اندیشه های جلیلی با تصلب ساختاری گره خورده است / پزشکیان باید در وعده و وعیدهای خود بسیار محتاطانه عمل می کرد

به گزارش رکنا، دومین و آخرین مناظره انتخاباتی دور دوم انتخابات ریاست جمهوری 1403 شب گذشته بین مسعود پزشکیان و سعید جلیلی برگزار شد و این دو نامزد ریاست جمهوری هر کدام به ذکر برنامه های خود پرداختند و وعده و وعیدهایی را بیان کردند اما آیا تحقق این وعده ها و قول ها در شرایط کنونی کشور امکان پذیر است؟

در این خصوص گفتگوی رکنا با دکتر محمود جامساز، اقتصاددان برجسته کشورمان را بخوانید:

تصلب ساختار سیاسی و اقتصادی حرکت متغیرهای اقتصادی و سیاسی را دچار اختلال می کند

محمود جامساز ابتدا با ذکر یک مقدمه گفت: علوم سیاسی یا سیاست شناسی علم سیاست مرتبط با نظام های حکمرانی و تجزیه و تحلیل فعالیت ها، اندیشه ها و انگاره های سیاسی و به طور کلی در ارتباط کامل با رفتار سیاسی است. علم سیاست به عنوان یکی از مهمترین علوم اجتماعی که با سایر علوم انسانی در ارتباطی وثیق است، رفتار سیاسی و سیاستگذاری ها را تجزیه تحلیل می کند. علم سیاست و اندیشمندان سیاسی همواره درگیر شناخت ارتباطات شرایط موجود و تحولات سیاسی هستند. این علم روابط بین الملل را با روابط میان دولت ملت ها، نهادها و موسسات فرادولتی و چند ملتی توضیح می دهد.

وی در ادامه گفت: در حالی 45 امین سال از تاسیس جمهوری اسلامی را پشت سر می گذاریم که متاسفانه کشور دچار بحران های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، سیاسی و فرهنگی است. اهدافی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی به عنوان اصول فراگیر در همه زمینه ها تدوین شده، در نگاه اول فضای بسیار امیدبخش، آرمانی، باشکوه و دربرگیرنده عظمت کشور و فرح بخشی جامعه را ترسیم می کند اما عدم توظف به آن و قوانین موضوعه مبتنی بر آن توسط سیاستگذاران و سیاستمداران موجب شده است که کشور دچار بحران های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی، سیاسی و فرهنگی گردد و اسباب تصلب ساختاری را در حوزه های مختلف فراهم آورد.

این اقتصاددان گفت: از منظر سیاست شناسی، چنین شرایطی مولود و زاییده نظام حکمرانی است که طی سال ها اسباب تفارق رفتار سیاسی با رفتار اجتماعی را فراهم کرده است. رفتار شناسی سیاسی نشان می دهد که انگاره ها و اندیشه های سیاستمداران، محبوس در نهادهای دگماتیسمی بوده و در راستای درک شرایط روز جامعه متحول نشده است. همانطور که تصلب شرایین در علم پزشکی که بافت رگ ها را سخت و باریک می کند و در یک فرایند آرام روند چرخش خون در رگ ها را مختل و زندگی را به خطر می اندازد، تصلب ساختار سیاسی و اقتصادی نیز حرکت متغیرهای اقتصادی و سیاسی را در درون ساختار دچار اختلال می کند.

وی ادامه داد: چنانچه ساختار بیمار از دسترس درمان اطبای حاذق و متخصص به مفهوم مدیران دلسوز، توسعه گرا و متعهد به استقرار و حفظ عدالت اجتماعی دور بماند، روابط متعارف متغیرهای درون سیستمی از یک سو و در ارتباط با جامعه از دیگر سو، دچار اختلال ساختاری شده و هرگونه تغییر و تحول در سامان بخشی این متغیرها به جز نگاه ژرف و ریشه ای نسبت به عوامل بروز آن که از ساختار متصلب نشات می گیرد، امکان پذیر نمی گردد.

افکار و اندیشه های جلیلی با این تصلب ساختاری گره خورده است

جامساز با بیان اینکه ذکر این مقدمه نسبتا طولانی را لازم می دانستم، گفت: از منظر روش شناخت شناسانه سیاسی، باید پذیرفت که گرفتگی شرایین حیاتی ساختاری ناشی از رفتار سیاسی مسئولین بالا و لایه های رده های دوم و سوم حکومت در ارتباط با ساختار اقتصاد سیاسی رانتی جمهوری اسلامی است که منجر به جمود ساختاری شده است.

وی گفت: اینک که در آستانه انتخاب نهایی دولت آینده هستیم و رقابت دو رقیب را پی می گیریم، باید اعتراف کرد که بین آقایان جلیلی و پزشکیان تفاوت های عمیق شخصیتی و نظری و درجه آگاهی به شرایط کنونی کشور وجود دارد. درباره آقای جلیلی سخن را کوتاه می کنم، زیرا به اعتقاد من ایشان بخشی از این تصلب ساختاری است و اتفاقا با طرح مباحثی در مورد پرونده هسته ای، اف ای تی اف، سیاست های خارجی و معضلات داخلی نظیر حجاب و اینترنت و دیگر مسائل مطروحه نشان می دهد که افکار و اندیشه های وی با این تصلب ساختاری گره خورده است.

پزشکیان با این ساختار زندگی کرده است

جامساز ادامه داد: در مورد آقای پزشکیان باید پذیرفت که وی صرفنظر از مناصب و مشاغل کلیدی و مهمی که در این ساختار به عهده داشته با این ساختار زندگی کرده، دردها را درک کرده و تقریبا و شاید اخیرا در تمام امور هم سو با تمامی منتقدان به رفتار سیاست دولت ها بوده است. پزشکیان در مورد چرایی و نگرانی بزرگ از عدم مشارکت 60 درصد واجدین شرایط و عدم مشارکت و نادیده گرفتن بانوان و اقوام و صاحبان مذاهب مختلف به درستی سخن گفت.

وی افزود: پزشکیان از اهمیت نقش مردم در برابر دشمن، شیوه برخورد با فیلترینگ و بانوان و مقصر دانستن نه تنها دولت بلکه دیگر قوای سه گانه در ناکارآمدی و ناتوانی در مهار بحران ها، اخراج اساتید، مسموم کردن دانش آموزان دختر، اختلاس ها و هزاران میلیارد دلار زیان هر ساله از بابت تحریم ها و عدم عضویت در اف ای تی اف و کنوانسیون های وابسته، ناترازی های بودجه و نظام بانکی و صندوق ها و ناترازی در حوزه های دیگر به ویژه دستمزد و حقوق و عدم پاسخگویی به مطالبات بازنشستگان، فرهنگیان، کارگران و دیگر اقشار جامعه به درستی اعلام موضع کرد.

جامساز ادامه داد: پزشکیان در راستای شناخت حق اعتراض برای مردم مصرح در قانون اساسی، سرکوب اعتراضات را محکوم کرد. مهمترین مسئله در مورد نفت و درآمدهای نفتی و نقش چین و بسیار موارد دیگر که همه اندیشمندان درون و برون حاکمیت به آن معترفند ساکت نماند اما در مورد ارائه راه حل ها از واژه متعارف "باید" که تکیه کلام دستوری همه رؤسای جمهور در اصلاح امور بوده است به کرات استفاده کرد. به طور مثال در مورد یکی از مهمترین معضلات یعنی رفع تحریمها  که اقتصاد کشور را فلج ساخته است، گفت؛ "باید روابط دیپلماسی با همه کشورها بر مدار صحیح استوار گردد." این در حالی است که با دستور نه چیزی تغییر میکند و نه اصلاح می شود اما وی قول داد که امور را سامان بخشد.

اصلاحات تنها در یک نظم منسجم مردمسالار امکان پذیر است

این اقتصاددان گفت: این اتکا و اعتماد به نفس قطعا منبعث از انتخاب تیم های کارشناسی در همین مدت کوتاه بوده و بیانگر نگاه وی به حل کارشناسانه و متخصصانه امور است که باید توسط اهلش انجام شود اما یک نکته اساسی و مهم در بیانات وی مغفول ماند. عدم اشاره به تصلب ساختاری و ناکارآمدی ابزارهای قدرت در اختیار و برآورد و ارزیابی واقعی از نیروهای بازدارنده دارای رانت ثروت و قدرت فراقانونی که در مقابل وی صف آرایی خواهند کرد و ناتوانی در عبور خط قرمزهای تعیین شده توسط نظام از جمله مواردی است که هرگونه اقدامات اصلاحی را متوقف می سازد.

جامساز با بیان اینکه اصلاحات تنها در یک نظم منسجم مردمسالار امکان پذیر است، گفت: پزشکیان با ذکر اینکه تصمیم گیرنده نهایی رهبر است به طور ضمنی بر محدودیت های سیاسی و تصمیم گیری های خود اعتراف کرد. آقای خرازی، مشاور رهبری گفته است که سیاست خارجی را رهبر تعیین می کند و ثابت می ماند. بدین ترتیب چنانچه تصمیمات مهم سیاست های خارجی و ایضا داخلی منوط به اراده رهبری است، آقای پزشکیان می بایستی در وعده و وعیدهای خود بسیار محتاطانه عمل می کرد، زیرا مردم به درجه ای از آگاهی و درک رسیده اند که در مورد مفاهیم تامل کرده و تصمیم می گیرند.