شهرداری ها و شوراهای شهر در جذب اعتمادعمومی ورشکسته شده اند/ نباید انتظار مشارکت بالا از انتخابات آتی شوراها داشته باشیم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، نهم اردیبهشت ماه در تقویم به عنوان روز شوراها نام گذاری شده است. روزی که می بایست مردم گزارشی از عملکرد شوراهای شهر و روستای خود را در دست داشته باشند و ارزیابی کنند که آیا اعضای شورایی که انتخاب کرده اند تا چه اندازه در مسیر تحقق بخشیدن به شعارهایشان موفق بوده اند. نهم اردیبهشت روزی است که باید از مردم  نظرسنجی شود که چقدر نسبت به خصوص عملکرد شوراها رضایت دارند؟ آیا مردم بعد از شنیدن خبرهای پی در پی دستگیری اعضای شورای شهر در شهرستان های مختلف، می توانند همچنان اعتمادشان را به این ساختار حفظ کنند یا خیر؟

در این خصوص، حسین ایمانی جاجرمی، جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه تهران در گفت و گو با رکنا گفت: اعتماد مردم به شوراها تابعی از عملکرد شهرداری هاست؛ چراکه خود شوراها ابزار اجرایی در دستشان ندارند.

وی در ادامه تاکید کرد: ممکن است افراد پیش از عضو شدن در شوراها، وعده ها، مطالبات و اهدافی را در زمان انتخابات مطرح کنند و به واسطه آن هم رأی بیاورند؛ ولی تحقق آن وعده ها، بر عهده دستگاه های اجرایی از جمله شهرداری هاست و شوراها فقط وظیفه نظارت و گزارش دهی به مردم دارند. حال اگر در چنین شرایطی، یک همکاری خوب بین شهرداری و شورا باشد، ممکن است به بخش قابل توجهی از مشکلات و گرفتاری های مردم بپردازند و برایشان اهمیت داشته باشد.

فساد اعضای شوراهای شهر عامل مهم بی اعتمادی مردم

جاجرمی افزود: در سال 1354، که چیزی با عنوان شورای شهر وجود نداشت و «انجمن شهر» وظیفه ارزیابی عملکرد شهرداری ها را می داشت، مطالعه ای در مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران در دانشگاه تهران روی ارزیابی عملکرد انجمن شهر انجام شد و متوجه شدند که دو عامل خیلی مهم مانع از فعالیت انجمن های شهر می شود. نخست؛ ناکارآمدی انجمن ها که بخش عمده آن به فساد اعضا و عدم همکاری مردم باز می گشته است. دوم، ایجاد مشکل از طرف دولت به واسطه ندادن اختیارات لازم به اعضای انجمن شهر بود که باعث می شد با آنها همکاری های لازم صورت نگیرد. همین مسائل بعد از انقلاب هم تکرار شده و نشان می دهد که بخش قابل توجهی از مشکلات تاریخی-ساختاری همچنان پابرجاست.

شهرداری ها و شوراهای شهر در جذب اعتمادعمومی ورشکسته هستند

این عضو هیات علمی دانشگاه تهران در ادامه با اشاره به اینکه اگر گزارش سرمایه کشوری را که در موج های مختلف منتشر شده است مشاهده کنیم، عموما می بینیم که اعتماد عمومی به شهرداری ها و شوراهای شهر پایین است، گفت: در واقع شهرداری ها و شوراهای شهر، دارایی عمومی که همان اعتماد مردم به نهاد است برخوردار نیستند و در این حوزه ورشکسته هستند و طبق گزارش های پیشین، 14 الی 15 درصد بیشتر اعلام اعتماد نکرده اند.

حسین ایمانی جاجرمی همچنین افزود: از سویی دیگر، اگر تهران را در نظر بگیریم، می بینیم که شوراها یا در دست اصلاح طلبان بوده یا اصولگراها؛ بنابراین می بینیم که هر دو دسته برای شهر برنامه ای نداشته و ندارند. آنها تکلیفشان را برای اداره شهر روشن نکرده اند و خودشان را مامور سرگرم کردن مردم با مراسم ها و... می دانند. همچنین هیچ ارتباطی بین اعضای شورای شهر و مردم تهران وجود ندارد و معلوم نیست کدام یک از مناطق تهران را نمایندگی می کنند. برای اینکه بخواهیم شورای موفقی داشته باشیم، می بایست اعضای شوراها، نمایندگان مختلفی در محلات و مناطق داشته باشند. در حال حاضر، چه ارتباط موثری بین اعضای فعلی با مناطق مختلف تهران وجود دارد؟ 

این جامعه شناس تاکید کرد: عدم واگذاری اختیارات و منابع از طرف دولت به شوراها می تواند یکی از راه حل های این مشکلات باشد. در ماده 136 برنامه سوم توسعه، اشاره شده بود که وظایفی که این امکان وجود دارد که جنبه محلی و تصدی گرایانه دارد و در دست دولت است را می توان به شهرداری ها و شوراها واگذار کرد؛ اما با وجود اینکه این موارد شناسایی شده اند؛ اما هیچ وقت واگذار نشدند؛ این یعنی بسیاری از حیطه ها همچون مسکن، اشتغال و... که در دست دولت است را شهرداری ها و شوراها می توانند پیگیری کنند. این اتفاق در بسیاری از کشورهای پیشرفته در دست شوراهاست. مثلا شورای عالی استان ها مشخص نیست در کشور مشغول به چه کاری است و دقیقا نقشش چیست و آیا  به وظیفه اش که توجه به عدم تعادل های منطقه ای است رسیدگی می کند یا خیر؟ 

جاجرمی افزود: اگر می توانستند در این زمینه ها عملکرد موفقی داشته باشند، اعتماد عمومی هم به شوراها افزایش پیدا می کرد و حاکمان و دستگاه های دولتی هم می توانستند ببینند که شوراها این توانایی را دارند که بازیگر جدی در اداره امور باشند.

به نظر می رسد نباید انتظار مشارکت بالا از انتخابات آتی شوراها داشته باشیم

این جامعه شناس در پاسخ به اینکه با چنین رویکردی که مسئولان فعلی دارند، میزان مشارکت مردم در انتخابات آینده شوراهای شهر و روستا را چگونه ارزیابی می کند، گفت: از آنجایی که انتخابات شوراها همزمان با انتخابات ریاست جمهوری برگزار می شود، این انتخابات تحت تاثیر شرایط سیاسی کشور قرار می گیرد؛ لذا می بایست فکری برای گریز مردم از صندوق های رأی و مشارکت پایینی که اخیرا مردم در انتخابات مجلس داشته اند کرد. اگر به این مهم توجهی نشود، به نظر می آید نباید انتظار مشارکت بالا داشته باشیم. انتخابات شورای شهر در تهران، به شدت سیاسی است و این افراد خیلی نمی توانند به مسائل شهری بپردازند، البته نباید فراموش کنیم که اختیاری هم ندارند. حتی الان که می بینیم شورا و شهرداری تقریبا یکدست هستند و بیشترین هماهنگی وجود دارد نه دستور کار شهری مشخص است و نه اختایارات اعضای شورا روشن است. ضمن اینکه این اعضا با مشارکت پایینی انتخاب شده اند. اگر بتوانند مشارکت بیشتری در انتخابات داشته باشند، مقبولیت سیاسی و اجتماعی شان بالا می رود ولی چون شاهد کاهش مشارکت بودیم، این اعضا خیلی نمی توانند مسائل تهران را پیگیری و نمایندگی کنند. 

عضو هیات علمی دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه تاثیر جناح حاکم بر انتخابات شوراها وجود دارد. مسئله ای که در شهر داریم این است که عملکرد نهادهای مردم سالار بحث مورد قبول صاحب نظران است که به فرهنگ مدنی یا سرمایه اجتماعی بالا نیاز دارد؛ یعنی مردم هر جایی تا چه اندازه مطالبته گری دارند و نظارت می کنند.

در انگلستان مرتبا گزارش رضایت سنجی از شوراها منتشر می شود

جاجرمی در ادامه افزود: نکته مهم این است که چون احزاب ملی نداریم، مسائل عمومی قربانی منافع فردی می شوند. کسانی که بر صندلی های شوراها قرار می گیرند و عموما رأیشان هم بالا نیست، از آنجایی که تعلق سیاسی مشخص و مطالبه گری اجتماعی دقیقی ندارند، به دنبال سوء استفاده از مقامی که دارند می روند. دستگاه هایی مثل وزارت کشور، شورای عالی استان ها و...، موظف هستند بر عملکرد شوراها نظارت کنند و مرتبا گزارش منتشر کنند.

وی تاکید کرد: اگر بخواهیم بین شوراهای ایران و انگلستان مقایسه کنیم می بینیم که آنجا مرتبا گزارش های رضایت سنجی از شوراها منتشر می شود و هر 6 ماه یک بار، نمونه گیری انجام می شود و به مردم و دستگاه های مختلف گزارش داده می شود که مردم در کدام حوزه ها رضایت بیشتری نسبت به عملکرد شوراها دارند ولی ما این موارد را نداریم. حال تا چه اندازه شوراها نمایندگان گروه های مختلف مردمی هستند؟

حسین ایمانی جاجرمی در پایان تاکید کرد: ما شوراها را به عنوان یک فرصت ندیده ایم که از آن برای افزایش مشارکت مردم و نشان دادن کارآمدی دولتی استفاده کنیم. به نظر می رسد وجود شوراها، به بخشی از بروکراسی موجود دستگاه های دولتی تبدیل شده اند و با تاثیری که قانون اساسی از شوراها می خواسته، فاصله زیادی دارند.