برای کاهش آلودگی هوا مردم باید از دولت رضایت داشته باشند/ بودجه فقط زورش به مسائل محیط زیستی می رسد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، آلودگی هوا ی کلانشهرها در پاییز و زمستان ، به معضل همیشگی برای شهروندان تبدیل شده است و هر ساله مردم منتظر رخ دادن این اتفاق ناگوار هستند؛ ولی گویا مسئولان، هیچ وقت آمادگی لازم برای مدیریت این بحرانِ قابل پیش بینی را ندارند. شرایط در این روزهای پایانی آبان ماه به حدی وخیم شده است که امروز به واسطه آلودگی شدید هوا، مدارس تهران تعطیل شدند. 

اینکه چگونه می توان با این بحران رو به رو شد را با آرش حسینی میلانی ، فعال سیاسی و عضو سابق شورای شهر تهران در میان گذاشتیم تا ببینیم برای برون رفت از شرایطی که عرصه را برای تهرانی ها تنگ کرده است چه باید کرد.

آرش میلانی در گفت و گو با رکنا درباره چرایی وجود آلودگی هوا در کلانشهر تهران، پس از این همه قانون و نقل قول و شعار در راستای رفع آن، گفت: بر اساس بررسی کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی که در سال 1400 انجام شد، شهرداری تهران، جزء دستگاه هایی بود که نسبتا غملکرد قابل قبولی در راستای اجرایی سازی قانون هوای پاک داشت. این البته بدان معنا نیست که صرفا گزارش ها را برای سنجش عملکرد دستگاه ها باید مبنا قرار گرفته شود.

نظر مردم نسبت به کیفیت هوای شهر باید ملاک باشد نه اعداد و ارقام!

وی در ادامه افزود: در این خصوص حتما باید به میزان رضایت مردم از عملکرد دستگاه ها در ارتباط با آلودگی هوا به صورت مستقل توجه داشت. مثلا در انگلستان ، مجلس و شوراهای شهرهای مختلف، نظرسنجی های مستقلی در مورد اینکه توده مردم، در طول سال چقدر از کیفیت هوا راضی بوده اند یا خیر سوال می شود. در این پژوهش ها، به طور کلی برداشت مردم از کیفیت هوا، ملاک سنجش موفقیت دستگاه ها به حساب می آید. این درواقع به گونه ای است که مردم، تعداد بالای روزهای دارای هوای پاک و کم بودن تعداد روزهایی با هوای آلوده را ملاک سنجش خود قرار می دهند‌. 

وی در ادامه در تبیین گفته هایش افزود: در واقع این یک موضوع اجتماعی است. ممکن است که شاخص ها، اعداد و ارقام، بهبود نسبی کیفیت هوا را نشان دهند؛ ولی برداشت مردم از هوایی که تنفس می کنند مهم و ملاک است. بنابراین جای خالی چنین سنجشی، به شدت در نظام ارزیابی عملکردهای محیط زیستی کشور حس می شود. این جای خالی را شورای شهر و مجلس می توانند پیگیری و پر کند.

تغییرات اقلیمی در 6 ماهه نخست سال نفس تهرانی ها را می گیرد

میلانی در ادامه با تاکید بر اینکه درست است که در تهران در 6 ماهه دوم سال، آلودگی هوا شدت پیدا می کند؛ ولی به دلیل تغییرات اقلیمی، شرایط در 6 ماهه نخست نیز تغییر کرده است، گفت: اگر به روند تغییرات کیفیت هوا نگاه کنیم، یک سری روندهای نگران کننده را در طول سال شاهد هستیم. یکی از مواردی که باید به آن توجه داشت، افزایش درصد روزهای آلوده در نتیجه تولید گاز ازن و ریزگردها است که در نیمه نخست سال رخ می دهد. امسال تعداد روزهایی که به دلیل افزایش غلظت گاز ازن، در تهران هوا آلوده شد، حدود 3 الی 4 روز و در نتیجه افزایش ریزگردها، حدود 15 روز هوا آلوده بود. این نشان می دهد، اقدامات برای کنترل آلودگی هوا، نمی تواند متکی بر روش ها و راهکارهای تجربه شده قبلی باشد و حتما باید هر پنج سال یکبار، مورد بازبینی قرار گیرد و متناسب با شرایط اقلیمی، برای آن اقدام موثری تدارک دیده شود.

آرش حسینی میلانی در ادامه در خصوص آلودگی هوا در 6 ماهه دوم سال سخن گفت و افزود: افزایش شدید تعداد خودرهای فرسوده، عامل جدی آلودگی هوا در نیمه دوم سال در شهر تهران است. در پایتخت، حدود دو سوم اتوبوس ها فرسوده هستند و این به شدت در حال افزایش است؛ چراکه مدت طولانی می شود که دولت، سهم خودش را در نوسازی ناوگان اتوبوسرانی به دلیل تنگناهای مالی ایفا نکرده است. در واقع دولت نتوانسته است که اتوبوس جدید به بازار تزریق کند.

تنگناهای بودجه ای زورش به مسائل محیط زیستی می رسد

او در تبیین گفته هایش افزود: با توجه به پایان عمر اتوبوس ها، هر سال تعداد بیشتری اتوبوس فرسوده وارد مجموعه مهم تولید آلاینده می شود. اینگونه نه تنها برنامه ریزی ها، دچار یک عقب افتادگی تاریخی می شوند؛ بلکه ساز و کارهایی که خودروهای فرسوده را از چرخه خارج می کردند را نیز ناکارآمد کردند.

آلودگی هوا در 6 ماهه دوم سال؛ تقدیم به تهرانی ها!

عضو سابق شورای شهر تهران تاکید کرد: ستون فقرات کاهش آلودگی هوا، افزایش سهم حمل و نقل عمومی نسبت به حمل و نقل شخصی است که این هم به دلیل مشکلات عمومی دولت و شهرداری ها در توسعه افزایش تعداد وسایل حمل و نقل عمومی هزینه زیادی را می طلبد که طبیعتا تنگناهای بودجه ای هم ابتدا سراغ چنین برنامه هایی می آید؛ لذا این برنامه ها با عملی شدن، فاصله زیادی می گیرند.

او در ادامه افزود: همچنین در ایام شیوع کرونا ، به دلیل کمبود ظرفیت حمل و نقل عمومی، این اجازه وجود نداشت که برای رعایت پروتکل های بهداشتی، مردم از ناوگان حمل و نقل عمومی استفاده کنند. در واقع در شرایطی که می بایست فاصله اجتماعی رعایت شود، تهران دو تا سه برابر، مترو و اتوبوس کمتر از مقداری که می بایست، در اختیار داشت و طبیعتا مردم به سمت استفاده از وسایل نقلیه شخصی رفتند. این عادت، بعد از پایان کرونا به شکل سابق بازنگشت و استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی، حدود 40 تا 45 درصد پایین تر از ظرفیت اصلی شد. افزایش گرایش مردم به استفاده از خودروهای شخصی؛ نتیجتا باعث شد تا فرایند انتشار منابع آلاینده تشدید شود؛ یعنی شرایط اقلیمی نامناسب است، خواسته مردم برای استفاده از خودروهای شخصی و بعد حمل و نقل عمومی فرسوده و کم ظرفیت، موجب تشدید آلودگی هوا در تهران شد.

راهکار کوتاه مدت 5 ساله، برای برون رفت از شرایط آلودگی هوای کنونی

این فعال سیاسی افزود: در گزارشی از مرکز پژوهش های مجلس آمده است که کلیه راهکارهای کاهش آلودگی هوا نشان می دهد که در شرایط ایده آل، طی 5 سال در کلانشهرها، برای اینکه بتوانیم بین 20 تا 30 درصد (در حالت خوش بینانه) آلودگی هوا را کاهش دهیم، به بودجه ای حدود 206 هزار میلیارد تومان نیاز است. با این وجود، رقمی که برای کل کشور برای این مهم در سال 1401 در نظر گرفته شده است، 2 هزار میلیارد تومان بوده است که فاصله بسیار زیادی با رقم در نظر گرفته شده مرکز پژوهش ها دارد.

وی در ادامه افزود: حال وقتی بودجه ای برای این کار نیست، آیا باید دست روی دست گذاشت؟ آیا می توان با هزینه کمتر، به یک وضعیت بهتر دست پیدا کرد؟ مرکز پژوهش ها برای این مهم، راهکارهای کوتاه مدتی ارائه داده است که از جنس مدیریتی و نرم افزاری هستند. مثلا کنترل شرایط ترافیکی و توجه به مسئله طرح ترافیک، معاینه فنی خودروهای دیزل سنگین، مدیریت ساعات ترافیکی شهر و شناور سازی ساعت کاری مشاغل از جمله این پیشنهادات کوتاه مدت است. با این وجود، باید این مهم را در نظر داشت که این پیشنهادات، در یک وضعیت نرمال اجتماعی به دست می آید. وقتی که شرایط اجتماعی از حالت نرمال خارج می شود، ضریب موفقیت این فعالیت های نرم افزاری کاهش می یابد.

میلانی در ادامه تاکید کرد: با این وجود، این راه حل ها بنیادی نیستند. در واقع راه حل اساسی، سرمایه گذاری در حمل و نقل عمومی، افزایش گرایش الگوی رفتاری مردم به سمت استفاده از حمل و نقل عمومی، سرمایه گذاری قابل توجه در زیرساخت ها و... را می طلبد. برای آلودگی هوای تهران، اهواز، اصفهان و... ده ها متغیر مختلف درگیر هستند که وابسته به شرایط ترافیکی و زیرساخت های حمل و نقلی آن شهر است. بخشی از این مهم، به متغیرهای کلان برون زا مثل نرخ سرمایه گذاری در کشور، نرخ تورم، بنیه مالی دولت، سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی مرتبط است. عملا بدون مشارکت مردم نمی توان مسئله ترافیک و آلودگی هوا را حل کرد. در این راستا حتما باید یک رضایت عمومی و نسبی از عملکرد دولت یا شهرداری وجود داشته باشد و مردم یک چشم انداز نسبتا معقولی به آینده داشته تا انگیزه ای برای مشارکت محیط زیستی داشته باشند. 

قانون هوای پاک خوب است؛ اما بودجه اجرای آن از کجا باید تامین شود؟

این عضو سابق شورای شهر تهران در ادامه گریزی به قانون هوای پاک و ایرادات آن زد و گفت: یکی از ضعف هایی که در متن قانون هوای پاک دیده می شود این است که منابع تامین مالی فعالیت های مربوط به آن، در قانون به طور کلی دیده نشده، یا ضعیف دیده شده است. مثلا در قانون گفته شده است که موتورسیکلت ها باید برقی شوند. این هدفگذاری خوبی است؛ ولی ساز و کار تامین مالی آن از بودجه عمومی دولت، بودجه خود شهرداری ها یا از محل جرایم رانندگی است؟ 

حمل و نقل عمومی را توسعه دهید بلکه فرجی شود

میلانی در پایان تاکید کرد: در نظر گرفتن بودجه برای توسعه نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی،  به کاهش آلودگی هوا نیز کمک خواهد کرد. در دوره پنجم شورای شهر تهران، ردیف مجزای بودجه برای محیط زیست در نظر گرفته شد که البته نه فقط برای آلودگی هوا بلکه پسماند، فضای سبز و... بود که می توان گفت گام موثری در این راستا بود. این اتفاق منجر به جایگزینی 500 دستگاه اتوبوس نو با فرسوده بود که از منابع داخلی شهرداری تامین مالی شد. امیدورام در دوره ششم شورای شهر نیز، به این مهم توجه شود و از دولت، برای رفع معضل آلودگی هوا، کمک بیشتری دریافت شود.