اینهمه داروخانه از کجا آمد؟ / داروخانه ها همه پایین تر از استاندارد جهانی /همچنان کمبود داروخانه شبانه روزی داریم!

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، خدمات پزشکی در دنیا جزء حوزه های بسیار مهم و دارای اهمیت است و استانداردهای این بخش در اغلب کشورهای جهان خط قرمز تمامی نهادهای نظارتی و قضایی است زیرا به صورت مستقیم با سلامت مردم در ارتباط است و هرگونه عدم رعایت مقررات و استانداردهای در این زمینه می تواند جان بسیاری را به خطر بیاندازد.

یکی از خدماتی که در حوزه درمان و خدمات پزشکی دسته بندی می شود اما فاصله ما با آنها نکته قابل اغماضی به نظر می رسد خدمات داروخانه ها به بیماران و افراد نیازمند به خدمات درمانی محسوب می شود. شاید تصور کنید اگر فاصله محل سکونت شما با نزدیکترین داروخانه 500 متر باشد و این شاخصه برای برادر یا خواهران بیش از یک کیلومتر باشد هیچ ارتباطی به نظام بهداشت و درمان حاکم بر محل زندگی شما نداشته باشد اما در کشورهای توسعه یافته میزان جمعیت، فاصله از داروخانه و حتی مدت خدمات رسانی آنها جزء شاخصه هایی است که در هنگام سنجش میزان برخورداری یا عدم برخورداری یک شهر یا روستا مورد توجه قرار می گیرد.

در سالهای اخیر بعد از اینکه برخی از دولت های گذشته سعی کردند تعداد داروخانه های موجود در کشور را قدری به میزان استانداردهای جهانی نزدیک تر کند با یک مقاومت عجیب اما قابل پیش بینی از سوی انجمن داروخانه‌داران مواجه شد. هرچند دیوار مقاومت در آن زمان شکسته شد و مجوزهیا متعددی برای ایجاد داروخانه های جدید در شهرهای بزرگ و کوچک صادر شد اما آمارها نشان می دهد که تا پایان سال 1401 شهرهای بزرگ تر بیش از 30 درصد و شهرهای کوچک تر بیش از 50 درصد تا رسیدن به استاندارهای بین الملل فاصله دارند.

خدمات دارویی داروخانه ها شاید در نوک پیکان خدمات درمانی نباشد و سهولت در دسترسی بیماران مساله جدی برای اغلب ما تلقی نشود اما مساله این است مدت زمان دسترسی به دارو در برخی موارد حتی می تواند سلامتی یک فرد بیمار و حتی جان او را تهدید کند.

شاخصه دیگری که در این خصوص مد نظر قرار گرفته می شود تراکم داروخانه و داروساز است. آمارهای منتشر شده نشان می دهد برآورد تراکم داروخانه و داروساز در کشورهای شمالی قاره آمریکا طی سال ۲۰۲۰ بین ۶/ ۲ تا ۴/ ۳ داروخانه و ۴/ ۵ تا ۷ داروساز به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت است. این میزان برای کشورهای اروپایی به‌طور متوسط بین ۸/ ۲ تا ۶/ ۳ داروخانه و ۲/ ۶ تا ۳/ ۸ داروساز به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت است.

مناطق آسیایی با دارا بودن ۹/ ۱ تا ۸/ ۲ داروخانه و ۵/ ۲ تا ۹/ ۳ داروساز به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت، نسبت به نرم جهانی در سطح پایین‌تری قرار دارند. کشورهای آفریقایی نیز دارای تراکم بین ۶/ ۰ تا ۱ داروخانه و ۹/ ۰ تا ۴/ ۱ داروساز به ازای هر ۱۰ هزار نفر جمعیت هستند که عمدتا به دلیل مشکلات اقتصادی و عدم توسعه صنعت پزشکی و دارویی، در این راستا از حد متوسط جوامع بین‌المللی فاصله‌بسیاری دارند.

سیاست های نظام بهداشت انحصارطلبی داروخانه ها را تشدید می بخشد

اما تنها بخش کوچکی از این مساله مربوط به مدیریت نادرست در وزارت بهداشت است. بسیاری از کارشناسان معتقدند که عمده کاستی ها در این حوزه به انحصارطلبی داروخانه ها بر می گردد.

داریوش چیوایی، کارشناس حوزه سلامت و بهداشت در این باره معتقد است قبلا آیین نامه ای وجود داشت که این آیین نامه تبدیل به روندی شد که انحصار را در طیفی که داروخانه داشتند تا حدود زیادی تقویت کرده بود و اگر فرد جدیدی می‌خواست به زنجیره ارائه خدمت در داروخانه کشور اضافه شود کار بسیار سختی در پیش داشت چراکه باید سقف امتیازی کسب می‌کرد که هنوز هم وجود دارد و همچنین باید ارزیابی می‌شد که نسبت به جمعیت منطقه اجازه دارد داروخانه تاسیس کند یا خیر، یعنی سرانه داروخانه به تعداد افرادی که در آن منطقه بودند، یک عدد از پیش تعیین‌شده بود.

وی در این باره می گوید: این مساله موجب شده بود افرادی که حتی امتیاز را کسب می‌کردند، نتوانند داروخانه تاسیس کنند. ماجرایی بود که وجود داشت و خروجی این شده بود کسی که می‌خواست داروخانه تاسیس کند، مجبور بود پروانه بخرد. این پروانه بستگی به منطقه‌ها داشت و از چند ‌میلیارد تومان به بالا بود. این اتفاق باعث شد اشتغال داروسازها در فرآیند‌‌ی بیفتد که مجبور باشند برای دیگران کار کنند و خود به‌رغم انگیزه‌ای که داشتند حتی در شهرهای کوچک نمی‌توانستند وارد شوند چون محدودیت تعداد داروخانه در منطقه وجود داشت.

کارشناس حوزه سلامت و بهداشت تاکید می کند: محدودیت دیگر در آیین‌نامه محدودیت جغرافیایی بود که می‌گفت درصورت ایجاد هر داروخانه‌ای، تا یک شعاعی نباید داروخانه دیگری تاسیس شود. این هم منطق نداشت و بیشتر دلالت بر انحصاری بودن بازار می‌کرد، یعنی نشان می‌داد ایده سیاستگذار این است که می‌خواهیم یک انحصاری به فردی که آنجاست، بدهیم و انحصاری به مجموعه افرادی که داروخانه دارند، بدهیم و آن چیزی که در آیین‌نامه قبلی دیده نمی‌شد، دسترسی مردم بود. هرچه نگاه می‌کردید دسترسی مردم به هیچ‌طریقی تضمین نشده، بلکه تضعیف هم شده است، به‌جای اینکه تقویت شود. مشکلات دیگری هم وجود داشت و همچنان البته پابرجاست.

اما فارغ از این بسیاری از داروخانه ها به صورت روزانه فعالیت می کنند و تعداد داروخانه های شبانه روزی همچنان در تهران بسیار کمتر از میانگین برخورداری در شهرهای بزرگ در کشورهای توسعه یافته است که امکان دسترسی مراجعه کنندگان را در نزدیک به یک سوم از زمان یک روز کامل را از آنها صلب می کند و این می تواند خطر جدی برای سلامت بیمار محسوب شود.