۱۳ آبان سه واقعه مهم تاریخی / تبعید امام ،تسخیر لانه جاسوسی آمریکا و روز دانش آموز

واقعه اول؛ تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه

در سال ۱۳۴۳ شرایط اجتماعی و فشارهای مردمی و یاران امام(ره) و روحانیت و طلاب و مدرسین حوزه علمیه قم سبب شد تا عناصر رژیم پهلوی حضرت امام خمینی(ره) را پس از ۱۰ ماه زندان و حصر در تهران آزاد کنند و چنان تصور می‌کردند که امام راحل پس از آزادی از زندان و حصر، نهضت و حرکت اسلام‌خواهانه را ادامه نخواهند داد.

هر روز که می‌گذشت بر شدت مبارزات حضرت امام خمینی(ره) با رژیم فاسد طاغوت افزوده می‌شد تا در مهرماه ۱۳۴۳ که مصونیت مستشاران نظامی آمریکا از تصویب مجلس گذشت و حضرت امام آن سخنرانی معروف را بر ضد آن قانون در روز تولد حضرت زهرا(س) که برابر با چهارم آبان ۱۳۴۳ بود، فرمودند و تنظیم‌کننده لایحه و تصویب‌کنندگان و توشیح‌کننده و اجراکنندگان را خائن به اسلام و کشور دانستند و شدیدترین حملات را به رژیم شاه و آمریکا به‌ویژه به رئیس‌جمهور آمریکا داشتند.

فرازهایی از سخنرانی ایشان چنین بود: «دولت با کمال وقاحت از این امر ننگین طرفداری کرد، ملت ایران را از سگ‌های آمریکایی پست‌تر کردند. اگر چنان‌چه کسی یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد، بازخواست از او می‌کنند؛‌ اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست می‌کنند و اگر چنان‌چه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگ‌ترین مقام ایران را زیر بگیرد، هیچ‌کس حق تعرض ندارد. »

امام خمینی(ره) دستور دادند این سخنرانی به‌صورت اعلامیه توسط مؤتلفه اسلامی و به‌صورت گسترده پخش شود.

شرایط سیاسی و اجتماعی در سال ۱۳۴۳ به‌گونه‌ای بود که شاه هیچ راه گریزی جز تبعید امام خمینی(ره) با هدف حفظ رژیم و استمرار سلطه آمریکا در کشور نمی‌یافت؛ لذا در ۱۳ آبان همان سال دستور تبعید امام(ره) به ترکیه با یک هواپیمای نظامی را صادر کرد.

شاه خیال می‌کرد با تبعید امام خمینی (ره) به ترکیه صدای مخالفان تصویب کاپیتولاسیون و مخالفان حکومتش در نطفه کور خواهد شد، اما این سرآغاز هجرتی بود که ۱۴ سال بعد پیروزی انقلاب اسلامی را رقم زد.

واقعه دوم؛ کشتار دانش‌آموزان

درحالی‌که انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی(ره) به روزهای سرنوشت‌سازی نزدیک می‌شد، تمام اقشار مردم سعی در ایفای نقش تاریخی خود و عمل به تکلیف الهی داشتند.

در این میان دانش‌آموزان شور و حال دیگری داشتند. صبح روز ۱۳ آبان ۱۳۵۷، دانش‌آموزان درحالی‌که مدارس را تعطیل کرده بودند، به سمت دانشگاه تهران حرکت کردند تا صدای اعتراض خود را به گوش شاه و حامیانش برسانند. این جوانان گروه گروه، داخل دانشگاه شدند و به‌همراه دانشجویان و گروه‌های دیگری از مردم در دانشگاه اجتماع کردند.

ساعت ۱۱ صبح همان روز، مأموران چند گلوله گاز اشک‌آور در میان جمعیت معترض شلیک کردند، اما اجتماع‌کنندگان درحالی‌که به‌سختی نفس می‌کشیدند، صدای خود را رساتر کرده و با سر دادن شعارهای «مرگ بر شاه» لرزه بر اندام مأموران مسلح شاه انداختند. در این هنگام تیراندازی آغاز شد و ۵۶ جوان و نوجوان بی‌گناه به شهادت رسیدند و صدها نفر دیگر مجروح شدند، اما دانش‌آموزان دست از شعار بر نمی‌داشتند.

امام خمینی(ره) وقتی از جنایت مزدوران شاه و کشتار دانش آموزان باخبر شدند در پیامی فرمودند: عزیزان من صبور باشید، که پیروزی نهایی نزدیک است و خدا با صابران است. ایران امروز جایگاه آزادگان است. من از این راه دور، چشم امید به شما دوخته‌ام. صدای آزادی‌خواهی و استقلال‌طلبی شما را به گوش جهانیان می رسانم.

واقعه سوم؛ تسخیر لانه جاسوسی

در ابتدای انقلاب و زمان حکومت دولت موقت با هدف وادار کردن آمریکا به استرداد شاه و اموال ملت ایران، دانشجویان تصمیم به اشغال سفارت آمریکا گرفتند.

دانشجویان از دانشگاه‌های تهران، پلی‌تکنیک، صنعتی شریف، شهید بهشتی و ... گرد هم آمدند و طی یک راهپیمایی تا سفارت آمریکا از دیوارهای سفارت بالا رفته و علی‌رغم مقاومت محافظان و آمریکایی‌ها، سفارت را به‌تصرف کامل درآوردند.

در هنگام تسخیر سفارت آمریکا ، آمریکایی‌ها به سرعت مشغول نابود کردن بسیاری از اسناد دخالت‌ها و تجاوزات و غارت‌های خود شدند، ولی پس از تسخیر سفارت به‌سرعت از نابودی باقی‌مانده اسناد جلوگیری شد و بعدها اسنادی که از لانه جاسوسی آمریکا به دست آمده بود چاپ شده و در اختیار همگان قرار گرفت.

چند ماه پس از پیروزی انقلاب و بعد از آن‌که چهره واقعی امریکا برای ملت ایران آشکار شد و آن‌ها از فعالیت‌های مداخله جویانه دولت امریکا آگاه شدند، تعدادی از دانشجویان پیرو خط امام در روز سیزده آبان 1358، به سوی محل سفارت امریکا حرکت کردند. آنان بدون درگیری و برخورد با نگهبانان سفارت، کنترل و مراقبت ساختمان را به عهده گرفتند. دانشجویان که عکس امام خمینی(ره) را به سینه‌های‌شان نصب کرده بودند، پس از حدود سه ساعت توانستند سفارت امریکا را تصرف کنند و افراد آن را به گروگان بگیرند.

هدف از تصرف لانه جاسوسی

از آن‌جا که در کودتای 28 مرداد 1332، امریکا پس از فرار شاه از ایران، دوباره او را در به دست گرفتن قدرت یاری داده بود، مردم ایران حق داشتند پس از پیروزی انقلاب هم به مسئله پذیرش شاه در امریکا ـ پس از فرار او از ایران ـ مشکوک شوند و آن را توطئه‌ای دیگر برای سرنگونی نظام جمهوری اسلامی بدانند. کشف ارتباط برخی جریان های ضد انقلاب و توطئه‌گر با سفارت امریکا، فعالیت‌های جاسوسی سفارت و دامن زدن به اختلاف های قومی، از جمله انگیزههای دانشجویان مسلمان پیرو خط امام در تصرف سفارت خانه امریکا در تهران بود. دانشجویان خواهان بازگشت شاه برای محاکمه و کوتاه شدن دست امریکا از دخالت در ایران بودند.

اقدامات امریکا پس از تسخیر لانه جاسوسی

پس از تسخیر سفارت امریکا در تهران، دولت کارتر، رئیس جمهور وقت امریکا، افزون بر انجام یک سری فعالیت‌های دیپلماتیک برای آزادی گروگان‌ها، تصمیم گرفت از فشارهای اقتصادی و سیاسی نیز برای به زانو در آوردن انقلاب اسلامی استفاده کند. تحریم اقتصادی، انزوای سیاسی و اعزام ناوگان نظامی به خلیج فارس، از جمله اقدامات دیگر امریکاست. دولت امریکا هنگامی که از نجات گروگان‌ها ناامید شد، تصمیم گرفت کودتای نوژه را اجرا کند که آن نیز با عنایت پروردگار به شکست انجامید.

جلوگیری از نفوذ امریکا

پیروزی انقلاب ایران به رهبری امام خمینی(ره)، سردمداران کاخ سفید را به وحشت انداخت و سفارت خانه امریکا، برای از بین بردن نهال نوپای انقلاب از پا ننشست. تسخیر لانه جاسوسی در سال 1358 به دست دانشجویان، در قطع دست امریکا از دخالت در ایران و پایان سلطه قدرتمندانه آن نقش مهمی داشت. در واقع، اشغال 444 روزه سفارت امریکا در تهران سبب شد تا یکی از اهداف نخستین انقلاب اسلامی، یعنی مقابله با گسترش نفوذ امریکا در کشور، هر چه بیش‌تر تحقق یابد.

حمایت رهبر کبیر انقلاب

حضرت امام خمینی(ره)، با تأیید حرکت دانشجویان در تصرف سفارت امریکا چنین می فرمود: «بارها گفته‌ام که گروگان‌گیری توسط دانشجویان مسلمان و مبارز و متعهد ما، عکس العمل طبیعی صدماتی است که ملت ما از امریکا خورده است.» «دانشجویان مسلمان و مبارزی که لانه جاسوسی را اشغال کرده‌اند، با عمل انقلابی خودشان، ضربه ای بزرگ به پیکر امریکای جهان خوار وارد نمودند و ملت را سرافراز کردند.» «مرکز توطئه و جاسوسی به اسم سفارت امریکا و اشخاصی که در آن بر ضد نهضت اسلامی توطئه نموده‌اند، از احترام سیاسی و بین المللی برخوردار نیستند.... ما این‌جا را نه سفارت خانه می‌دانیم؛ این‌جا مرکز جاسوسی است، و نه آن افرادی که در آن‌جا هستند از سفرا و از اجزای سفارت خانه می‌دانیم و دیپلمات می‌دانیم.... این‌ها همه جاسوس هستند و مجرم هستند و مجرمین باید در خود این مملکت رسیدگی به حالشان بشود. »

حمایت مردمی از دانشجویان مسلمان پیرو خط امام

پس از اشغال سفارت امریکا به دست دانشجویان مسلمان پیرو خط امام در سیزده آبان 1358، مردم در مقابل سفارت خانه امریکا تجمع و از اقدام انقلابی آنان حمایت کردند. آن‌ها با پشتیبانی از عمل انقلابی دانشجویان، خواستار بازگرداندن محمدرضا پهلوی بودند و با دادن شعارهایی بر ضد امریکا، توطئه‌های آن را محکوم می‌کردند. با آن‌که فراوان از مردم خواسته می شد متفرق شوند، ولی در روز چهارده آبان، جمعیت به حدی بود که حرکت اتومبیل‌ها در خیابان منتهی به سفارت، به کندی صورت می‌گرفت.

شکست ابرقدرت پوشالی در برابر دانش آموزان و دانشجویان  

حرکت انقلابی دانش آموزان و دانشجویان ایران در سیزده آبان 1358، بازتابی گسترده در رسانه‌های خارجی داشت که همگی از شکست ابرقدرت پوشالی امریکا خبر می‌داد. بازتاب این اخبار، نقش مهمی در بیداری ملت‌ها برای مبارزه با استعمار ایفا کرد.

روزنامه فرانسوی زبان تونس در این باره نوشت: «در صفحات تاریخ، ضبط خواهد شد که حکومت انقلابی ایران، توانست با بزرگ‌ترین قدرت جهانی به مقابله بپردازد و طرح‌های جنگی آن را برای آزادی گروگان‌ها بر هم زند. »

روزنامه الثوره چاپ دمشق نیز نوشت: «به زانو درآمدن امریکا در برابر خواسته‌های انقلاب اسلامی ایران، از مسئله آزاد کردن سپرده‌های ایران فراتر می‌رود؛ زیرا امریکا مجبور شد سندی را از سوی رئیس جمهور خود امضا کند که بر اساس آن، به هیچ وجه در امور داخلی ایران دخالت نکند. این دلیل بزرگی است بر این‌که ملت‌ها قادرند حقوق خود را از سرسخت‌ترین و نیرومندترین دولت امپریالیستی بازگیرند. »

دیدگاه مقام معظم رهبری درباره تسخیر لانه جاسوسی

مقام معظم رهبری، حضرت آیت اللّه خامنه‌ای، درباره تسخیر لانه جاسوسی گفتند: «سفارت آن‌ها که بعد به عنوان لانه جاسوسی معرفی شد ـ که واقعیتش هم همین بود ـ مرکز سازمان‌دهی مخالفین انقلاب و دشمنان انقلاب شد که بروند آن‌جا و دستور بگیرند تا علیه انقلاب و نظام فعالیت کنند.... آن‌ها محمدرضا را که فراری ملت ایران بود، در امریکا پذیرفتند و به او به عنوان یک مهمان پناه دادند. اموالی را که در اختیار محمد رضا بود و میلیاردها دلار می‌شد که در امریکا سرمایه گذاری کرده بود، برنگرداندند.... اشغال لانه جاسوسی برای این بود که رژیم امریکا بداند با این انقلاب نمی‌شود شوخی کرد. انقلاب این ملت و این کشور، از آن انقلاب‌هایی نیست که توطئه‌ها را تحمل کند . »

دستاوردهای تسخیر لانه جاسوسی

 تسخیر لانه جاسوسی امریکا بر سیاست خارجی ایران امریکا، وضعیت بین المللی واشنگتن و بر صحنه داخلی ایران، آثار مهمی بر جای گذاشت. برای مثال، روابط ایران و امریکا را به تعطیلی کشاند، وضعیت بین المللی ایالات متحده را با بحران 444 روزه روبهرو کرد و انتشار اسناد جاسوسی به دست آمده از لانه جاسوسی، چهره جهانی امریکا را مخدوش کرد. هم‌چنین، صحنه داخلی ایران به سود نیروهای ارزشی و مواضع امام(ره) تغییر کرد و چهرهای جدید به خود گرفت.