تحلیل شعارها و رفتارهای دانش آموزان در اعتراضات اخیر

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، اعتراضات دانش آموزی اخیر از خشونت فیزیکی کمتری نسبت به اعتراضات خیابانی همراه بود، اما براساس تصاویر منتشرشده در فضای مجازی، شاهد استفاده از الفاظ رکیک، سر دادن شعارهای از سوی برخی کودکان و نوجوانان کشورمان بودیم که در قالب مطالبه گری جای نمی گرفت و با معیارهای اخلاقی و ادبی جامعه ایران همخوانی نداشت.

در این میان با وجود این که برخورداری از حق اعتراض مسالمت آمیز کاملا مورد قبول است و شکی نیست که حاکمیت باید زمینه بیان اعتراضات و طرح مطالبات به‌حق اقشار مختلف مردم از جمله دانش آموزان را فراهم کند، اما بازهم سوال مهمی که با دیدن تصاویر اعتراضات اخیر دانش آموزی مطرح می شود، این است که اساسا چرا اعتراضات اخیر که بیشتر جنبه سیاسی داشت، به داخل مدارس و فضاهای دانش آموزی کشیده شد؟ البته سوال مهمتر این است که چرا در تجمعات اعتراضی دانش آموزان که در هفته های اخیر در داخل یا خارج از فضای مدارس برگزار شد، شاهد سر دادن شعارهای توهین آمیز، استفاده از الفاظ رکیک بودیم؟

پاسخ این سوالات را از علی اصغر احمدی، روانشناس، کارشناس آموزشی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران جویا شدیم و او نیز در گفت و گو با رکنا توضیح داد: مهمترین وجه تمایز اعتراضات اخیر با اعتراضات دوره های قبل، هیجانی بودن شدید این اعتراضات بود، به نحوی که در اعتراضات قبلی معمولا یک هدف معین اقتصادی یا سیاسی محور اصلی را داشت، اما در اعتراضات اخیر، هدف معینی به صورت برجسته مشاهده نمی شد، بلکه از همان ابتدا نوعی هیجان ایجاد شد که حتی در روزهای اول بعد از فوت مرحومه مهسا امینی، برخی شخصیت های سیاسی مطرح کشور نیز به این هیجانات مبتلا شدند و با نحوه اعلام موضع خود، عملا به آتش هیجان زدگی اعتراضات دمیدند.

وی افزود: وقتی اعتراضات ماهیت هیجانی پیدا می کند، بسیاری از افراد که شاید مطالبه مشخصی ندارند، صرفا به دلیل استقبال از هیجانات، به حضور در تجمعات اعتراضی ترغیب می شوند. یکی از علل مهمی هم که برخی دانش آموزان در اعتراضات اخیر شرکت کردند، همین ماهیت هیجان زده این اعتراضات بود، به نحوی که بسیاری از دانش آموزان که شناخت خاصی از جریانات سیاسی کشور نداشتند و حتی از دیدگاه سیاسی مشخصی برخوردار نبودند، صرفا به دلیل پیروی از هیجانات خود در اعتراضات شرکت کردند.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران تاکید کرد: ماهیات هیجانی اعتراضات اخیر بر تمام جنبه های آن می چربید و وقتی هم که هیجان زدگی بر یک جریان اجتماعی حاکم شود، اتفاقا فضا برای حضور بیشتر کودکان و نوجوانان فراهم می شود؛ بخصوص که کوچکترها، واهمه زیادی از برخورد انتظامی و پیگیری قضایی ندارند و حتی این مسائل را چندان درک نمی کنند. بنابراین ماهیت هیجانی اعتراضات اخیر، مهمترین عاملی بود که فضا را برای حضور دانش آموزان در این اعتراضات فراهم کرد.

آموزش مجازی، دیوار اقتدار و اتوریته مدارس را فروریخت

احمدی در بخش دیگری از تحلیل خود با بیان این که فاصله گذاری اجتماعی دوره کرونا به حضور بیشتر دانش آموزان در اعتراضات اخیر دامن زد، توضیح داد: در دوره کرونا که بسیاری از خانواده ها قرنطینه خانگی را تا حدودی رعایت می کردند و به ناچار جلوی حضور فرزندان خود در اجتماع را می گرفتند و همچنین آموزش و پرورش ناچار شده بود که برای رعایت پروتکل های بهداشتی، آموزش ها را به صورت مجازی برگزار کند، دانش آموزان از نظر روانی تحت فشار قرار گرفتند و مجبور شدند بسیاری از ارتباطات اجتماعی خود در فضای حقیقی را کاهش دهند و مجموع این مسائل، خلل زیادی را در تربیت اجتماعی کودکان و نوجوانان کشور ایجاد کرد.

وی در ادامه اظهار داشت: در دوره آموزش مجازی، دانش آموزان دیگر در مدارس حضور نداشتند و همین مساله باعث شد اقتداری که با حضور در مدرسه نسبت به محیط آموزشی و مسئولان آن در ذهن کودکان و نوجوانان ایجاد می شود، کاملا از بین برود. به عبارت دیگر، با مجازی شدن آموزش ها در دوره کرونا، دانش آموزان حدود دو سال، لزوم رعایت نظم در محیط آموزشی را فراموش کردند و دیگر از اقتدار معلمان و مسئولان مدرسه خود حساب نمی بردند و همین مساله باعث شد که وقتی اعتراضات هیجانی اخیر در مدارس شکل گرفت، برخی دانش آموزان به انجام رفتارهای خارج از عرف و سر دادن شعارهای رکیک در فضای مدرسه بپردازند، زیرا آنها احساس می کردند که دیوار نظم و اتوریته مدارس فروریخته است و اکنون مجاز به انجام هر کاری در محیط آموزشی شده اند.

به خطر افتادن هویت یابی دانش آموزان به دلیل غفلت از حوزه پرورش

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در بخش دیگری از اظهارات خود به وجود مشکلات تربیتی در نظام آموزشی کشور اشاره کرد و گفت: شکی نیست که نظام تعلیم و تربیت ما دارای نارسایی هایی در حوزه تربیت است و اساسا حوزه پرورش نسبت به حوزه آموزش در وزارتخانه متولی آموزش و پرورش کشور به شدت دچار غفلت شده است. البته عامل اصلی حضور برخی دانش آموزان در اعتراضات اخیر، این مساله نبود، بلکه هیجانی شدن فضا بود، ولی قطعا ضعف های تربیتی نظام آموزشی کشور، در انجام برخی رفتارها و سر دادن بعضی شعارهای رکیک و خارج از عرف توسط برخی دانش آموزان نقش داشت.  

این روانشناس و کارشناس آموزشی تاکید کرد: صرف نظر از مسائل حاشیه ای اعتراضات اخیر، مشکل بزرگتری که ضعف های تربیتی نظام آموزشی برای جامعه ایران ایجاد کرده، این است که بسیاری از دانش آموزان در حیات اجتماعی خود دچار مشکل شده اند و هویت یابی آنها به خطر افتاده است؛ به عبارت دیگر، بیشتر دانش آموزان نمی توانند در شرایط کنونی جامعه، هویت فردی و اجتماعی خود را برای خودشان مشخص کنند و این مساله، خطر مهمی است که بر اثر نارسایی های حوزه پرورش در نظام آموزشی ما ایجاد شده است و حضور میدانی دانش آموزان در اعتراضات اخیر، آن هم بدون داشتن دیدگاه سیاسی و مطالبه مشخص، تنها یکی از جلوه های به مشکل خوردن هویت یابی در میان کودکان و نوجوانان ما است.

فحش دادن دانشجوی شریف، ناشی از ضعف تربیتی نظام آموزشی است

احمدی با بیان این که در دهه های اخیر برخلاف تاکیدات سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، موضوعات آموزشی بسیار بیشتر از مسائل پرورشی برای مسئولان نظام آموزشی ما اهمیت داشته است، عنوان کرد: متاسفانه روال کلی نظام آموزشی ما در چند دهه گذشته به این سمت پیش رفته است که عمده فعالیت ها و سیاست گذاری ها درباره مسائل درسی بوده و برنامه چشمگیر و تاثیرگذاری برای تقویت مهارت های زندگی اجتماعی و پرورش ابعاد شخصیتی مختلف دانش آموزان اجرا نشده است؛ به نحوی که موضوعات پرورشی در نظام آموزشی ما صرفا به برگزاری برخی مسابقات فرهنگی، هنری، ورزشی و ... محدود مانده و لزوم پرورش همه جانبه شخصیت و هویت دانش آموزان در آموزش و پرورش مغفول مانده است.

وی افزود: اعتراضاتی که اخیرا در مدارس رخ داد، باید مسئولان آموزش و پرورش را به فکر بیندازد تا بازنگری جدی در مسائل پرورشی دانش آموزان داشته باشند، زیرا اکنون شرایط نظام آموزشی کشور به گونه ای است که تربیت کودکان و نوجوانان ما عملا قربانی آموزش آنها می شود؛ این مشکل بخصوص برای دانش آموزانی وجود دارد که استعداد علمی بالایی دارند و می توانند در دانشگاه های خوب پذیرفته شوند، اما تمام عمر تحصیلی آنها برای کسب نمره بهتر در کنکور تلف می شود، زیرا خانواده ها و مسئولان آموزشی، این دانش آموزان را از پیش دبستانی تا پایان دبیرستان فقط برای حضور بهتر در کنکور سراسری آماده می کنند و توجه زیادی به مسائل تربیتی آنها ندارند. دانش آموزانی هم که این گونه از تربیت آنها غفلت می شود، در نهایت به همان دانشجویان دانشگاه شریف تبدیل می شوند که وقتی در اعتراضات شرکت می کنند، از الفاظ رکیک استفاده می کنند.

دانش آموزان در دوره کرونا به فحش دادن در فضای عمومی عادت کردند

عضو هیات علمی دانشگاه تهران در تحلیل علت استفاده از الفاظ رکیک و رفتارهای خارج از عرف در اعتراضات اخیر در فضاهای دانش آموزی و دانشجویی کشور توضیح داد: برخی دانش آموزان و دانشجویانی که در اعتراضات هفته های گذشته شرکت کردند، به جای آن که مطالبه خود را به شکل نرم و منطقی بیان کنند، شعارهایی سردادند یا رفتارهایی انجام دادند که کاملا از عرف جامعه ما به دور بود، زیرا پیش از این، همواره نوعی شرم و حیا درباره استفاده از الفاظ رکیک در فضای عمومی وجود داشت. به نظر می رسد دو ریشه مهم این مساله، یکی ضعف نظام آموزشی کشور در تربیت کودکان و نوجوانان و دوم، بروز مشکلات تربیتی در داخل خود خانواده ها در سال های اخیر است که در دوره کرونا کاملا تشدید شد.

این روانشناس ادامه داد: در دوره کرونا، دانش آموزان به مدت دو سال از فضای کنترل کننده تربیت اجتماعی و اخلاقی دور ماندند و ناچار شدند ساعت های زیادی را در منزل بمانند که این مساله باعث تشدید تنش های بین کودکان و نوجوانان با والدین و بخصوص مادران شد؛ به عبارت دیگر، در دو سال کرونا، وظیفه تربیتی ناظم و معلم مدرسه روی دوش مادران دانش آموزان افتاد و بسیاری از مادران نیز از تجربه کافی و اتوریته لازم برای تربیت اجتماعی فرزندان خود برخوردار نبودند. این مساله نه تنها برخی کودکان و نوجوانان خود را نسبت به مادران خود جری کرد، بلکه باعث شد که آنها احساس کنند می توانند بدون هیچ مشکلی در فضای عمومی جامعه و حتی خانواده خود، از الفاظ رکیک استفاده کنند.

وی در پایان تصریح کرد: حضور بیشتر دانش آموزان در منزل در دوره کرونا و تشدید تنش های بین آنها و والدین خود، عملا باعث شد که استفاده از فحش و الفاظ رکیک در فضای عمومی برای دانش آموزان راحت‌تر شود و در هفته های اخیر این مساله به شعارهای رکیکی کشیده شد که بعضا دانش آموزان و دانشجویان در تجمعات اعتراضی سرمی‌دانند؛ به نحوی که داده های کیلینک های روانشناسی نشان می دهد عمده نوجوانان و جوانانی که در تجمعات اعتراضی فحش رکیک می دهند، همان هایی هستند که در خانه خود نیز به راحتی از این الفاظ استفاده می کنند، اگرچه ممکن است بسیاری از آنها از نظر تحصیلی وضعیت مناسبی داشته باشند و حتی در مدارس و دانشگاه های خوب کشور تحصیل کنند.