برجام همه گره‌ های اقتصادی را باز نخواهد کرد

به گزارش رکنا، با این‌که اروپایی‌ها با صراحت از نگارش «آخرین» پیشنهاد برای احیای توافق هسته‌ای خبر داده‌اند و ظاهرا آمریکا نیز از آن استقبال کرده است؛ ایران هم‌چنان مشغول رایزنی برای امتیازهای بیشتر و مخصوصا ضمانت اجرایی از جانب ایالات‌متحده است. این تردید و تلاش برای چانه‌زنی در حالی است که اقتصاد در ایران حالتِ نگران‌کننده ورشکستگی را تجربه می‌کند.  مردم نیز نیازهای خود را با تورم 60 درصدی تهیه می‌کنند. همین امر موجب شده که اکنون بیش از هر زمان دیگری موضوع احیای برجام، علاوه ناظران سیاسی و سیاست‌مداران برای عموم مردم نیز اهمیت داشته باشد.

با این تفاسیر، «آرمان امروز» در راستای پرداختن به تاثیرات و پیامدهای احتمالی احیای برجام بر حیات اجتماعی و اقتصادی شهروندان ایرانی با محمود جام‌ساز، تحلیلگر مسائل اقتصاد سیاسی، گفت‌وگو داشته است. جام‌ساز با تاکید بر اینکه «تا زمانی که مانع‌های بین‌المللی در مسیر توسعه اقتصادی را از پیش‌رو برنداریم نه تنها مشکلی از مشکلات‌مان رفع نخواهد شد» درباره چرایی ماندگاری و همچنین تبعات تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران به پرسش‌های مطرح شده پاسخ می‌گوید:

در شرایطی که سرنوشت برجام در وضعیتی بسیار مبهم قرار دارد، تحلیل شما از سرانجام این بحث مهم نظام بین‌الملل چیست؟

با در نظر گرفتن تداوم تنازع بین ایران و آمریکا می‌توان به این نتیجه رسید،  برجام برای به‌سرانجام رسیدن راه دشواری را پیش‌روی خود می‌بیند. به‌عنوان مثال ایران به‌جد درصدد خارج کردن سپاه از لیست تحریم‌های ایالات‌متحده است. با این توضیح که آمریکایی‌ها به دشواری حاضر به اتخاذ چنین تصمیمی خواهند شد. همچنین باید متذکر شد، اروپایی‌ها و آمریکا متن نوشته شده در آخرین نشست وین را پذیرفته‌اند اما ایران همچنان اصرار به پذیرش شرط‌های توسط طرفین دارد. در نتیجه می‌توان گفت، توپ برجام در زمین ایران است. این اصرار ایرانی‌ها در شرایطی است که باید قبول کرد، فرصت زیادی برای رسیدن به توافق هسته‌ای نمانده است. با این حال شواهد نشان می‌دهد، همچنان شاهد مذاکره‌های فرسایشی خواهیم بود.

فرسایشی بودن مذاکره‌ها چه تبعاتی برای ایران داشته است؟

قبل از پاسخ به پرسش شما، تاکید می کنم، این بحث مهم‌ترین دلیلی برای ایران است تا موضوع را جدی بگیرد. در واقع، در سال‌های مذاکره 6 قطعنامه از جانب شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران صادر شد و اقتصاد در ایران گره‌های کوری را متوجه خود دید. به‌طوری‌ که ساختار اقتصادی انزوا را خیلی جدی تجربه کرد اما بعد از اینکه در 2015 برجام نهایی شد، ثبات برگشت. حتی توتال با پارس‌جنوبی قرارداد 4 میلیارد دلاری را منعقد و در ایران سرمایه‌گذاری کرد ولی با خروج ترامپ از برجام، همه چیز خراب و قراردادهای اقتصادی هم نقض شد. البته این‌که پول‌های ناشی از ترمیم فضای تجاری با بازارهای جهانی چگونه هزینه شد و تاچه ‌اندازه به مشکلات داخلی و هم برای بحث‌های منطقه‌ای هزینه‌ای صرف شد، موضوعی پنهان است. خلف وعده آمریکا مانع‌های جدیدی را پیش‌روی اهداف اقتصادی ایران گذاشت تا الان شاهد تورمی باشیم که آمارهای رسمی عدد  60 درصد را نشان می‌دهد و در نتیجه مردم اقلام مصرفی‌شان را با 3 برابر قیمت تهیه می‌کنند.

البته رئیسی در روزهای انتخاباتی و تلاش برای جلب مردم، این‌طور گفت که مسائل اقتصاد داخلی را به برجام گره نمی‌زند

همه می‌دانند این امر شدنی نیست. هیچ‌کشوری نمی‌تواند ادعا کند، حساب و کتاب اقتصادی‌اش را از بحث دیپلماسی جدا خواهد کرد. در واقع، این ادعا نشان‌گر مدیریتی ناآگاهانه در سیستم مدیریتی کشور است. تحریم، پدیده‌ای مهلک برای اقتصاد است و اگر رفع نشوند، می‌تواند مشکلات عدیده‌ای را برای جوامع به وجود بیاورد. به‌همین دلیل توصیه چیزی جز این نمی‌‌تواند باشد که دولتی‌ها باید همه تلاش‌شان را برای حصول توافق هسته‌ای به‌کار بگیرند. چون کسری 500 هزار میلیاردی چیزی نیست که بتوانیم از کنارش به سادگی عبور کنیم. این کسری بودجه باید تامین شود تا حساب و کتاب اقتصادی‌ به تراز مثبت برسد؛ به‌همین دلیل دولت مجبور به دریافت وام از بانک‌ها خواهد شد که این خود پدیده‌ای تورم‌زا است.

حال پرسش این است که راه‌حل برای گذار از این وضعیت چیست؟

وقتی ارزش پول ملی پایین و ارز بالا می‌رود، مشکل بیشتر می‌شود و معیشت سخت‌تر. بنابراین هیچ راهی جز تفاهم با طرفین هسته‌ای برای کشور باقی نمی‌ماند. البته برجام به‌تنهایی نمی‌تواند گره‌گشا باشد و برای ترمیم نابه‌سامانی‌ها به تغییر نگاه رابطه با غرب احتیاجی مبرم داریم.

منظورتان همراهی با کنوانسیون‌های بین‌المللی است؟

دقیقا! اگر همچنان بنا را بر مخالفت با «اف‌ای‌تی‌اف» بگذاریم، اقتصامان را در بن‌بست قرار خواهیم داد؛ یعنی حتی اگر برجام با شرایطی عالی امضاء شود، برای مبادله‌های تجاری در بازار اقتصادی دنیا نیازمند مبادله بانکی هستیم. این یعنی ضرورت پیوستن به گروه ویژه اقدام مالی چیزی نیست که قبول نکنیم. بنابراین تجدیدنظر در قبال کنوانسیون‌های بین‌المللی هستیم. این مهم در شرایطی است که سیستم سیاسی و اجرایی کشور یک‌دست شده و همه دستگاه‌ها با الحاق به اف‌ای‌تی‌اف مخالفتی سرسخت دارند.

جمع‌بندی‌تان را بفرمایید؟

تا زمانی که مانع‌های بین‌المللی در مسیر توسعه اقتصادی را از پیش‌رو برنداریم نه تنها مشکلی از مشکلات‌مان رفع نخواهد شد، بلکه محدودیت و خطرها روز به روز پررنگ‌تر خواهند شد.