صحبت ها درباره برداشت لیتیم از دریاچه ارومیه، سیاسی بازی و فقط برای متشنج کردن اذهان عمومی است

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، با وجود این که این روزها دریاچه ارومیه وضعیت مناسبی ندارد و آخرین آمارهای رسمی درباره این دریاچه که روز 14 شهریور 1401 در اختیار خبرنگار رکنا قرار داده شد، نشان می دهد که هم اکنون حجم آب موجود در دریاچه ارومیه کمتر از 9 درصد حجم آن در تراز اکولوژیک است و در یک سال گذشته نیز مساحت دریاچه ارومیه کمتر از نصف شده است، برخی رسانه ها گزارشاتی را منتشر کرده اند مبنی بر این که استخراج لیتیوم از کف تالاب های خشک شده کشور از جمله دریاچه ارومیه می تواند منافع اقتصادی به همراه داشته باشد. 

این گزارش ها در حالی منتشر شده است که در هفته های اخیر و با بحرانی تر شدن وضعیت دریاچه ارومیه، این سوال اساسی برای افکار عمومی به وجود آمده است که چرا با وجود تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه از بهمن 92 و با وجود صرف بودجه 18 هزار میلیارد تومانی در این ستاد (مطابق ارزش امروز ریال)، چرا ستاد احیا نتوانست در هشت سال و نیم گذشته وضعیت دریاچه ارومیه را به آن حد از پایداری برساند که اکنون خشکسالی و عدم تامین حقابه زیست محیطی، دریاچه را به چنین حال وخیمی نیندازد؟ 

ماجرای امکان استخراج لیتیوم از کف دریاچه ارومیه چیست؟ 

در گزارش هایی که اخیرا در برخی رسانه ها منتشر شده، این طور آمده است که بررسی ها نشان می دهد اگرچه خشکسالی و سدسازی موجب خشکیدن دریاچه های داخلی شده و تلاش هایی هم برای احیای آنها انجام شده است، اما این خشکیدن در پس خود منابع مالی زیادی با استخراج لیتیوم به همراه دارد و به نظر می رسد وجود منابع عظیم «لیتیوم در کف تالاب هایی از جمله دریاچه ارومیه، شاید یکی از دلایل توجه ناکافی به روند خشک شدن این منابع مهم طبیعی و تعلل در احیای آن باشد. 

در این گزارش ها تاکید شده است که لیتیوم اکنون در بازارهای جهانی به صورت فلز، به طور تقریبی 160 دلار به ازای هر کیلوگرم به فروش می رسد و همچنین کنسانتره آن با کیفیت های «درجه کیفیت ساخت باطری»، «کربنات لیتیوم» و «کنسانتره» به ترتیب در حدود 20 هزار دلار، 7 هزار دلار و 5 هزار دلار در هر تن قیمت دارد. اساسا هم لیتیم یکی از فزات گرانبهایی است که در سال های اخیر تقاضای زیادی در بازارهای جهانی برای آن وجود داشته، به گونه ای که قیمت این فلز در بازار شانگهای، در هشت ماه گذشته بیش از 400 درصد رشد کرده است. 

این صحبت ها اما در حالی مطرح می شود که در هفته های اخیر، نه تنها وضعیت بحرانی دریاچه ارومیه باعث انتقاد شدید افکار عمومی از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در هشت سال و نیم گذشته شده است، بلکه این مساله صدای نمایندگان مجلس را هم درآورده است. در همین راستا در روزهای پایانی تیرماه، مجلس شورای اسلامی طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه را کلید زد و اخیرا جلال محمودزاده، نایب رئیس هیات تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با رکنا تاکید کرد که حتما انحرافاتی در هزینه کرد بودجه های این ستاد وجود داشته و مجلس در حال بررسی این انحرافات است. 

اگر دولت قبل به دنبال خشکاندن دریاچه ارومیه بود، ستاد احیا تشکیل نمی داد 

در چنین شرایطی وقتی مجلس شورای اسلامی نوک پیکان انتقادات خود نسبت به وضعیت امروز دریاچه ارومیه را به سمت ستاد احیای این دریاچه گرفته و البته کارشناسان محیط زیست در حال بررسی راهکارهای مختلف برای نجات دریاچه ارومیه از خشک شدن کامل هستند و دولت سیزدهم هم وعده هایی را درباره برنامه ریزی جدی برای  احیای دریاچه ارومیه ارائه داده است که البته محقق شدن آنها نیاز به پیگیری رسانه ها و افکار عمومی دارد، به نظر می رسد مطرح کردن مواردی مانند امکان درآمدزایی با استفاده از برداشت لیتیم از دریاچه ارومیه بیشتر جنبه های سیاسی داشته باشد.

این نکته ای است که حجت الاسلام سید سلمان ذاکر، نماینده مردم ارومیه در مجلس و دبیر هیات تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: گزارشی که اخیرا درباره امکان برداشت لیتیم از کف تالاب های خشک شده کشور منتشر شده است، این گمانه زنی را در ذهن افکار عمومی ایجاد می کند که شاید عده ای در کشور با نگاه به منافع اقتصادی به عمد به دنبال خشک کردن دریاچه ارومیه بوده اند. اما چنین گزاره ای به هیچ وجه صحیح نیست، چون اگر چنین چیزی بود، حتما در نحوه تصمیم گیری های دولت قبل شاهد نشانه ای از حرکت دولت به سمت استفاده اقتصادی از دریاچه ارومیه می بودیم، اما در دولت قبل نه تنها این اتفاق رخ نداد، بلکه ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل شد و هزاران میلیارد تومان هم بودجه به این ستاد اختصاص داده شد تا اقدامات لازم را برای نجات این دریاچه انجام دهد. البته قطعا سوء مدیریت هایی در عملکرد این ستاد وجود داشته است و مجلس هم به همین دلیل هیات تحقیق و تفحص ‌را تشکیل داده تا همین سوء مدیریت ها را بررسی کند.

وی افزود: اگر حاکمیت به دنبال خشک کردن دریاچه ارومیه برای برداشت لیتیم از کف آن بود، طرح انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه با استفاده از تونل کانی سیب به طول 36 کیلومتر که در خاورمیانه در نوع خود کم نظیر است، کلید نمی خورد و در قوانین برنامه های پنجم و ششم توسعه مفاد ویژه ای برای احیای دریاچه ارومیه ذکر نمی شد. مردم مطمئن باشند که هیچ بخشی از حاکمیت به دنبال خشک کردن عمدی دریاچه ارومیه برای بهره برداری اقتصادی نیست و اگر چنین بود، در همین مجلس یازدهم ده ها سوال و تذکر نمایندگان معطوف به دریاچه ارومیه نمی شد و طرح تحقیق و تفحص از ستاد احیا با 182 رای موافق به تصویب نمی رسید.

ضرر خشک شدن دریاچه ارومیه بسیار بیشتر از منافع اقتصادی آن است 

ذاکر با تاکید بر این که دولت سیزدهم جدی تر از دولت قبل به دنبال احیای دریاچه ارومیه است، عنوان کرد: نه تنها دولت قبل به فکر خشک کردن عمدی دریاچه ارومیه نبود، بلکه دولت سیزدهم نیز به هیچ وجه چنین فکری ندارد، زیرا اگر چنین بود، دولت سیزدهم مدیران ستاد احیا را تغییر نمی داد یا طرح‌ انتقال آب از رودخانه زاب را پیگیری نمی کرد و بدهی پیمانکاران طلبکار این طرح را نمی پرداخت. بنابراین نه مسئولان دولت سیزدهم نه هیچ کدام از دیگر مسئولان کشور به فکر خشک کردن دریاچه ارومیه برای بهره برداری اقتصادی از آن نیستند.

دبیر هیات تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه ادامه داد: با وجود این که برخی افراد گمان می کنند که خشک‌ شدن دریاچه ارومیه می تواند منافع اقتصادی به همراه داشته باشد، اما فکر به هیچ وجه صحیح نیست، چون طوفان های نمکی حاصل از خشک شدن این دریاچه سلامت 15 میلیون نفر را در پنج کشور ایران، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان و عراق تحت تاثیر قرار خواهد داد و قطعا هزینه هایی که برای درمان بیماری های حاصل از طوفان های نمکی بر دولت خود ما تحمیل خواهد شد، از درآمد حاصل از بهره برداری های اقتصادی از دریاچه ارومیه بسیار بیشتر خواهد بود.

وی در ادامه تاکید کرد: اگر دریاچه ارومیه خشک شود، طوفان های نمکی باعث آسیب دیدن هزاران نفر خواهد شد و می تواند مهاجرت های گروهی عده وسیعی از اهالی منطقه را به همراه داشته باشد، زیرا طوفان های نمکی حاصل از خشک شدن دریاچه معیشت و کشاورزی ده ها هزار نفر از اهالی استان های همجوار خود را به خطر می اندازد و زیست آنها را با مشکل مواجه می کند. همچنین باید توجه داشت که دریاچه ارومیه بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی مردم منطقه است که سرمایه ای بی بدیل محسوب می‌ شود و در چنین شرایطی، ما به هیچ وجه نباید به دنبال خشک کردن دریاچه ارومیه باشیم، بلکه با تمام توان باید برای نجات این دریاچه تلاش کنیم. 

اجازه نمی دهیم کسی سوء نیتی درباره دریاچه ارومیه داشته باشد 

ذاکر با تاکید بر این که نمایندگان مجلس هرگز اجازه نمی دهند که کسی سوء نیتی درباره دریاچه ارومیه داشته باشد، گفت: ما از سال های قبل راهکارهای متعددی برای احیای دریاچه ارومیه ارائه کردیم و علت وضعیت بحرانی امروز دریاچه ارومیه نیز این است که دولت قبل کوتاهی های زیادی در اجرای راهکارهای لازم برای نجات این دریاچه انجام داد. البته دولت قبل به عمد به دنبال خشک کردن دریاچه ارومیه نبود، اما اساسا در آن دولت موضوع دریاچه ارومیه سیاسی شد و متاسفانه دولت قبل نتوانست سیاست گذاری های صحیحی را برای احیای دریاچه ارومیه انجام دهد. البته ما در هیات تحقیق و تفحص به دنبال آن هستیم که همین کوتاهی ها را بررسی کنیم و به مردم گزارش دهیم.

دبیر هیات تحقیق و تفحص از ستاد احیای دریاچه ارومیه ادامه داد: خوشبختانه با تغییر مدیران ستاد احیای دریاچه ارومیه، پیگیری ها برای اجرای برنامه های لازم جهت نجات دریاچه بیشتر شده است و در دولت سیزدهم شخص رئیس جمهور توجه ویژه ای را به موضوع احیای دریاچه ارومیه دارد، چون نجات این دریاچه مطالبه تمام ملت است و وقتی همه مردم می خواهند که دریاچه ارومیه احیا شود، دولت و مجلس با تمام توان برای حل این مساله تلاش خواهند کرد.

نماینده مردم ارومیه در مجلس تاکید کرد: صحبت هایی که این روزها درباره تلاش برای خشک کردن عمدی دریاچه ارومیه برای برداشت لیتیم مطرح می شود، بیشتر جنبه سیاسی دارد و برخی افراد برای متشنج کردن افکار عمومی این صحبت ها را مطرح می کنند. البته عده ای هم هستند که از روی دلسوزی حدس هایی را مطرح می کنند که شاید اگر دریاچه ارومیه خشک شود، ما بتوانیم با بهره برداری های اقتصادی دیگر از این دریاچه، برای کشور درآمدزایی کنیم. اما این حدس ها صحیح نیست و ما به هیچ وجه نباید اجازه دهیم دریاچه ارومیه خشک شود.

وی در پایان تصریح کرد: ما به هیچ وجه اجازه نمی دهیم برخی افراد این شائبه را در ذهن مردم به وجود آورند که کسی در نظام برای بهره برداری اقتصادی از دریاچه ارومیه به دنبال خشک کردن آن است. همچنین اساسا این احتمال که می توان با خشک کردن دریاچه منافعی به دست آورد را جدی نمی گیریم و اجازه هم نمی دهیم کسی آن را جدی بگیرد. البته مردم آذربایجان بابصیرت‌تر از آن هستند که چنین گمانه زنی هایی را جدی بگیرند و مطالبه آنها این است که تاریخ هزاران ساله ما با خشک شدن دریاچه ارومیه زیر سوال نرود و ما فقط به تحقق همین مطالبه فکر می کنیم.