باشند.»