رفع معضل آلودگی هوا 50 هزار میلیارد تومان پول می خواهد / بودجه امسال مبارزه با آلودگی هوا فقط 320 میلیارد تومان! + فیلم

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سال هاست که معضل آلودگی هوا در کشورمان حل نشده باقی مانده و با وجود قوانین و مقررات متعدد در این حوزه و با وجود این که در برخی سال ها شاهد کاهش تعداد روزهای آلوده و کسب موفقیت هایی اندک در مبارزه با آلودگی هوای کلانشهرها بوده ایم، اما در مجموع روند کلی به سمت افزایش تعداد روزهای آلوده در کلانشهرها و بیشتر شدن تعداد شهرهای دارای معضل آلودگی هوا بوده است و اساسا ما در چند دهه گذشته نتوانسته ایم موفقیتی جدی در رفع مشکل آلودگی هوای کلانشهرها به دست آوردیم.

این در حالی است که در دو دهه گذشته، بارها راهکارهایی نظیر استانداردسازی سوخت خودروها، ارتقای تکنولوژی و نصب فیلترهای مربوط به کاهش آلاینده ها در صنایع، حذف مازوت سوزی از نیروگاه ها، تولید خودروهای کم مصرف، هیبریدی و برقی، کاهش مصرف سوخت در منازل و ادارات، حذف خودروهای فرسوده و موتورهای کاربراتوری از چرخه حمل و نقل، افزایش کمیت و کیفیت ناوگان حمل و نقل عمومی، رفع فرسودگی اتوبوس ها و کامیون ها، توسعه درختکاری در کلانشهرها و موارد بسیار دیگری از این دست برای کاهش آلودگی هوا توسط کارشناسان و حتی دستگاه های دولتی نظیر سازمان محیط زیست مطرح شده است، اما در عمل شاهد بهبود محسوس وضعیت آلودگی هوا در بسیاری از کلانشهرهای کشور نبوده ایم.

ایران دارای 60 قانون یا مصوبه اجرانشده درباره آلودگی هوا است

در شرایطی شاهد عدم موفقیت کشورمان در مبارزه با آلودگی هوا هستیم که در بسیاری از قوانین جاری ایران به طور خاص به موضوع آلودگی هوا توجه شده و حتی در قانون هوای پاک مصوب سال 96 و برنامه های توسعه پنج ساله کشور، بارها بر لزوم اجرای راهکارهای مشخص کاهش آلودگی هوا تاکید شده است. اما متاسفانه تا حدی شاهد بی توجهی دستگاه های اجرایی در دوره های مختلف به قوانین و مقررات مبارزه با آلودگی هوا هستیم که دو سال پیش خبرگزاری ایسنا گزارش داد که در مجموع 60 ماده قانونی، مصوبه، آیین نامه و بخش نامه در کشورمان درباره کاهش آلودگی هوا روی زمین مانده است. این در حالی است که تداوم بی توجهی به قوانین صریح کشور در حوزه آلودگی هوا نیز نتیجه ای جز سیاه تر شدن آسمان کلانشهرها نخواهد داشت.

همچنین در حالی که شاهد تداوم بی توجهی دستگاه های اجرایی به راهکارهای سلبی و ایجابی تصریح شده در قوانین و مقررات کشور برای مبارزه با آلودگی هوا هستیم، در سال های اخیر این تفکر در میان افکار عمومی ایجاد شده که وجود معضل آلودگی هوا به راهکاری برای درآمدزایی برخی نهادها تبدیل شده است؛ به نحوی که شهرداری تهران و برخی از دیگر کلانشهرهای کشور به جای این که گامی مناسب در جهت کاهش آلودگی هوا بردارند، سال به سال جریمه ورود به محدوده کاهش آلودگی هوا و طرح ترافیک را افزایش می دهند و عوارض آلایندگی واحدهای صنعتی که طبق قانون به شهرداری ها، دهیاری ها و فرمانداری ها تعلق می گیرد نیز سال به سال افزایش می یابد؛ این یعنی درآمدهای بسیاری توسط نهادهای گوناگون با عنوان مبارزه با آلودگی هوا دریافت شده، اما در عمل این درآمدها نتوانسته است تاثیر مناسبی در بهبود وضع آلودگی هوای کلانشهرها داشته باشد.

مبارزه با آلودگی هوا به بودجه کافی نیاز دارد

در دولت سیزدهم نیز مطابق روال دولت های قبل، مسئولان ارشد دستگاه اجرایی جلسات متعددی را درباره موضوع آلودگی هوا برگزار کرده اند و در یکی از این جلسات که نیمه دوم سال گذشته با حضور محمد مخبر، معاون اول رئیس جمهور برگزار شده است، 62 اقدام عملی برای رفع معضل آلودگی هوای کشور شناسایی شده و برآورد شده است که انجام این اقدامات در مجموع به 50 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. در این میان اما با وجود مشخص شدن این مساله برای مدیران ارشد دولت، در بودجه 1401 تنها 320 میلیارد تومان، آن هم از محل درآمدهای ناشی از دریافت عوارض مختلف مربوط به آلودگی هوا، برای کاهش این معضل اساسی پیش بینی شده است.

این نکته ای است که داریوش گل علیزاده، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: در نیمه دوم سال گذشته در جلساتی که با آقای مخبر برگزار کردیم، 62 حکم برای رفع معضل آلودگی هوا در کشورمان احصا شد که بیشتر آنها مربوط به امور خودرویی و حمل و نقل بود، اما تاکید شد که برای اجرای این 62 حکم به 50 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است. ولی متاسفانه منابع مالی لازم برای اجرای این 62 حکم هنوز تامین نشده و اگر این منابع تامین شود، می توانیم تا حد زیادی شاهد کاهش آلودگی هوا در کلانشهرهای کشورمان باشیم.

وی افزود: عمده تکالیف تعیین شده برای دستگاه های اجرایی در قانون هوای پاک، از جنس هزینه ای است؛ یعنی مواردی مثل نوسازی حمل و نقل عمومی، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، نصب سیستم های کنترلی برای نیروگاه ها، قرار دادن فیلتر آلودگی هوا در واحدهای نفتی و ... که باید برای کاهش آلودگی هوا اجرا شود، همه به اعتبارات مالی بالایی نیاز دارد که متاسفانه سال هاست تامین نمی شود. این در حالی است که خسارات مالی تحمیلی به کشور بابت معضل آلودگی هوا بسیار بیشتر از این مقدار است.

خسارت سالیانه آلودگی هوا برای ایران، 6 برابر اعتبار مورد نیاز برای حل مشکل

گل علیزاده در توضیح بیشتر درباره خساراتی که بر اثر آلودگی هوا به کشورمان تحمیل می شود، عنوان کرد: وزارت بهداشت در اردیبهشت امسال برآورد کرده است که آلودگی هوا سالانه 11.3 میلیارد دلار معادل 310 هزار میلیارد تومان به کشورمان خسارت می زند. همچنین مطابق گزارشات وزارت بهداشت، سالانه 21 هزار ایرانی بر اثر عوارض منتسب به آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند. این یعنی نه تنها میزان خسارات سالیانه آلودگی هوا برای کشورمان بیش از 6 برابر بودجه لازم برای مقابله با این معضل است، بلکه آلودگی هوا سالانه جان هزاران ایرانی را می گیرد.

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست ادامه داد: در جلسه ای که در نیمه دوم سال گذشته با معاون اول رئیس جمهور برگزار کردیم، 62 حکم برای رفع معضل آلودگی هوا در کشور احصا شد، ما در آن جلسه به آقای مخبر عرض کردیم که اجرای این 62 حکم به 50 هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. اما در بودجه امسال فقط 320 میلیارد تومان برای مبارزه با آلودگی هوا پیش بینی شده است. البته این اتفاق فقط مربوط به این دولت نیست و اساسا در دولت های مختلف به میزان مورد نیاز به مساله آلودگی هوا اهمیت داده نشده است. در چنین شرایطی اگر ما اعتبارات کافی برای اجرای راهکارهای ایجابی مربوط به کاهش آلودگی هوا اختصاص نمی دهیم، باید امور سلبی را به درستی اجرایی کنیم، ولی متاسفانه ما در این زمینه هم ضعف داریم.

وی در ادامه تاکید کرد: در سال گذشته مجموعا 600 میلیارد تومان جریمه به خاطر نداشتن معاینه فنی از خودروها دریافت و وارد خزانه شده است. اما برآورد شده است که اگر دوربین ها در تمام کلانشهرها و در همه معابر درون شهری و برون شهری به سیستم جریمه خودروهای فاقد معاینه فنی مجهز می شد، دولت می توانست سالانه بیش از 6 هزار میلیارد تومان از جریمه خودروهای بدون معاینه فنی درآمد کسب کند و این درآمد را در راه مبارزه با آلودگی هوا هزینه کند. این تنها یکی از نمونه هایی است که نشان می دهد عدم توسعه زیرساخت های لازم برای مبارزه با آلودگی هوا به تشدید این معضل در کشورمان دامن زده است.

شدت مصرف سوخت در ایران 3 برابر متوسط جهانی

گل علیزاده با بیان این که از سال 90 تا 97 تعداد روزهای دارای هوای آلوده در تهران سال به سال کاهش یافته بود، عنوان کرد: متاسفانه با وجود این که تا سال 97 ما رفته رفته شاهد بهبود وضعیت آلودگی هوای تهران بودیم، اما از سال 98 مجددا تعداد روزهای دارای هوای ناسالم در پایتخت افزایش یافت و حتی در کلانشهرهای دیگر نیز شاهد تشدید آلودگی هوا بودیم؛ زیرا از سال 98 به بعد، منابع انتشار آلودگی هوا در کلانشهرها افزایش یافت، ولی اعتبارات ما برای مقابله با آلودگی هوا متناسب با رشد تعداد منابع انتشار آلودگی، افزایش پیدا نکرد.

وی افزود: شکی نیست که اگر ما نخواهیم اعتبارات لازم برای مبارزه با آلودگی هوا را به این امر تخصیص دهیم، با افزایش جمعیت تهران شاهد تشدید آلودگی در این کلانشهر خواهیم بود، این در حالی است که ما همین حالا حدود یک ششم جمعیت کشور را در تهران جای داده ایم. همچنین متاسفانه ما در ایران به صورت بی رویه مشغول مصرف سوخت های فسیلی هستیم و شدت مصرف سوخت ما سه برابر متوسط جهانی است.

باید به سمت توسعه انرژی های تجدیدپذیر حرکت کنیم

سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست با تاکید بر لزوم توسعه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشورمان گفت: 94 درصد پایه تولید انرژی در کشورمان سوخت فسیلی است که توسط خودروها، کارخانجات، نیروگاه ها، سیستم های گرمایش خانگی، اداری و تجاری و ... تولید می شود و سوخت فسیلی خواه ناخواه منشأ تولید آلودگی است. بنابراین ما حتما باید به سمت کاهش مصرف سوخت های فسیلی و استفاده هرچه بیشتر از انرژی های تجدیدپذیر برویم. اما متاسفانه با وجود این که ایران دارای رتبه یک پتانسیل بالقوه استفاده از انرژی های خورشیدی در جهان است، ولی تا امروز به میزان بسیار اندکی از این پتانسیل استفاده کرده ایم.

وی در ادامه تاکید کرد: دلیل اصلی کم توجهی ما به انرژی های تجدیدپذیر، این است که سوخت فسیلی با نرخ پایینی به نیروگاه های تولید برق تحویل داده می شود و اساسا قیمت تولید انرژی در ایران پایین است. به همین دلیل است که برخی ماینرها برای درآمدزایی در ایران فعالیت می کنند و این در حالی است که اگر قیمت انرژی در ایران این چنین پایین نبود، به هیچ وجه برای ماینرها به صرفه نبود که در کشورمان فعالیت کنند.

چرا شورای نگهبان اسقاط خودروهای فرسوده را خلاف شرع دانسته است؟

نکته دیگری که باید به آن توجه داشت، این است که حدود دو سال پیش شورای نگهبان آیین نامه مربوط به تعیین سن فرسودگی خودروها و لزوم اسقاط خودروهای فرسوده پس از رسیدن به سن فرسودگی را ابطال کرد. ماجرا از این قرار است که در آیین نامه ماده 8 قانون هوای پاک، سازمان محیط زیست سن مشخصی را برای خودروهای فرسوده تعیین کرده بود و تاکید داشت تمام این خودروها باید بعد از رسیدن به سن فرسودگی اسقاط شوند، اما شورای نگهبان در سال 99 این مصوبه را خلاف شرع دانست.

ریشه این ماجرا نیز به شکایت یک فرد در سال 98 از سازمان محیط زیست بازمی‌گردد. ظاهرا این فرد که دارای یک تویوتا لندکروز 20 ساله بود و باید خودروی خود را اسقاط می کرد، از سازمان محیط زیست بابت تصویب آیین نامه ماده 8 قانون هوای پاک به دیوان عدالت اداری شکایت کرد و این دیوان نیز موضوع را از شورای نگهبان استعلام کرد. شورای نگهبان نیز تاکید داشت که چون آیین نامه مذکور، دارندگان خودروهای فرسوده را ملزم به اسقاط خودروهایشان می کند، عملا حق مالکیت را از دارندگان این خودروها سلب می کند و بنابراین خلاف شرع است، چون نباید بدون دلیل شرعی حق مالکیت بر یک کالا را از هیچ شخصی گرفت.  

علت اتخاذ این تصمیم توسط شورای نگهبان را از سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست جویا شدیم و او نیز در این باره به رکنا توضیح داد: شورای نگهبان ایراد درستی را به آیین نامه تعیین شده توسط شورای نگهبان وارد کرده بود، چون ما در این آیین نامه تاکید کرده بودیم که مالکان خودروهای فرسوده حتما باید خودروهای خودشان را اسقاط کنند، اما شورای نگهبان تاکید داشت که این آیین نامه حق مالکیت را از دارندگان خودروهای فرسوده سلب می کند و ممکن است افرادی دارای این خودروها باشند، اما نخواهند تردد کنند.

وی در پایان تصریح کرد: ما در همین راستا مصوبه جدیدی را تصویب کردیم که در آن تاکید شده است که دارندگان خودروهای فرسوده، حق تردد، جابه‌جایی بار و حمل مسافر را ندارند، اما می توانند از خودروهای خود به عنوان رستوران، مغازه یا ابزار درآمدزایی در سایر کسب و کارهای قانونی استفاده کنند. بنابراین تردد با خودروهای فرسوده ممنوع است، اما دارندگان این خودروها می توانند خودروهای خود را نگه دارند و غیر از تردد، استفاده های دیگری را از آنها انجام دهند و الزاما نباید خودروهایشان را اسقاط کنند.